فاطمه علی‌اصغر : سیل این روزها امان سیستان‌وبلوچستان را بریده است. بارندگی‌ها از سه‌شنبه آغاز شده و حالا همه سیلاب‌های بی‌امان سرازیر شده‌اند به دشت پهناور و پایین‌دست دشتیاری با بیش از 80 هزار نفر جمعیت. درست در همین زمان که سیل به سیستان‌وبلوچستان هجوم آورد، ایران درگیر انتخابات بود و صدای مردم گرفتار سیل بسیار دیر به گوش‌ها رسید. سه، چهار روز از زمانی که ١6 شهرستان و ١٩4٧روستا در محاصره آب‌ها گرفتارشدند، گذشته است تا اینکه بالاخره دستور امدادرسانی صادر شد.
آخرین گفت‌وگوهای «دنیای اقتصاد» با اهالی مناطق درگیر سیل در سیستان‌وبلوچستان گویای آن است که اگرچه راه بسیاری از روستاهای گرفتار سیل باز شده اما هنوز مسیر چند روستا همچون کاجوی قصرقند بسته است و از حال مردم گرفتار سیل در آنجا اطلاعی در دست نیست. یکی از اهالی باهوکلات می‌گوید: «در بخش باهوکلات 74 روستا داریم، در این بخش هنوز مسیر 15 روستا مسدود است و هیچ دسترسی وجود ندارد، ولی متاسفانه تا این لحظه هیچ‌گونه خدمات امدادرسانی انجام نشده.» از سوی دیگر برخی از خطر هجوم گاندوها می‌گویند که معمولا با نبود مواد غذایی به روستاها می‌آیند. هرچند مردم بسیار دیر به دلیل فقدان اطلاع‌رسانی متوجه وضعیت اضطراری سیستان‌وبلوچستان شدند، اما از دو، سه روز گذشته بسیاری از خیریه‌های مردمی برای کمک راهی این خطه شدند.
بهمن هوتی، یکی از فعالان اجتماعی این استان پهناور به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «مردم تا امروز سنگ‌تمام گذاشتند. برخی از پزشکان به خصوص از بیمارستان فارابی از دیروز اینجا مستقر شدند تا کمک کنند. امداد مردمی مساله فقدان غذا را تا حدود بسیاری برطرف کرده اما هنوز بسیاری از نیازهای اساسی پابرجاست. به‌خصوص اینکه کارشناسان آب و هوایی نشان از ورود سامانه بارندگی می‌دهند.» با این حال برخی از فعالان اجتماعی همچون محمد بلوچ‌زهی بر این اعتقاد هستند که امدادرسانی خودجوش بدون سازمان‌دهی درست برخی از مسیرهای اصلی را شلوغ کرده و نیازهای اساسی مردم همچنان به قوت خود باقی است. گفته می‌شود؛ در میان چهره‌هایی که تا امروز برای کمک به سیستان‌وبلوچستان رفته‌اند؛ پرویز پرستویی، بازیگر و رسول خادم، پیشکسوت کشتی و عضو اسبق شورای شهر تهران نیز دیده می‌شوند.
خادم در شبکه ایکس از یکی از مهم‌ترین خطراتی که به زودی مردم را درگیر می‌کند، نوشته است: «سر ریز شدن سد پیشین، یعنی ورود گاندوها (تمساح‌های ایرانی) به رودخانه باهوکلات و میان مردم روستانشین.» علی دایی، اسطوره فوتبال ایران درباره سیل دشتیاری و بی‌توجهی مسوولان به وضعیت مردم سیل‌زده نیز به تابناک گفته: «مردم شریف سیستان و بلوچستان یا از کم‌‌آبی و بی‌آبی باید در مضیقه باشند یا به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم اسیر بلایای طبیعی شوند.» مشاهدات «دنیای اقتصاد» در شبکه‌های اجتماعی و صفحات افرادی که در حال جمع‌آوری کمک‌های مردمی هستند، نشان می‌دهد که از سراسر ایران همراه مردم سیستان‌وبلوچستان شده‌اند. فقط در حساب شخصی محسن بیات زنجانی، فعال اجتماعی در شبکه ایکس اعلام شده که تا امروز نزدیک 976 میلیون تومان پول نقدی جمع شده که از سوی 2 هزار و 738نفر واریز شده. 409میلیون تومان 21هزار و 500 قوطی کنسرو خریداری شده و در مناطق سیل‌زده توزیع شده است.
در سیستان‌وبلوچستان چه می‌گذرد؟
تصاویر در شبکه‌های اجتماعی از مردم گرفتار سیل در دومین استان پهناور ایران در حال بازنشر است. محمدعلی رأفت، فرماندار شهرستان دشتیاری می‌گوید: «7 نفر از کشاورزانی که در سیلاب محاصره شده بودند و امکان جابه‌جایی نداشتند توسط گروه‌های مردمی با قایق خارج شدند و نجات پیدا کردند.» محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور هم خبر می‌دهد: «تاکنون 1947 روستا درگیر سیلاب و خسارت شده‌اند که چابهار با 480 و نیکشهر با 330 روستا بیشترین میزان درگیری را داشتند.» با این‌حال شنیده‌ها حاکی از آن است که دو نفر تا کنون به دلیل سیلاب‌ها جان خود را از دست داده‌اند. هوتی به «دنیای اقتصاد» از این افراد درگذشته می‌گوید که دو نوزاد دوقلو در روستای پیرسهراب بودندکه به دلیل نبود خدمات درمانی چشمشان را برای همیشه به روی این دنیا بستند. شهرستان دشتیاری در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به شهرستان راسک از غرب به شهرستان چابهار و از شرق به پاکستان و از جنوب به آب‌های آزاد دریای عمان می‌رسد. بسیاری از اهالی این خطه به «دنیای اقتصاد» می‌گویند که به دلیل انتخابات امدادرسانی به بسیاری از شهرهای ایران با تاخیر انجام گرفته است.
سوخت‌برها در خط مقدم امدادرسانی
آخرین شنیده‌های رسیده از سیستان‌وبلوچستان نشان می‌دهد؛ وزیر کشور و استاندار برای بازدید به مناطق سیل‌زده آمده‌اند. امدادرسانی آغاز شده و برخی از راه‌های مسدود با استفاده از لودرها و جرثقیل‌ها باز شده است؛ با این حال آب در چادرهای مردم نفوذ کرده و بسیاری نیز خانه‌هایشان ویران شده است. گفته می‌شود تا امروز بیشترین کمک‌رسانی از سوی سوخت‌برها انجام شده؛ آنها به دلیل داشتن ماشین‌های شاسی‌بلند در خط مقدم نجات سیل‌زدگان قرار گرفتند. مشاهدات این فعال اجتماعی نشان می‌دهد: «راه‌های دسترسی درحال بازشدن است و امدادرسانی در حال انجام. اما شما صدای ما را به مسوولان برسانید که زیرساخت‌های سیستان‌وبلوچستان و راه‌های دسترسی به روستاها باید از سوی دولت و مسوولان درست شود. این‌بار نخست نیست که سیل این‌چنین به خانه و زندگی مردم می‌تازد و تا زمانی‌که زیرساخت‌ها درست نشود؛ خسارت‌ها تمام نشدنی است.»
مدیرکل ستاد بحران سیستان‌وبلوچستان اعلام کرده که تا دهم اسفند بر اساس برآورد اولیه تاکنون سیلاب خسارت 14 هزار میلیارد ریالی به زیرساخت‌های 13 شهرستان این استان وارد کرده است. در همین حال، معاون سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای سیستان و بلوچستان از خسارت 1700 میلیارد تومانی سیل به راه‌های بلوچستان خبر می‌دهد.هوتی تاکید می‌کند؛ مردم با اهدای کنسرو و لوبیا و کالاهایی از این دست دارند، همدلی خود را با سیستان‌وبلوچستان نشان می‌دهند اما مصیبت مردم بعد از فروکش کردن مصائب اولیه سیل آغاز می‌شود. خانه‌های مردم ویران شده و نیاز به بازسازی و بهسازی دارد. بسیاری از مردم روستاها محروم هستند و اگر این کمک‌رسانی ادامه پیدا نکنند، مردم نوروز امسال را بی‌خانمان آغاز می‌کنند. محمد بلوچ‌زهی، بخشدار سابق نیکشهر به «دنیای اقتصاد» در این باره توضیح می‌دهد: «بهتر است تمرکز کمک‌ها بر تعمیر منازل سیل‌زده، مدارس در خطر تخریب، بازسازی منازل آسیب‌دیده، احداث سرویس بهداشتی و اقدامات ماندگار و موثری از این قبیل باشد.»
همیاری‌تان را اینجا تمام نکنید
هوتی در پاسخ به این سوال که مردم چگونه می‌توانند همیاری خود را به هموطنان‌شان ادامه دهند، می‌گوید: «امیدوارم از این پس هم مردم کمک‌هایشان را به موسسه‌های خیریه معتبر ادامه دهند. بحث بهسازی خانه‌ها همچنان به قوت خود باقی است. هوا در چند روز پیش‌رو به‌شدت سرد می‌شود. کمک‌ها اگر پس از فروکش کردن معضلات کنونی ادامه پیدا کند دیگر ما در این روزها تنها نیستیم.» این فعال اجتماعی با بیان اینکه از این پس مردم نیاز دارند که خانه‌هایشان سر‌پا شود. از مردم خواست که با توجه به نیازهایی که از سوی برخی از فعالان اجتماعی مورد تایید و شناخته‌شده اعلام می‌شود، به کمک‌هایشان ادامه دهند.
سدها؛ نجات‌بخش یا بلای جان؟
یکی از مهم‌ترین مسائلی که با بارش بارندگی‌ها بلای جان مردم سیستان‌وبلوچستان شد، سرریز شدن آب سدها و شکستن آن بود. بارش‌های اخیر باعث آبگیری و سرریز سد «پیشین» در شهرستان سرباز با حجم 175 میلیون متر مکعب، سد «زیردان» در منطقه دشتیاری با حجم 207 میلیون متر مکعب، سد «شی کلک» در چابهار با حجم 10 میلیون متر مکعب، و سد «خیرآباد» در نیکشهر با حجم 27 میلیون متر مکعب شد. هوتی معتقد است که سدها به جای اینکه نجات‌دهنده مردم به دلیل خشکسالی شوند، بلای جان مردم شده‌اند. درحالی که آب سدها می‌توانست درست مدیریت شود و هرگز این اتفاق نیفتد. مگر کارشناسان آب‌وهوا نمی‌دانستند که سامانه بارندگی در راه است، چطور نتوانستند که مدیریت آب سدها را به درستی انجام دهند که سرریز نکنند و این‌اندازه خسارت به مردم وارد نشود؟
از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند؛ جاده‌ها در سیستان‌وبلوچستان نقش حیاتی دارند، اما به گفته بلوچ‌زهی: «متاسفانه در تمام دولت‌ها سامان‌دهی جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در سیستان و بلوچستان به صورت لاک‌پشتی انجام می‌شود.» این سیل بار دیگر نیازهای اساسی و حیاتی سرزمین مردمان جنوب شرقی ایران را جلوی چشم مسوولان و دست‌اندرکاران آورد و بار دیگر این خواسته را به رخ کشید که سدها و جاده‌های سیستان‌وبلوچستان نیاز به مدیریت و کارشناسی دارند و رها کردن، صدها برابر خسارت به بار می‌آورد و جان‌های بسیاری را می‌گیرد.
