در زمان‌هایی که بازار در مسیر صعودی قرار می‌گیرد، تنور معاملات داغ است و استقبال زایدالوصفی از سهام می شود و این موضوع خود را در افزایش قابل‌توجه ارزش معاملات خرد نشان می‌دهد. دلیل افزایش ارزش معاملات در روندهای صعودی، استمرار رشد سهام است. به بیانی ساده‌تر، با مشاهده روند خوب شکل‌گرفته در بازار سرمایه و ثبت عملکرد قابل توجه در نماگرهای سهامی و رشد قیمت سهام، گروهی به سمت‌وسوی خرید سهام روانه می‌شوند و متقابلا در جایگاه فروشنده نیز کسانی قرار گرفته‌اند که در روزها یا ماه‌های پیشین اقدام به خرید سهام کرده‌اند و اکنون اقدام به شناسایی سود می‌کنند. با ادامه‌دار بودن رشد سهام، فروشندگانی که در روزهای پیشین در سمت عرضه سهام حضور داشتند، برای عقب نماندن از قافله رشد بازار، این بار در سمت خرید سهام قرار می‌گیرند و همسو با این جریان، خریداران جدیدی نیز با توجه به رشد بازار، در سمت خرید سهام قرار می‌گیرند و مجموعه این فعل‌و‌انفعالات در نهایت موجب افزایش قابل‌توجه ارزش معاملات خرد سهام می‌شود. پس همان گونه که مشاهده شد، افزایش ارزش معاملات خرد به دلیل رونق و استمرار رشد سهام حادث شده است.
تفسیر ارزش معاملات در روند نزولی
افزون بر این، هنگامی که بازار در روند نزولی به سر می‌برد، طبیعتا میلی به خرید سهام از سوی بازیگران مختلف وجود ندارد و سمت تقاضا در ضعیف‌ترین حالت خود قرار می‌گیرد. به بیانی شیواتر، وقتی هر روز سهم‌ها در روند نزولی، با کاهش قیمت همراه می‌شوند، فردی که خواهان خرید سهام است، صبر بیشتری به خرج می‌دهد تا روند نزولی در بازار به اتمام رسیده و در موعدی مناسب به خرید سهام اقدام کند. مضافا اینکه دو عامل نیز در سمت عرضه مانع از افزایش ارزش معاملات در روندهای نزولی می‌شود؛ اول اینکه با استمرار کاهش قیمت سهام، گروهی از مالکان سهام بر این موضوع پافشاری و اصرار می‌ورزند که قیمت سهام تحت تملک آنها اکنون به سطوح ارزنده‌‌ای رسیده است و عرضه سهام در شرایط فعلی، تصمیم اشتباهی است. گروه دیگری نیز که دیدگاهی مخالف با جریان یادشده دارند، به دنبال عرضه هرچه زودتر سهام خود هستند تا از بازار خارج شوند، اما فقدان تقاضا در قیمت موردنظر آنها یا حتی هر قیمت دلخواه مانع از این کار می‌شود و نهایتا معاملات کمتری انجام شده و ارزش معاملات خرد به سطوح نازلی تنزل پیدا می‌کند.
ارزش معاملات در سال جاری
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» حاکی از آن است که در سال جاری و تا سقف اردیبهشت، بازار سهام با افزایش ارزش معاملات خرد همراه بوده است؛ به گونهای که در روز 16اردیبهشت، سقف سال 1402 این پارامتر در عدد 24هزار و 840میلیارد تومان به ثبت رسیده است. با شروع ریزش بازار اما بنا به دلایلی که در بخش قبلی گفته شد، ارزش معاملات خرد نیز همسو با شاخص‌های سهامی با افت همراه شده است؛ به گونهای که از اوایل مرداد، به جز موارد معدودی، ارزش معاملات خرد همواره کمتر از 5هزار میلیارد تومان بوده است. این موضوع بیانگر این نکته است که نقطه شروع به سردی گراییدن تنور معاملات سهام، از میانه‌های اردیبهشت بوده است و این روند از اوایل مردادماه، غلظت بیشتری به خود گرفته و با قرار گرفتن ارزش معاملات خرد در سطوحی کمتر از 5 هزار میلیارد تومان، رخوت بیشتری در تالار شیشه‌ای احساس شده است که این موضوع تا آخر سال نیز ادامه‌دار بوده است.
کمترین مقدار ارزش معاملات خرد در سال جاری نیز در روز نهم اسفندماه به ثبت رسید که در جریان این روز، فقط 3هزار و 20میلیارد تومان سهام، حق‌تقدم و واحد صندوق سهامی میان خریداران و فروشندگان دست به دست شد. اما پس از این روز، با افزایش قیمت ارز در بازار آزاد، مجددا موج جدیدی از تقاضا روانه بازار سهام شده و سبب شده ارزش معاملات به سطوح بالاتری برسد. پس می‌توان گفت چیزی که می‌تواند روند ارزش معاملات را در یک بازار افزایش دهد، احساس تغییر روند در کلیت بازار است که گروهی از سرمایه‌گذاران تشخیص می‌دهند با توجه به چشم‌انداز مثبت فراروی بازار، باید اقدام به خرید سهام کنند.
میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم 6هزار و 976میلیارد تومان را ثبت کرده است. همچنین بررسی میانگین ماهانه ارزش معاملات خرد بازار در سال جاری نشان می‌دهد که به‌جز 3 ماه نخست سال که ارقام بالاتر از میانگین سال در این آیتم به ثبت رسید، در ماه‌های بعدی سال، همواره میانگین ماهانه ارزش معاملات پایین‌تر از میانگین روزانه در طول سال بوده است که این موضوع گویای رخوت حاکم بر جریان معاملات است. در بررسی میانگین ارزش معاملات ماهانه در تالار شیشه‌ای، بیشترین میزان در اردیبهشت‌ماه با رقم 17هزار و 760میلیارد تومان به ثبت رسیده و کمترین میزان در مهر‌ماه و با ثبت رقم 3هزار و 976میلیارد تومان به ثبت رسیده است.
