پایانه دورتیول، مستقر در استان هاتای، پیش از این به‌عنوان پایانه‌‌‌‌‌ای جانبی برای تجارت نفت شناخته‌شده بود که عمدتا نفتخام عراق را صادر می‌کرد، با این حال پس از جنگ روسیه و اوکراین در اوایل سال2022، تحویل نفت روسیه از طریق دریا به دورتیول افزایش یافت، زیرا محدودیت‌های اروپایی به اجرا گذاشته و مسکو به‌دنبال تغییر مسیر تجارت نفتخام صادراتی خود بود. در سال2023، این ترمینال شاهد جابه‌جایی حجم بی‌سابقه‌‌‌‌‌ای از نفتخام و پالایش‌‌‌‌‌شده روسیه بود که برخلاف تحریم‌های اتحادیه اروپا، از طریق ترکیه به کشورهای واقع در این حوزه منتقل می‌شد. داده‌های کشتیرانی نشان می‌دهد که دورتیول که در معنای عام، ماموریت واردات، صادرات و ذخیره‌سازی سوخت و نفتخام را بر عهده دارد، در سال‌گذشته رکورد پذیرش 11میلیون و 740هزار بشکه نفتخام و سوخت از مبدا روسیه را به‌ثبت رساند.
رشد درآمدهای روسیه به‌رغم تحریم‌ها
چندی پیش آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد روسیه مدتی است با عواقب تحریم‌ها دست‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌گریبان است. حجم صادرات نفتخام کرملین در ماه‌های انتهایی سال‌گذشته کاهش یافت، موضوعی که موجب افت درآمدهای صادراتی این کشور شد. نکته حائزاهمیت آنکه روسیه به‌صورت داوطلبانه صادرات نفتخام خود را کاهش داده‌است و به‌رغم کاهش ماهانه درآمدهای نفتی، درآمدهای صادراتی این کشور همچنان در مقایسه با گذشته نه‌‌‌‌‌چندان دور، رشد قابل‌‌‌‌‌قبولی را نشان می‌دهد.
حمایت دورتیول از تحریم‌های غربی
اکنون، همزمان با تشدید تحریم‌های آمریکا بر تجارت و انتقال نفت روسیه، پایانه بین‌المللی دورتیول، واردات خود را به‌‌‌‌‌طور کامل متوقف کرده‌است. سامانه مستقر در این پایانه تصمیم گرفت تمام ارتباطات احتمالی خود با نفت روسیه را قطع کند. بر این اساس در اواخر فوریه 2024 به مشتریان خود اعلام کرد که حتی اگر هیچ‌‌‌‌‌گونه قانون، مقررات یا تحریمی نقض نشود، با هدف تقویت ساختار تحریم‌ها علیه کرملین، هیچ محصولی با مبدا روسیه یا محصولات بارگیری‌‌‌‌‌شده از روسیه را پذیرش نخواهد کرد.
در بیانیه منتشر‌‌‌‌‌شده آمده‌است که تمامی عملیات‌‌‌‌‌های قبلی از جمله سقف قیمتی گروه7 کشور صنعتی دنیا، موسوم به G7، برای نفتکش‌های حامل نفت روسیه و مطابق با تحریم‌های غرب بوده‌است.»رویکرد جدید، یک اقدام کمکی برای بی‌‌‌‌‌اثر‌کردن اقداماتی است که به‌رغم تلاش‌ها برای پیروی از همه تحریم‌های قابل اعمال، خارج از دسترس و کنترل هستند.»
سال گذشته میلادی این ترمینال هفتمین پایانه بزرگ ترکیه از نظر حجم واردات شد و جایگاه آن از رتبه دهم در سال2021، ارتقا پیدا کرد. در این پایانه، حجم واردات نفتخام و سوخت از مبدا روسیه در سال2023، حدود هفت‌برابر بیشتر از حجم کل دریافتی سوخت از همه کشورها در سال2021 بود. آخرین نفتکش حامل نفت روسیه در 19 فوریه به دورتیول رسید. داده‌های حمل‌ونقل نشان می‌دهد که این محموله 511هزار بشکه‌‌‌‌‌ای دیزل، از بندر پریمورسک روسیه در بالتیک حرکت کرده‌است. لازم به ذکر است که مدیریت این پایانه به‌‌‌‌‌تازگی اعلام کرده است که سرویس‌‌‌‌‌دهی به محموله‌‌‌‌‌های روسی که تا پیش از اجرایی‌شدن ممنوعیت‌‌‌‌‌ها در ماه گذشته ثبت‌شده و در صف قرارگرفته‌‌‌‌‌اند، ادامه خواهد داشت.
ابهام در تجارت نفت روسیه
در مورد تجارت نفتخام روسیه، نکته مهم این است که ناظران بازار سوخت‌های فسیلی، به اطلاعات مرتبط با عرضه نفتخام روسیه از طریق کانال‌های غیررسمی دسترسی ندارند. اطلاعات مالی و زیرساخت‌های عملیاتی صادرات نفتخام روسیه به مشتریان آسیایی مانند هندوستان، کاملا سری و محرمانه بوده که در نتیجه آن ارزیابی آماری ملموس برای فعالان بازار نفت امکان‌پذیر نیست، در نتیجه تخمین قیمت حقیقی صادرات نفت روسیه امری دشوار است. تحت‌شرایط فعلی حاکم بر بازار انرژی، تمامی مشتریان اعلام می‌کنند نفتخام روسی را در قیمت‌های تخفیف‌‌‌‌‌خورده خریداری می‌کنند، اما در نهایت کشف قیمت واقعی معامله، با اماواگرهای بسیاری روبه‌روست.
راهبرد کاهش تولید بیشتر نفت
در این میان، موضوع قابل‌اعتنا آنکه کشورهای عضو اوپک و سایر صادرکنندگان نفت به رهبری عربستان و روسیه، تحت‌عنوان ائتلاف اوپک‌پلاس، از راهبرد کاهش تولید نفتخام با هدف افزایش قیمت جهانی این کالای استراتژیک حمایت می‌کنند. با این همه، فقدان یکپارچگی اهداف و منافع درمیان اعضا، بازار جهانی سوخت‌های فسیلی را متلاطم‌‌‌‌‌تر از گذشته کرده‌است. در شرایط کنونی و باتوجه به رکود معنادار در بخش‌های تولیدی و صنعتی در کل اروپا، شیب رشد تقاضای نفتخام در سطح این قاره، ملایم به‌نظر می‌رسد. این درحالی است که پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی درخصوص رشد تقاضای نفت برای سال‌جاری صعودی بوده‌است.
شاخص مدیریت خرید برای حوزه یورو، پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی را درخصوص عرضه و تقاضای جهانی نفتخام تایید می‌کند. این شاخص از ماه پایانی سال‌گذشته میلادی، روند کاهشی فعالیت‌های تجاری در این منطقه را برای مقاطع سه‌ماهه پیش‌بینی کرده‌بود. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به کاهش احتمالی تقاضای نفت درادامه سال‌جاری میلادی، هشدار می‌دهد. از عوامل اصلی وقوع این رکود می‌توان به گردش مالی کند و ضعیف‌‌‌‌‌تر از حد انتظار در اقتصاد جهانی اشاره کرد. لازم به ذکر است، وضع و اعمال مقررات سختگیرانه در زمینه افزایش راندمان و ارتقای بهره‌‌‌‌‌وری انرژی، در کنار مشوق‌‌‌‌‌های بهره‌‌‌‌‌برداری از خودروهای الکتریکی، تقاضای جهانی نفتخام را بیش از پیش کاهش داده‌است.
در این مسیر، لزوم تولید صنعتی و بهره‌مندی عینی و عملیاتی در مقیاس کلان، از اقسام متنوع انرژی تجدیدپذیر، مدتی است به موضوع شماره یک کشورهای صنعتی جهان تبدیل شده‌است. حقیقت تلخ اینکه اقدامات عملی در مسیر گذار از سوخت‌های سنتی فسیلی، محدود و بعضا گران‌‌‌‌‌قیمت بوده‌است. با نگاهی به نتایج ملموس حاصل از چندین دوره نشست بین‌المللی بررسی تغییرات اقلیمی، نقش و جایگاه منابع انرژی سبز در جهان امروز، بیش از پیش نمایان می‌شود. تحقق راهبردهای گذار به انرژی پاک، می‌تواند متضمن آینده‌‌‌‌‌ای روشن‌‌‌‌‌تر فراروی نسل‌های آتی بشر در زمینه تامین و تولید انرژی باشد.
