سرویس فرهنگ و هنر مشرق – همزمان با پایان یافتن جشنواره فیلم فجر، روز 22 بهمن، همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب، ابلاغیه معنادار رئیس جمهور درباره نظارت بر محصولات شبکه نمایش خانگی منتشر شد.
رئیس جمهور در بخشنامه‌ای به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما و شورای عالی فضای مجازی ماده واحده مصوبه 14 آذر 1402 شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص انتخاب اعضای این شورا در کمیته تدوین سیاست ها و ضوابط حاکم بر صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی را ابلاغ کرد.
بر اساس این مصوبه، شورای عالی انقلاب فرهنگی ابراهیم سوزنچی، سید سعیدرضا عاملی و سید مرتضی میرباقری را به عنوان اعضای حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی و محمدرضا جعفری جلوه و فرشاد مهدی‌پور به عنوان اعضای صاحب نظر در حوزه رسانه برای عضویت در این کمیته تدوین سیاست ها و ضوابط حاکم بر صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی انتخاب کرد.
بیشتر بخوانید:
این ابلاغیه نشان می‌دهد که بررسی نظارت و ارتقاء تولیدات در شبکه نمایش خانگی در سالگرد پیروزی انقلاب برای سکاندار امور اجرایی کشور از چه درجه اهمیتی برخودار است.
اما آنچه که موجب شده روند تسهیل امور نظارتی در شبکه نمایش خانگی همچنان ارتقا پیدا نکند، دیدگاه رسمی کارمندی منتج از سیاست سازوکارهای حاکم در سازمان تنظیم مقرارت رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) است.
ابلاغیه رئیس جمهور در حالی برای تسهیل روند نظارت در شبکه نمایش خانگی منتشر شده که ساترا در یک فرآیند عجیب و پیچده، پروانه ساخت تولیدات در شبکه نمایش خانگی را در دو مرحله‌ای صادر می‌کند.
این سخت‌گیری در حالی رخ می‌دهد که در هفته‌های اخیر موج اعتراضات مجازی و رسانه‌ای حول تولیدات فیلم‌نت، علی‌الخصوص سریال دفتریادداشت مطرح است و از سوی دیگر فرآیند دو مرحله‌ای شدن پروانه ساخت آثار نشان می‌دهد، اقتداری در شورای صدور مجوز حاکم نیست.
با این حال ساترا به میزان گسترده‌ای از شوخی‌های ساختارشکن جنسی در سریال مذکور واکنش نشان نداد و در هفته‌های اخیر شاهد هستیم که مصادیق مورد اعتراض مخاطبان این مجموعه، افزایش عجیبی یافته و کاملا مشخص است که ساترا در مقابل پلت‌فرم فیلم‌نت با مدیریت علی سرتیپی کاملا موضعی منفعلانه دارد.
در همین مورد خاص «دفتر یادداشت » چندی قبل فرهیختگان خبری را منتشر کرد و به نقل منابع آگاه در ساترا نوشت : سازندگان این اثر درصدی از این ممیزی‌ها را رعایت نکردند. اتفاقا سکانس‌هایی هم که عموما از جانب فضای اجتماعی مورد اعتراض قرار گرفته هم به خاطر همین عدم توجه به ممیزی‌ها است. ظاهرا این اولین بار نیست که پلتفرمهای شبکه نمایش خانگی، نظراتی که ساترا به آن‌ها متذکر می‌شود را تماما اعمال نمی‌کنند و در برخی موارد حتی از اعمال موارد اعلامی صرف‌نظر می‌کنند.
انتشار این خبر نشان می‌دهد شوراهای نظارتی این نهاد نظارتی، حساسیتی نسبت به شوخی‌های اروتیک این سریال ندارند و یکی از اعضای شورا علی رغم ادعاهای اخیرش (در مجله تصویری قاف) در مورد آثار رضا عطاران، با توجه به وظیفه‌اش در ساترا موضعی توام تسامح و تساهل اتخاذ کرده است.
این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد معاونت حقوقی این نهاد، عملا گزارشی در مورد نحوه عملکردش به رسانه‌ها در قبال نافرمانی‌های فیلم‌نت ارائه نمی‌دهد.
از هر منظری عملکرد ساترا مورد ارزیابی قرار گیرد، ناخواسته اعوجاجات درون سازمان خودنمایی می‌کند و آشکارا ماموریت‌های فرعی جایگزین ماموریت اصلی شده است.
در بررسی عملکرد این نهاد در سلسه گزارش‌های بسیار تفصیلی بررسی سوابق و عملکرد و تاثیر اعضای شورای نظارتی ساترا ، نقشه آینده این سکوی نظارتی را ترسیم خواهد کرد.
چرا از ساترا نباید انتظار شجاعت در نظارت قاطعانه را داشت؟
ترکیب شوراهای کارمندی و کلیشه‌ای سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر منتج از فضای کارمندی صدا و سیماست.
بررسی ترکیب اعضای شورای تولید و انتشار ماهیت کارمندی اعضای شورای پروانه ساخت و نمایش در حوزه سخت نظارتی این نهاد را عریان‌تر به نمایش می‌گذارد. لیست اعضای شورای صدور مجوز تولید به ترتیب زیر است:
1.سعید مقیسه، رئیس ساترا (عضو حقوقی، رئیس شورا)
2. محمد حسام‌پور، معاون پایش و نظارت ساترا (عضو حقوقی - دبیر شورا)
3. فرشاد مهدی‌پور، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (عضو حقوقی)
4. مهدی آذرپندار، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وزارت ارشاد (عضو حقوقی)
5. معاون فضای مجازی سازمان صدا و سیما یا نماینده ایشان (عضو حقوقی)
6. رئیس مرکز طرح و برنامه صدا و سیما یا نماینده ایشان (عضو حقوقی)
7. معاونت فرهنگی اجتماعی فراجا (عضو حقوقی)
8. محسن مهاجرانی (عضو حقیقی)
9. علی‌اصغر پورمحمدی (عضو حقیقی)
10. محمدرضا جعفری‌جلوه (عضو حقیقی)
11. پرویز شیخ‌طادی (عضو حقیقی)
12. امین صدیقی (عضو حقیقی)
بیشتر بخوانید:
ساترا کانون بازنشسته‌های سیما!
ساختار نظارتی ساترا در شبکه نمایش خانگی با همان نگرش صدا و سیمایی، به سبک دهه هفتاد، اداره می‌شود. در این روش، یک عده افراد خاص در حوزه نظارت و بازمانده‌های دوران مدیر سازی اتوبوسی در دهه هفتاد سیما، صاحب کرسی هستند.
بخشی از نیروهای دهه هفتادی پس از کنار گذاشته شدن از پست‌های اجرایی، به این شورا اضافه شدند.
نمایش دوگانه پرویز شیخ طادی در افتتاحیه جشنواره فیلم فجر که با انتقادات گسترده‌ای مواجه شد
پرویز شیخ طادی ؛ امپراطوری که بر جهنم حاکم نشد!
یکی دیگر از اعضای جالب این شورا پرویز شیخ‌طادی است. این فیلمساز غیر از فعالیت‌های کم‌سو و کم اثرش طی سال‌های اخیر، عضو شوراهای متعددی بوده و مشخص نیست، دلیل این عضویت مکرر در شورای نظارتی مختلف چیست.
از آثار متاخر شیخ‌طادی می‌توان به افسانه "علمی تخیلی" «امپراطوری جهنم» اشاره کرد که با هزینه بسیار گزافی ساخته شد ، اما به دلیل تغییر سیاست های دیپلماتیک دولت سیزدهم در قبال عربستان سعودی، این فیلم به آثار بایگانی شده سینما پیوست.
شیخ طادی در افتتاحیه جشنواره فیلم فجر نشان داد آنچنان هم چهره‌قابل اتکایی نیست، روی سن افتتاحیه‌ای فجر که قرار بود از فعالیت‌های انقلابی او تقدیر شود با یک کراوات روی سن رفت و گفت: «من امشب یک کراوات به عنوان هدیه برای آقای اسماعیلی آورده‌ام، کارمندان اول انقلاب همه کراوات می‌زدند، ارتشی‌ها کراوات می‌زدند، پزشکان کراوات می‌زدند، خیلی مد و مرسوم بود. یک عده‌ای آمدند که الان جای دیگر هستند. بعضی شان اصلاً خارجند.
آمدند و شروع کردند به قیچی کردن این کراوات‌ها. پزشک را می‌گرفتند، قیچی می‌کردند... خساراتی بابت این کراوات وارد کردند، بدون آنکه بدانند این چیست... پزشک همین جور می‌زد برای زیبایی‌اش... می‌گفتند آقا غرب زده است، با ما نیست. این نمی‌تواند در تشکیلات ما باشد» شیخ طادی افزود: «همان عده‌ای که نیستند از این آمدند و رسیدند به ویدیو. 10 سال ماجرای ویدیو طول کشید.
ایست بازرسی، بازرسی کردن... زیر کُتشان قایم می‌کردند. اصلاً یک داستانی شده بود... بعد همه سازمان این دستگاه را خریدند و استفاده کردند. بعد این خسارتش عمدی بود.» شیخ طادی ادامه داد: «بعد نوبت ماهواره شد. دوباره خسارت. بریز ببند. از بالا پشت بام پرت کن پایین. دیش‌ها را خراب کن... راپل کن... لو بده، مردم ببینید کی داره کی نداره، با غلتک از روی دیش ماهواره رد شدند که آهان له شد؛ فرهنگ دیگر پاکسازی شد.
او سپس یک روسری از جیبش درآورد و گفت: «الان من از دوستان فقط یک خواهش دارم که بیش از این خسارت نزنید. بیش از این خسارت نزنید به روسری. من فقط از این جوان‌ها می‌توانم درخواست کنم (با اشاره به وزارت ارشاد)، من از مردم نمی‌توانم درخواست کنم... آخه چقدر خسارت؟...
این اظهارات در حالی از سوی شیخ طادی مطرح شد که این چهره محصول اعمال محدودیت در مواجه با ویدئو و ماهواره و مصادیقی است که از آن به عنوان گزاره‌های تهاجم فرهنگی نام می‌برند.
با ماه گرفتگی سریال‌های سیما دچار آب گرفتگی شد؟!
از دیگر اعضای این شورا که فیلم بایگانی شده غیرقابل نمایش (به لحاظ کیفی) در کارنامه‌اش دارد می‌توان به مهدی آذرپندار اشاره کرد.
او سال‌های در مقام روزنامه‌نگار در مقالاتش به این موضوع اشاره می‌کرد، چرا فیلم خوبی درباره وقایع سال 1388 ساخته نمی‌شود. در نهایت با هزینه گرافی که از سوی انجمن سینمای دفاع مقدس تامین شد، فیلمنامه‌ای از وی تحت عنوان ماه‌گرفتگی درباره رویدادهای سال 1388 ساخته شد که این اثر به دلایل نامعلومی توقیف یا غیرقابل نمایش است.
گروه فیلم و سریال شبکه سوم سیما زمانی یکی از با کیفیت نهادهای سیاست‌گذار در حوزه تولید و فیلم سریال بود. حضور آذرپندار در مقام سرپرست این حوزه موجب قهر نخبه‌گانی همچون سعید نعمت اله و مرجان اشرفی زاده از سازوکار تولید در سیما شد و از زمانی که این چهره در مقام سرپرست فیلم و سریال شبکه سوم سیما فعالیت‌هایش را آغاز کرد تا زمان رفتنش به انجمن سینمای جوان، بی‌کیفیت‌ترین سریال‌های تاریخ شبکه سوم سیما تولید و پخش شد.
بیشتر بخوانید:
با توجه به سوابق برخی از افراد نامبرده شده، آیا این چهره‌ها می‌توانند زمینه‌های تغییر را در شورای پروانه ساخت ساترا پدید آورند؟
روند سیاست استفاده از عناصر کارمندی، فیلمسازان و مدیران شکست خورده در لیست اعضای شورای صدور مجوز ساترا قابل بررسی است.
لیست اعضای شوای صدور مجوز انتشار به ترتیب زیر است:
اعضای شورای صدور مجوز انتشار
1. علی‌اصغر پورمحمدی (عضو حقیقی و رئیس شورا)
2. رئیس ساترا (عضو حقوقی)
3. علیرضا پاشایی، نماینده دادستانی کل کشور (عضو حقوقی)
4. محمد هاشمی، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (عضو حقوقی)
5. محمدحسین ایمانی خوشخو، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (عضو حقوقی)
6. نماینده مجمع رسانه‌های صوت‌و تصویر فراگیر ایران (عضو حقوقی)
7. محمد حسام‌پور، معاون پایش و نظارت ساترا (عضو حقوقی و دبیر شورا)
8. محمدرضا جعفری‌جلوه (عضو حقیقی)
9. عبدالکریم خیامی (عضو حقیقی)
10. محسن مهاجرانی (عضو حقیقی)
11. حسین کرمی (عضو حقیقی)
12. جواد شیخ اکبری (عضو حقیقی)
13. کمیل قیدرلو (عضو حقیقی)
مدیران استمراری از لاریجانی، ضرغامی،سرافراز، علی‌عسگری تا دوران کنونی !!!
برای یافتن رد سیاست کارمندی یکی از اعضای قابل تحلیل شورای پروانه نمایش امین صدیقی است. اوبازنشسته سازمان صدا و سیماست که با عنوان شاعر، نویسنده و ادیب معرفی می شود و با دستمایه یکی دو کتاب معمولی شعر که مخاطبی چندانی ندارد او در لیست شورای نظارتی ساترا قرار گرفته است. دلیل انتخاب این چهره بازنشسته در یک شورای تخصصی چندان آشکار نیست.
بررسی سوابق صدیقی نشان می‌دهد که «سیستم اتوبوسی» دهه هفتاد طیف وسیعی را به از ابتدا در قالب مدیر وارد مجموعه صدا و سیما کرد
او نیز از با موج بزرگ جذب اتوبوسی مدیران در دهه هفتادبه سیما آمد و سال‌های متوالی عنوان مشاور را در سمت‌های مختلف یدک کشید. تیم مدیریتی فعلی سیما مشاوران سابق را به صورت فله‌ای به شوراهای ساترا هدایت کرده تا مهمترین درگاه نظارتی شبکه نمایش خانگی با تیم بازنشسته‌ها اداره شود. صدیقی در مقام عنوان مشاور فرهنگی از مدیران ادوار مختلف صدا و سیما حکم گرفته است.
استمرار جایگاه مشاوره برای سرافراز
استمرار حضور مدیر بازنشسته در دوران جبلی
او مدتی به عنوان مشاور رئیس سازمان و دبیر شورای زبان و ادبیات فارسی رسانه ملی منصوب شده است و احکام مشاوره او توسط مدیران متنوع سیما از ضرغامی، سرافراز و علی عسگری و پیمان جبلی دائما تمدید شده است.
حالا پرسشی که مطرح این است که در شورای نظارتی مهم ساترا ـیا نیاز به یک ناظر شاعر پیشه بازنشسته ضروری است. حضور این مدیر بازنشسته در این شورا چه ارتباطی با احکام او در مقام مشاور در 20 سال اخیر داشته است؟!
یشتر بخوانید:
حسین کرمی: سلطان شوراهای نظارتی
یکی دیگر دیگر از اعضای این شورا دکتر حسین کرمی است که ساختار فرهنگی کشور ، همواره در مجموعه‌های نظارتی در وزارت ارشاد و سیما یک پست مدیریتی- نظارتی به ایشان بدهکار است.
او سال‌هاست با عناوین مشابه فعالیت می کند. اهالی سینما او را اغلب با عنوان‌های نظارتی‌اش در ارشاد و هئیت انتخاب فجر به یاد می‌آورند. بخشی از فعالیت‌های رسمی کرمی در سیما به ترتیب زیر است:
1382 -1385 مدیر شبکه چهار سیما بود
از 22 دی 1385 قائم مقام سیما
از 29 بهمن 1390 «مشاور معاون سیما و مدیر شبکه نمایش»
از 26 شهریور 1392 مدیر شبکه نسیم
از 16 مرداد 1395 مدیریت کانال «تماشا» و شبکه «نمایش »از 16 مرداد 1395
از 20 فروردین 1396 رییس مرکز سیمافیلم
از 4 آذر 1398 قائم مقام سیما
از 12 مرداد 1401 مشاور معاون سیما
آنچه به صورت لیست در بالا درج شده، تنها بخش کوچکی از مشاغل صنفی و فصلی حسین کرمی در مجموعه سیماست.
کرمی در هر بخشی از سیما فعالیت کرده خروجی و کیفیت آن مجموعه کاسته شد. به عنوان مثال او از سال 1396 فعالیت‌هایش در سیمافیلم آغاز کرد و از همین دوره زمانی بود که افول مجموعه‌های نمایشی سیما آغاز شد.
از تاریخ 20 فرودین 1396 کریمی به عنوان مدیر سیما فیلم برگزیده شد. سریال های سیما که همواره 80 درصد مخاطب داشته‌اند ناگهان میزان مخاطبانش ناگهان به زیر بیست درصد رسید. این افول با حضور کرمی در مرکز سیما فیلم تشدید شد و زوال مرکز سیمافیلم کلید خورد.
کرمی کارنامه چندان معتبری ندارد و متاسفانه در نظام کارمندی سیما همواره یکی از مهره‌های حلقه‌های انتصابی بوده ودر شوراهای نظارتی مختلفی حضور داشته است.
اما حضور او در ساترا با توجه به 4 دهه فعالیت در سیما، در این شورایی که سازندگان آثار وابسته به بخش خصوصی هستند، توجیه پذیر نیست. . او در حال حاضر در شوراهای دیگری حضور دارد که مشرق در گزارش‌های بعدی بدان خواهد پرداخت و کارنامه عملکرد او را در ساختار مدیریتی تحت امرش در بنیاد شهید بررسی خواهد کرد.
آیا چهره‌های فرهنگی فرتوتی همچون کرمی با سبک مدیریت کلاسیک دهه هفتادی در سیما می‌توانند در راهبردهای آینده ساترا برای رقابت با پلتفرمهای خارجی چهره موثری باشند؟
متخصص حوزه گردشگردی و وب پژوهی در شورای ساترا !!!
یکی دیگر از اعضای حقوقی شورای نظارتی دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو فوق تخصص حوزه وب و گردشگری است. او فارغ التحصیل رشته گردشگری از دانشگاه منچستر انگلستان است و یکی از والسابقون شوراهای عالی فرهنگی و نظارتی حوزه تولیدات فرهنگی است.
بررسی دامنه فعالیت‌های این چهره حقوقی شورای ساترا زمینه‌های پرسش‌های متعددی را تقویت می‌کند.
خوشخو در کارنامه سوابق خود معاونت فرهنگی وزارت ارشاد دولت اصلاحات را یدک می‌کشد. او دوران مدیریت پر حاشیه‌ای را در معاونت هنری وزارت ارشاد دولت خاتمی از سر گذارند. با توجه به مشغله‌های متعدد او از بازیگران لژیونر تیم ساترا و عضویت حقوقی این شورا محسوب می‌شود. غیر از سوابق فعالیتی پرشمار در حوزه گردشگری در گذشته، او در حال حاضر به عنوان یکی از چهره‌های ابولمشاغل شناخته شده عناوین فعالیتی زیر را یدک می‌کشد:
1- دبیر شورای هنر در وزارت ارشاد
2- عضو هیت امنای جهاد دانشگاهی
3- رئیس پارک ملی علوم و فناوری نرم
4- دبیر شورای هنر
5- عضو هیات مدیره خبرگزاری دانشجویان ایران
6- عضو اندیشکده فرهنگ مرکز الگوی اسلامی ایرانی
7- مشاور وزیر در امور سیاستگذاری های کلان و توسعه فعالیت های فناورانه فرهنگی و هنری
8- نماینده ارشاد در شورای تولید ساترا
9- مدیر مسئول فصلنامه وب پژوهی
دهمین سمتی که خوشخو برای آن حکم گرفت عضویت در فرهنگستان هنر است.
حال این سئوال مطرح است که مهمترین شورای نظارتی کشور که دست کم 5 برابر صدا و سیما تولید آماده برای نظارت دارد، با این همه مشغله میدانی دکتر خوشخو چه زمانی وی فرصت می کند بر تولیدات شبکه نمایش خانگی نظارت تخصصی کنند؟ آیا حاضران در شوراهای ساترا صرفا باید نظارت کنند یا خودشان طراحی خاصی برای آینده سبد دیداری و شنیداری مخاطبان دارند؟ پژوهش‌های و فعالیت‌های مرتبط این چهره در حوزه گردشگری چه ارتباطی به ساترا می‌تواند داشته باشد!
بخشی از طرح‌های آینده پژوهی دکتر خوشخو در گذشته به ترتیب زیر است:
مجری طرح پژوهشی "بازبینی و اولویت بندی کشورهای هدف گردشگری ج.ا.ایران"
مسئول و ناظر علمی پروژههای تحقیقاتی از قبیل:
طرح جامع "مطالعاتی گردشگری منطقه نمونه گردشگری دربندسر"، 1392-1389
ارزیابی طرح پژوهشی «بررسی اثرات آزادسازی نرخ ارز بر جذب گردشگران خارجی و توسعه گردشگری در ایران با استفاده از آمار سریهای زمانی (90-67) برای دوره 23 ساله»
مرحله سوم طرح ممیزی توسعه علوم(ممیزی رشته گردشگری)، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، خرداد 92
تدوین برنامه عملیاتی توسعه بخش گردشگری(برنامه پنجم توسعه) ، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، آبان 93
طرح پژوهشی " گردشگری شهری عاملی موثر بر توسعه فرهنگی اجتماعی شهر های ایران"شهریور 1394
ارزیابی طرح بررسی و شناسایی فرصت های سرمایه گذاری در جاذبه های گردشگری شهر مشهد، 1395
طرح پژوهشی" برنامه ریزی گردشگری منطقه 22 شهرداری تهران"( دردست اقدام)
با توجه به سوابق علمی پژوهشی خوشخو آیا او طرح جامع بلند مدتی برای توسعه شبکه نمایش خانگی و محصولات پلت‌فرم‌ها برای ارائه دارد؟
ساترا با توجه به اینکه صلاحیتش توسط شورای نگهبان پذیرفته نشده و همچنان قوانین خود را اصلاح و به صورت مصوبه ارائه نکرده از حضور پرشمار دسته بازنشسته‌ها و چهره‌هایی تکراری- شورایی(حضور فعال در تمامی حوزه فرهنگی و غیرفرهنگی) بهره می‌برد که در این گزارش با جزئیات به آن اشاره شد.
اما این چهره‌ها نمی‌توانند، قدم‌های موثری در ارتقاء هدفمند شبکه نمایش خانگی بردارند، اگر این شورا با افرادی که در آن حضور دارند قرار به توفیقی دست پیدا کنند، حتما زمینه ارتقاء تلویزیون را می‌توانستند در دستور کار قرار دهند.
حضور بازنشسته‌های سازمان صدا و سیما، مدیرانی که کارنامه موفقی ندارند، شوراهای بالادست ساترا را با چالش‌های فراوانی مواجه می‌کند. نکته جالب اینجاست که در این شوراها حتی یک تهیه‌کننده و کارگردان موفق را نمی‌توان در لیست اعضای شورا حضور داشته باشد.
نقطه مقابل ساترا در حوزه نظارت، مدیر نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی است که به صورت فردی اداره می‌شود و این شورا نتوانسته کارنامه‌ای معادل فعالیت‌های این حوزه در سازمان سینمایی ارائه دهد.
با این حال این امید همچنان وجود دارد که ساترا در دور جدید فعالیت‌هایش، ترکیب نظارتی خود اصلاح کند و از چهره‌های موثر سازمان سینمایی که کارنامه قابل اعتنایی دارند استفاده کند.
