از جمله آیاتی که بر فضیلتی از فضایل بی شمار امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دلالت دارد، آیه معروف به «شراء» است. خداوند متعال در این آیه شریفه می فرماید: وَمِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ (1)
«بعضی از مردم کسانی هستند که جان خود را به خاطر خشنودی خداوند می فروشند، و خداوند نسبت به بندگان مهربان است».
این آیه به مناسبت حادثه لیلة المبیت نازل گردید. لیلة المبیت شبى است که در آن حضرت على (علیه السلام) در بستر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آرمید تا آن حضرت با آرامش خاطر از مکه به مدینه هجرت کند.
آیه شراء
مفسّران شیعه با استناد به روایات منقول از ائمه (علیهم السلام) و تصریح بعضی از صحابه، نزول آیه شراء را درباره على (علیه السلام) مسلّم مى دانند. از دانشمندان اهل سنت نیز بسیارى نزول آیه لیلة المبیت را در شأن امام علی تأیید کرده اند که علّامه امینى «رحمه الله» در کتاب گرانسنگ الغدیر آنان را نام برده است.(2)
از جمله آیاتی که بر فضیلتی از فضایل بی شمار امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دلالت دارد، آیه معروف به «شراء» است. خداوند متعال در این آیه شریفه می فرماید: وَمِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ
از جمله:
ابن ابى الحدید از علماى بزرگ اهل سنت که در قرن هفتم می زیسته، در شرح نهج البلاغه آورده است: «تمام مفسّران گفته اند: این آیه درباره ى على بن ابیطالب (علیه السلام) نازل شده است که در لیلة المبیت در بستر رسول خدا (صلى الله علیه و آله) خوابید.» (3)
وی نقل می کند که معاویه چهار هزار درهم پول داد تا گفته شود این آیه در شأن ابن ملجم نازل شده است!
شرح ماجرا
مشرکان مکه قرار بر این گذاشتند که از هر قبیله اى یک نفر براى کشتن پیامبراکرم (صلى الله علیه و آله) انتخاب کنند و دسته جمعى آن حضرت را شبانه و در حال استراحت، از بین ببرند و از پیامبر و دین او راحت شوند و بنى هاشم نتوانند به خونخواهى او قیام کنند. پیامبر (صلى الله علیه و آله) به وحی الهی از نقشه آنان باخبر شد و با تدبیر و جانفشانى على (علیه السلام) که حاضر شد در بستر به جاى پیامبر بخو ابد، شبانه از شهر خارج شد و دشمن را غافلگیر کرد.
ثعلبى از ابن عبّاس ، و حاکم نیشابورى از ابى سعید خدرى و مالکى از احیاء العلوم غزالى و دیگران نقل مى کنند که :
همین که على (علیه السلام) در آن شب خطرناک به جاى پیامبر (صلى الله علیه و آله) خوابید، خداوند به دو فرشته ى خود، جبرئیل و میکائیل فرمود: کدامیک از شما حاضرید فداى دیگرى شوید؟! هیچ کدام از آنها حاضر نشدند.
خداوند فرمود: «اینک مشاهده کنید که چگونه على بن ابیطالب علیه السلام حاضر است جان خود را فداى رسول خدا کند. سپس جبرئیل بالاى سر، و میکائیل جانب پائین پاى امام على (علیه السلام ) قرار گرفتند. جبرئیل مى گفت :
آفرین بر تو اى فرزند ابوطالب ، خداوند با تو بر فرشتگان خود مباهات مى کند که در اینجا آیه یاد شده نازل گردید و به همین دلیل آن شب تاریخى (لیلة المبیت ) نامیده شد.(4)
در این رابطه اشعارى منسوب به امیرالمؤ منین (علیه السلام) است که می فرمایند:
وَقَیْتُ بِنَفْسى خَیْرَ مَنْ وَطَئَ الْحَصى وَ اَکْرَمَ خَلْقٍ طافَ بِالْبِیْتِ وَ الْحِجْرِ
وَ بِتُّ اَراعیهِمْ ما یَسُؤْئنى وَ قَدْ صَبَرَتْ نَفْسى عَلَى الْقَتْلِ وَ الا سَرِ
وَ بَاتَ رَسُولُ اللّهِ فى الغارِ آمِنا وَ مازالَ فى حِفْظِ الاِْلهِ وَ فى السَّتْرِ
مُحَمَّدٌ لمّا خافَ اَنْ یَمْکِرُوا بِهِ فَنَجاهُ ذُو الَّوْلِ الْعَظیمِ مِنَ الْمَکْرِ
(با جان نگهدار و سپر بلا شدم بر وجودى که او افضل از همه آنچه که پا بر آن نهاده مى شود.
او گرامى ترین خلق است که بیت خدا وحجر اسماعیل را طواف نموده اند.
خوابیدم در فراش پیامبر، که خطرها از سوى دشمن تهدیدم مى کرد و من خود را براى شهادت و اسارت آماده کرده بودم .
در حالى که پیامبر خدا در غار با خاطره آسوده شب را به صبح رسانید که همواره در حفظ و پناه خداوند متعال باشد.
محمّد(صلى الله علیه و آله و سلم) از این ترسید که کفّار قریش به او مکر و حیله نمایند، پس خداوند بزرگ او را از توطئه آنها نجات بخشید.) (5)
ابن ابى الحدید از قول اسکافى نقل می کند: آیه «لیلة المبیت» تناسب خاصى با آیه سى ام سوره انفال دارد که خداوند در آن مى فرماید:
(وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ)
«به خاطر بیاور هنگامى را که کافران نقشه مى کشیدند تو را به زندان بیفکنند یا به قتل برسانند، و یا از مکه خارج سازند، آنها چاره مى اندیشیدند و نقشه مى کشیدند و خداوند هم تدبیر مى کرد و خدا بهترین چاره جویان و تدبیر کنندگان است».
وی این مطلب را هم اضافه کرده است که «حدیث فراش (خوابیدن على در بستر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ، جریان متواترى است که جز دیوانه و یا کافر آن را انکار نمى کند.»(6)
با اینکه پیامبر اطمینان داده بودند خطری متوجه امام علی نمی شود ،ولی ایمان قوی و کامل علی (علیه السلام) به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در پایه‌ای بود که آنچه را از پیامبر می شنود، با روز روشن فرقی برای ایشان ندارد، فضیلت چنین ایمان با هیچ چیز برابری نمی کند. نتیجه ایمان این است هنگامی که پیامبر به او بگوید: در بستر من بخواب و در حمله تروریست ها آسیبی نخواهد دید، با کمال ثبات قلب می رود و در بستر او می آرمد و یک سر سوزن احتمال خطر در دل او راه پیدا نمی‌کند.
تکذیب واقعیت
در عین حال که این فضیلت از شهرت فراوان برخوردار است، ولی برخی از نااهلان و متعصبین در صدد انکار و تحریف آن آمده اند. از جمله ابن تیمیه در این رابطه معتقد است که نزول آیه در شأن علی به اتفاق اهل علم به حدیث و تاریخ، دروغ می باشد و این حقیقت مسلم را منکر می شود.(7)
ابن تیمیه در این رابطه ادعای محض دارد و سند و مدرک قابل قبولی ارائه نمی دهد و شدت بغض و کینه خود را با این مطالب نشان می دهد که هیچ نوع پشتوانه علمی و عقلی ندارد و از طرف علمای منصف اهل سنت تایید نمی شود.
گروهی از علمای اهل سنّت اصل واقعه را نقل کرده اند، گرچه اشاره به نزول آیه نکرده اند که از آن جمله عبارتند از:
احمد بن حنبل،طبری،ابن سعد،ابن هشام،ابن عبدربه،خطیب بغدادی،ابن اثیر، خوارزمی، ابن کثیر،حلبی،و...
برخی نیز چنین شبهه می کنند: از آنجایی که علی از غیب اطلاع داشته است و می دانسته که از این واقعه جان سالم به در می برد، در این صورت نمی توان آن را فضیلتی برای او به حساب آورد.
پاسخ این شبهه مشکل نیست زیرا اوّلاً: این واقعه قبل از امامت حضرت علی (علیه السلام ) تحقق یافته است.
و ثانیاً: برخی معتقدند که علم غیب پیامبر و امام، تعلیقی است؛ یعنی هر گاه که بخواهند از علم غیب مطلع شوند می دانند، نه این که همیشه قضایا نزد آنان حاضر باشد.
با اینکه پیامبر اطمینان داده بودند خطری متوجه امام علی نمی شود ،ولی ایمان قوی و کامل علی (علیه السلام) به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در پایه‌ای بود که آنچه را از پیامبر می شنود، با روز روشن فرقی برای ایشان ندارد، فضیلت چنین ایمان با هیچ چیز برابری نمی کند. نتیجه ایمان این است هنگامی که پیامبر به او بگوید: در بستر من بخواب و در حمله تروریست ها آسیبی نخواهد دید، با کمال ثبات قلب می رود و در بستر او می آرمد و یک سر سوزن احتمال خطر در دل او راه پیدا نمی‌کند.
کلام آخر
شب همان شب که جهانی نگران بود آن شب / صحبت از جان پیمبر به میان بود آن شب
در شب فتنه شب فتنه شب خنجرها / باز هم چاره علی بود نه آن دیگرها
مرد مردی که کمر بسته به پیکار دگر / بی زره آمده در معرکه یک بار دگر(8)
پی نوشت ها:
1- سوره بقره،آیه 207
2- الغدیر، ج 2، ص 48
3- شرح نهج البلاغه، ج 13، ص 262
4- تذکرة الخواص ، ص 40
5- فروع کافى، ج 6 ،ص 495
6- شرح نهج البلاغه، ج 13، ص 262
7- منهاج السنة، السیرة الحلبیة، ج2، ص27
8- بخشی از منظومه ای از سید حمیدرضا برقعی در مدح امیرالمؤمنین
منبع : پایگاه تبیان
