چرا پایه پولی کاهش یافته است؟
نگاهی به آمارهای اعلامی بانک مرکزی از جزئیات پایه پولی که به‌تازگی تا دی‌ماه اعلام شده است نشانگر این است که پایه پولی با اجرای سیاست کنترل ترازنامه‌ای روندی افزایشی به خود گرفت. پیش از اجرایی شدن کنترل ترازنامه‌ای در فروردین 1400 نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی برابر با 27.4درصد بود؛ بااین‌حال، نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در بهمن‌ماه 1402 و پس از گذشت حدود دو سال از آن تاریخ هنوز از رشد پایه پولی قبل از اجرای کنترل ترازنامه‌ای بیشتر است. طبق سیاست کنترل ترازنامه‌ای، بانک‌ها موظف بودند سقف مشخصی وام بدهند و در صورت تخطی بانک‌ها از این سقف به ازای میزان تخطی خود توسط بانک مرکزی جریمه می‌شدند. جریمه‌های بانکی در ترازنامه بانک مرکزی تبدیل به بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی می‌شود و از این کانال به بسط ترازنامه بانک مرکزی می‌انجامد. اما چرا با وجود اجرای سیاست کنترل ترازنامه‌ای رشد پایه پولی در سال 1402 کاهش یافته است؟
«دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «نیش‌ترمز نفتی تورم» به بررسی وضعیت پایه پولی و عوامل موثر بر افزایش و کاهش آن پرداخته است. طبق این گزارش بررسی دقیق‌تر جزئیات آمارهای اعلامی بانک مرکزی حاکی از آن است که کاهش رشد پایه پولی که به‌خاطر کاهش خالص ذخایر خارجی بانک مرکزی رخ داده است، عامل کاهش رشد پایه پولی بوده است. خالص ذخایر خارجی بانک مرکزی از 553.45هزارمیلیارد تومان در دی‌ماه 1401 به 472.05هزار میلیارد تومان در دی‌ماه 1402 کاهش یافته است. این آمار و ارقام حاکی از کاهش 14.7درصدی این شاخص‌ها دارند. به عبارتی طبق آمارهای بانک مرکزی کاهش خالص ذخایر خارجی بانک مرکزی اثر منفی 10.4درصدی بر نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی داشته است. این رقم وقتی رشد پایه پولی را از آغاز سال1402 تا دی‌ماه بررسی می‌کنیم، به منفی 24.5درصد می‌رسد. طبق گزارش بانک مرکزی، کاهش خالص دارایی‌های بانک مرکزی در سال1402 عمدتا ناشی از فروش ارزهای خریداری‌شده از دولت در سال گذشته بوده است که معادل ریالی آنها پیش‌تر پرداخت شده بود.
