بودجه ستاد امر به معروف در سال گذشته چقدر بود؟

ستاد امر به معروف و نهی از منکر، مجمع جهانی اهل‌بیت، مجمع جهانی تقریب مذاهب، اعزام جماعت‌های تقریبی، کمک به آستان‌ها، برگزاری سمینار‌ها و دوره‌های آموزشی مذاهب اسلامی تعدادی از ردیف‌های بودجه سالانه در بخش دین هستند که اعتبارات دولتی دریافت می‌کنند.

 

به گزارش هم میهن، علاوه بر بودجه عمومی دولت، به شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت تکلیف شده یک درصد از هزینه‌های خود را به حوزه دین اختصاص دهند تا صرف تولیدات فرهنگی از جمله موضوعات قرآنی و ارتقای فعالیت‌ها در این حوزه شود. اما در 9 ماهه سال 1402 هیچ بانک، شرکت و مؤسسه انتفاعی دولتی بودجه‌ای به این بخش اختصاص نداده است. با این حال طی مدت یادشده بیشتر از 62 درصد از بودجه جاری‌ای که برای تعدادی از ردیف‌های دین و اوقاف در نظر گرفته شده بود، تخصیص پیدا کرده است.

 

اینکه بودجه بخش‌های مختلف به‌طور کامل محقق نمی‌شود به دلیل کسری‌های چسبنده‌ای است که هر سال گریبان سند مالی را گرفته است. هرچند دولت‌ها اصلاح ساختار بودجه را بار‌ها مورد تاکید قرار دادند، اما عزمی برای اصلاح تاکنون دیده نشده است. بخش دین نیز به تبعِ کسری‌های بودجه نتوانسته اعتبارات کامل خود را دریافت کند.

 

در سال گذشته مصوب شده بود به تعدادی از ردیف‌های بخش دین، ارشاد اسلامی و اوقاف 4 هزار و 697 میلیارد تومان بودجه اختصاص پیدا کند. از این مبلغ سه هزار و 310 میلیارد تومان بودجه جاری و یک هزار و 387 میلیارد تومان بودجه عمرانی بود.

 

عملکرد 9 ماهه بودجه نشان می‌دهد در این مدت 2 هزار و 825 میلیارد تومان در مجموع به این بخش پرداخت شده است که 2 هزار و 53 میلیارد تومان آن جاری و 771 میلیارد تومان آن عمرانی بوده است.

 

به عبارت دیگر در سه‌چهارم از سال 1402 بیشتر از 62 درصد از بودجه جاری و حدود 56 درصد از بودجه عمرانی این حوزه تخصیص پیدا کرده است. در مجموع بیش از 60 درصد بودجه بخش دین و اوقاف در 9 ماهه سال قبل پرداخت شده که به منزله تحقق نزدیک به مصوب بودجه این بخش است.

اعدادی که به آن اشاره شد، ارقامی است که مرکز پژوهش‌های مجلس به‌عنوان عملکرد بودجه در حوزه دین به آن پرداخته است، اما ردیف‌هایی که مرکز پژوهش‌ها در این گزارش به آن اشاره کرده شامل بخش‌هایی که با حوزه دین در ارتباط هستند، نیست. به‌عنوان مثال در این گزارش هیچ اشاره‌ای به بودجه شورایعالی حوزه‌های علمیه، مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ستاد اقامه نماز، جامعة‌المصطفی العالمیه، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دانشگاه اهل‌بیت، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، شورای سیاستگذاری ائمه‌جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نشده است.

 

این در حالی است که بودجه ردیف‌های فوق بسیار قابل توجه‌تر و بزرگ‌تر از اعدادی است که مرکز به آن پرداخته است. به‌عنوان نمونه بودجه شورایعالی حوزه‌های علمیه به چهار هزار و 561 میلیارد تومان بالغ می‌شود که به تنهایی با مجموع بودجه بخش‌هایی که مرکز پژوهش‌ها بررسی کرده، برابری می‌کند. دولت در لایحه بودجه 1402 برای این شورا بودجه 2 هزار و 961 میلیارد تومانی پیشنهاد داده بود، ولی مجلس این بودجه را 53 درصد افزایش داد و به چهار هزار و 561 میلیارد تومان رساند.

 

یکی دیگر از ردیف‌هایی که در گزارش مرکز پژوهش‌ها نیست، بودجه جامعة‌المصطفی العالمیه است. جامعة‌المصطفی در سال 1387 از ادغام دو مجموعه «سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور» و «مرکز جهانی علوم اسلامی» تشکیل شده است. دفتر مرکزی جامعة‌المصطفی در قم است و در 60 کشور جهان که جامعه مسلمان دارند نیز شعبه دارد. دولت در لایحه بودجه 1402 برای این مرکز بودجه 890 میلیارد تومانی در نظر گرفته بود، اما مجلس 14 درصد این رقم را افزایش داد و آن را به 1012 میلیارد تومان رساند.

 

بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی هم از جمله نهاد‌های وابسته به حوزه دین است که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته نشده است. بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی نهادی غیرانتفاعی است که در سال 1362 تاسیس شده و در حوزه مطالعات جهان اسلام و ایران با هدف اصلی تدوین و نشر دانشنامه جهان اسلام فعالیت دارد. از سال 1374، غلامعلی حدادعادل مدیرعاملی آن را برعهده دارد. دولت در بودجه سال گذشته این نهاد 16 میلیارد تومان بودجه پیش‌بینی کرده بود، اما مجلس با 193 درصد اضافه کردن، بودجه این بنیاد را به 47 میلیارد تومان افزایش داد.

 

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که با هدف نظریه‌پردازی و نوآوری علمی در جهت توسعه و تعمیق معرفت دینی و نیز بسط مطالعات راهبردی و کاربردی گره‌گشا در قلمرو حکمت و اندیشه‌ی دینی، فرهنگ، معارف و علوم انسانیِ اسلامی تاسیس شده یکی از نهاد‌های وابسته به حوزه دین است که در بررسی مرکز پژوهش‌ها عملکردی برای آن قید نشده است. این پژوهشکده 48 میلیارد تومان بودجه مصوب داشته است.

 

نهاد وابسته دیگر به حوزه دین، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه است. این شورا در سال 1372 جایگزین شورای مرکزی ائمه‌جمعه شد. دولت که تا سال قبل به این نهاد 97 میلیارد تومان بودجه می‌داد امسال تصمیم گرفت آن را به 113 میلیارد تومان برساند، اما مجلس به پیشنهاد دولت 53 درصد اضافه کرد و بودجه آن را به 173 میلیارد تومان رساند.

 

دانشگاه اهل بیت مؤسسه‌ای غیردولتی و وابسته به مجمع جهانی اهل‌بیت است که در سال 1383 تاسیس شد. این دانشگاه دانشجویانی از کشور‌های آسیایی و آفریقایی؛ مانند ترکیه، افغانستان، آذربایجان، هندوستان، چین، بنگلادش و مالی جذب و فارغ‌التحصیل کرده است. هم‌اکنون حجّت‌الاسلام سعید جازاری‌معموئی ریاست این دانشگاه را برعهده دارد. بودجه این مؤسسه نسبت به پارسال 111 درصد رشد داشته است، این دانشگاه سال گذشته 26میلیارد تومان دریافتی داشت که اکنون به 55 میلیارد تومان رسیده است.

 

دانشگاه اهل‌بیت با 55 میلیارد تومان اعتبار هم به حوزه دین مربوط می‌شود. مؤسسه‌ای غیردولتی و وابسته به مجمع جهانی اهل‌بیت در سال 1383 تاسیس شد. این دانشگاه دانشجویانی از کشور‌های آسیایی و آفریقایی؛ مانند ترکیه، افغانستان، آذربایجان، هندوستان، چین، بنگلادش و مالی جذب کرده و رشته‌هایی مانند عرفان، فرهنگ اسلامی و تاریخ اسلام را آموزش می‌دهد.

 

مرکز رسیدگی به امور مساجد 154 میلیارد تومان بودجه جزو مراکزی است که به حوزه دین وصل می‌شود. این مرکز سال 1401، 45میلیارد تومان بودجه دریافت کرده بود. دولت پیشنهاد داد بودجه آن در سال 1402 به 94 میلیارد تومان افزایش یابد. اما مجلس تشخیص داد بودجه این مرکز 154 میلیارد تومان شود. به این ترتیب مرکز رسیدگی به امور مساجد رشد 242 درصدی در بودجه را تجربه خواهد کرد.

 

در گزارش مرکز پژوهش‌ها هرچند بودجه نهاد‌های وابسته به دین آورده نشده، اما بودجه ردیف‌های مشخص حوزه دین و عملکرد آن عنوان شده که در ادامه ارقام اشاره‌شده در گزارش مرکز به تفکیک بررسی شده است.

بودجه ستاد امر به معروف و نهی از منکر در قانون بودجه 126 میلیارد تومان مصوب شده بود که از این رقم 123 میلیارد تومان ابلاغ شد. در طول 9 ماهی که از سال 1402 گذشت، ستاد امر به معروف و نهی از منکر توانست 64 میلیارد تومان از بودجه ابلاغی را دریافت کند. این رقم فقط مربوط به هزینه‌های جاری این ستاد است و به اضافه آن بودجه عمرانی نیز به ستاد تخصیص پیدا کرده است.

در بین ردیف‌هایی که در بخش دین آمده سازمان تبلیغات اسلامی بیشترین بودجه را دارد. برای این سازمان در سال 1402 یک هزار و 510 میلیارد تومان بودجه جاری ابلاغ شده که با در نظر گرفتن بودجه عمرانی بودجه این سازمان به یک هزار و 524 میلیارد تومان افزایش می‌یابد. سازمان تبلیغات اسلامی طی 9 ماه توانست نزدیک به یک هزار میلیارد تومان از منابع ابلاغ شده یا به‌طور دقیق‌تر 977 میلیارد تومان از بودجه خود را دریافت کند.

در سال گذشته بیشترین تخصیص‌ها مربوط به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، برنامه ساماندهی و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و ترویجی، برنامه حمایت از تولید محتوای فرهنگی و هنری در فضای مجازی، برنامه پژوهش‌های دینی، علمی و کاربردی و برنامه آموزش نیروی انسانی متخصص بود که هر کدام از این بخش‌ها 67 درصد تحقق منابع داشته‌اند. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 401 میلیارد تومان بودجه ابلاغی داشت که از این میزان 272 میلیارد تومان را دریافت کرده است.

شورایعالی حوزه علمیه خراسان قرار بود در سال 1402 در مجموع 510 میلیارد تومان بودجه جاری و عمرانی داشته باشد. این شورا در سال 1402 بیش از 220 میلیارد تومان از منابع ابلاغی را دریافت کرده است. از مبلغ ابلاغی برای شورایعالی علمیه خراسان، 470 میلیارد تومان مربوط به بودجه جاری بوده که 213 میلیارد تومان از آن تخصیص پیدا کرده است.

بودجه‌ای که دولت برای مجمع جهانی اهل‌بیت (ع) در نظر گرفته بود 680 میلیون تومان بود. اما بودجه‌ای که برای این مجمع توسط مجلس ابلاغ شد به 129 میلیارد و 635 میلیون تومان افزایش یافت. به عبارت دیگر مجلس بودجه مجمع جهانی اهل بیت (ع) را بیش از 190 افزایش داد. دولت نیز طی ماهی که از سال 1402 گذشت 77 میلیارد و 270 میلیون تومان از آن را پرداخت کرد که 51 درصد از بودجه ابلاغی می‌شود.

بودجه‌ای که سال گذشته برای کمک به آستان‌های مقدس در نظر گرفته شده کلاً در بخش عمرانی خلاصه می‌شود و بودجه جاری برای آن‌ها پیش‌بینی نشده است. رقم مصوب بودجه عمرانی آستان‌ها 665 میلیارد تومان بود که 380 میلیارد تومان از آن تخصیص پیدا کرده است.

برای مجمع جهانی تقریب مذاهب 88 میلیارد تومان اعتبار ابلاغ شده است. میزان تخصیص اعتبارات این مجمع نیز 67 درصد یعنی 59 میلیارد تومان بوده است. در وب‌سایت مجمع جهانی تقریب مذاهب رسالت این مجمع اینگونه ذکر شده است: «رسالت مجمع جهانی تقریب عبارت است از: «ارتقای سطح آشنایی و آگاهی و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامی و تقویت احترام متقابل و تحکیم رشته‌های اخوت در بین مسلمانان بدون هیچ‌گونه تمایزی از لحاظ تعلقات فرقه‌ای، قومی یا ملی آنان به‌منظور رسیدن به امت واحده اسلامی.»

علاوه بر بودجه‌ای که برای مجمع جهانی تقریب پیش‌بینی شده، اعزام جماعت‌های تقریبی نیز ردیف بودجه جداگانه‌ای دارد. 25 میلیارد و 923 میلیون تومان مجموع اعتبارات ابلاغی است که برای ایجاد، حمایت، اعزام و پذیرش جماعت‌های تقریبی در نظر گرفته شده است. طی 9 ماهه سال 1402 نیز از این مبلغ 17 میلیارد و 347 میلیون تومان تخصیص پیدا کرده است.

به جز دو ردیف ذکرشده در بالا، ردیفی نیز با عنوان توسعه فعالیت‌های خبری و تولید برنامه‌های تقریبی و به روزرسانی پایگاه اطلاع‌رسانی 40 میلیارد و 740 میلیون تومان بودجه داشته که از این مبلغ 27 میلیارد و 262 میلیون تومان اختصاص داده شده است. بر این اساس در مجموع سه ردیف مرتبط با تقریب مذاهب 154 میلیارد تومان اعتبار داشته که از این میزان 103 میلیارد تومان را دریافت کرده است.

سازمان اوقاف و امور خیریه در سال 1402 حدود 762 میلیارد و 883 میلیون تومان بودجه داشته که از این مبلغ 438 میلیارد و 560 میلیون تومان تحقق پیدا کرده است. نکته قابل ذکر در بودجه این سازمان سنگینی کفه ترازو به سمت اعتبارات عمرانی است؛ به‌طوری‌که از مجموع بودجه در نظرگرفته‌شده 665 میلیارد تومان اعتبار عمرانی بوده که 380 میلیارد تومان از آن تخصیص پیدا کرده است.