یک فسیل فکّ انسان که میلیون‌ها سال در سنگ حفظ شده باشد، از آن چیزهایی است که دانشمندان سال‌ها برای یافتنش در محیط‌های طبیعی تلاش می‌کنند. اما چه می‌شود اگر این فک در کفپوش حمام شما و درون یک کاشی تراورتن قرار داشته باشد؟ بله این کاملا امکانپذیر است.
به گزارش فرادید، یک نمونه حیرت‌انگیز از چنین کشفی اخیراً در بخش فسیل‌های وبسایت اخبار اجتماعی ردیت (r/fossils) فاش شد؛ زمانی که فردی ناشناس در ترکیه تصویری از چیزی شبیه به برش عرضی یک فک انسان را که در کاشی خانه‌ی نوساز والدینش یافته بود، آپلود کرد.
این موضوع حتی با وجود اینکه فرد ناشناس اعلام کرد که دندانپزشک است و فک را به محض دیدن تشخیص داده، ممکن است شبیه یکی دیگر از داستان‌های اغراق‌آمیز اینترنتی به نظر برسد. اما عکس‌ها کاملاً قانع‌کننده بودند: یک فک که به صورت جانبی از میان حداقل پنج دندان آن بریده شده، به طور مرتب در سطح کاشی تراورتن محصور شده بود.
این کشف، رازها و پرسش‌هایی را به دنبال دارد: این فک باستانی متعلق به چه کسی بوده، چگونه به کاشی حمام تبدیل شده است و بقیه بدن کجاست؟
داستان‌هایی در سنگ
سنگ تراورتن در نزدیکی چشمه‌هایی تشکیل می‌شود که آب آن‌ها سرشار از کربنات کلسیم محلول است. این کربنات کلسیم لایه‌هایی از سنگ را تشکیل می‌دهد، نوعی نسخه‌ی عظیم طبیعی از همان اتفاقی که روی لوله‌ها یا درون سماور خانه می‌افتد (در جاهایی که آب حاوی املاح زیادی است).
در حین تشکیل، سنگ تراورتن ممکن است برگ، چوب و بقایای جانوران (از جمله انسان‌سانان باستانی) را در خود جای دهد. این لایه‌های تراورتن می‌توانند به آبشارهای چشمگیری مانند آبشارهای چشمه‌های Mammoth در پارک ملی Yellowstone تبدیل شوند.
لایه‌های تراورتن مانند آنچه در Mammoth Hot Springs وجود دارد، ممکن است در حین شکل‌گیری، بقایای گیاهان و حیوانات را در خود به دام بیاندازند.
مناطق مشابهی را از تشکیل تراورتن را می‌توان در استان دنیزلی در جنوب شرقی ترکیه مشاهده کرد. خطوط راه راه چشمگیر رسوبات تراورتن در این منطقه باعث محبوبیت این سنگ برای استفاده در خانه‌ها و ساختمان‌های تجاری شده است.
در سال 2002، دکتر Mehmet Cihat Alçiçek، استاد زمین‌شناسی در دانشگاه Pammukale، در حال بررسی فسیل‌ها در پنل‌های تراورتن تراش‌نخورده در نزدیکی روستای Kocabaş بود که طرح کلی جمجمه‌ای شبیه انسان را دید.
Alçiçek و متخصصان آناتومی و زمین‌شناسی سرانجام به این نتیجه رسیدند که این جمجمه متعلق به فردی از گونه‌ی Homo erectus است که بین 1.6 تا 1.2 میلیون سال پیش زندگی می‌کرد. تنها چیزی که از آن باقی مانده بود، برشی مورب از ابرو به سمت پشت جمجمه بود، به ضخامت تنها 1.5 سانتیمتر. هیچ قسمت دیگری هرگز پیدا نشد.
نمونه‌ای خیره‌کننده
حال به سراغ فک جدیدی می‌رویم که در کاشی تراورتن گیر کرده است و هنوز نام یا هویت شناخته‌شده‌ای ندارد. با به‌روزرسانی‌های پست ردیت، مشخص شد که معادت تراورتن ترکیه منبع این سنگ بوده و انسان‌شناسان سراسر جهان از این فرصت برای مطالعه‌ی فک استقبال کرده‌اند.
در حالی که هنوز هیچ برنامه‌ای در نظر گرفته نشده است، هر مطالعه‌ای احتمالاً با انتقال فک و تراورتن اطراف آن به آزمایشگاهی برای اسکن CT آغاز می‌شود و پس از آن کار پر زحمت جدا کردن استخوان از سنگ دنبال خواهد شد. روش‌های امروزی می‌توانند اطلاعات شگفت‌انگیزی از فسیلی مانند این به دست دهند.
اولین هدف، تعیین سن استخوان خواهد بود. برای تعیین سن جمجمه‌ی Kocabaş، تیمی از محققان بین‌المللی از روشی به نام "تاریخ‌گذاری هسته‌ای کیهانی" استفاده کردند. هنگامی که این ذرات به مواد معدنی حاوی اکسیژن و سیلیسیم برخورد می‌کنند، برخی از اتم‌ها را به ایزوتوپ‌های رادیواکتیو تبدیل می‌کنند.
با نمونه‌گیری از کریستال‌های کوارتز از کاشی تراورتن و اندازه‌گیری سرعت تجزیه در ایزوتوپ‌های رادیواکتیو، می‌توان تخمین زد که چه مدت پیش صاحب فک باستانی در معرض سطح زمین قرار داشته است.
فک همچنین دارای بخش مهمی است که جمجمه Kocabaş فاقد آن است: دندان‌ها. دندان‌ها کپسول‌های زمانی از بخش‌های زیادی از دوران کودکی یک فرد هستند و می‌توانند قدرتمندترین ابزار برای قرار دادن یک فسیل در شجره‌ی خانوادگی گسترده‌تر باشند.
با مطالعه‌ی نرخ رشد مینا، محققان می‌توانند زمان وقوع رویدادهای متعددی از جمله تولد، از شیر گرفتن و بلوغ را بررسی کنند. تنش‌های فصلی و دوره‌هایی که فرد از بیماری رنج می‌برد، می‌تواند در مینا ثبت شود. همچنین در اطراف ریشه‌هایشان، دندان‌ها لایه‌هایی از ماده‌ای رسوب‌مانند ایجاد می‌کنند که می‌تواند نشانه‌هایی از استرس‌های قابل توجه زندگی را نیز حفظ کند.
اثرات دیگری نیز روی سطوح دندان‌ها در داخل رسوب سختی به نام "جرم دندان" حفظ می‌شود که ممکن است حاوی ذرات ریز ذرات غذا و میکروب‌ها باشد. همچنین می‌توان ردیابی از چربی‌ها، پروتئین‌ها و حتی دود را در جرم دندان حفظ کرد.
بزرگترین منبع بالقوه اطلاعات در مورد یک فرد باستانی، DNA است. اما DNA برای همیشه باقی نمی‌ماند. حفظ آن در استخوان‌های باستانی به دما و محیط شیمیایی بستگی دارد. بهترین ژنوم‌های باستانی از غارهای سرد به دست می‌آیند.
به نظر نمی‌رسد تراورتن که در چشمه‌های گرم تشکیل می‌شود به اندازه کافی امیدوارکننده باشد. با این حال، بدون تلاش نمی‌توان از چیزی مطمئن شد. خوشبختانه، ژنتیک‌دان‌ها برای اینکه بفهمند آیا DNA حفظ شده است یا خیر، نیازی به نمونه‌گیری از خود فک ندارند، زیرا می‌توانند روی استخوان یا دندان حیوانی از همان رسوب آزمایش کنند.
و آخرین نکته اینکه احتمال یافتن بقیه اسکلت بسیار اندک است. اگرچه ممکن است بخش‌های دیگری از بدن این انسان باستانی در پنل‌های دیگر تراورتن در جاهای دیگر (مثل حمام یک خانه) وجود داشته داشته باشند، اما تشخیص اینکه آن‌ها بخش‌هایی از بدن انسان هستند قطعا به هیچ وجه ساده نیست و بنابراین به احتمال زیاد آن قطعات جلب توجهی نخواهند کرد و شانس پیدا شدنشان بسیار بسیار اندک خواهد بود.
