روی کار آمدن بنی عباس

یا آل عباس نام بطنی از بنی هاشم از نژاد عباس بن عبدالمطلب عم پیغمبر اسلام (ص) می باشد . آنان دورانی بر مسلمانان حکومت نمودند که این حکومت از سال 132 به دستیاری ابومسلم خراسانی (به این واژه رجوع شود) آغاز و به سال 656 به دست هلاکوخان نبیره چنگیزخان مغول منقرض گشت .
نخستین آنها ابوالعباس سفّاح و آخرین آنها مستعصم بالله بود . شمار آنها 37 تن و مقرّ حکومتشان ابتدا انبار (شهری بین حله و دیوانیه عراق که اکنون به هاشمیه مشهور است) و سپس بغداد و سامراء بوده . نامهای آنها از این قرار است :
سفّاح 132 136
منصور 136 158
مهدی 158 169
هادی 169 170
هارون الرشید 170 193
امین 193 198
مأمون 198 218
معتصم 218 227
واثق 227 232
متوکّل 232 247
منتصر 247 248
مستعین 248 251
معتزّ 251 255
مهتدی 255 256
معتمد 256 279
معتضد 279 289
مکتفی 289 295
مقتدر 295 320
قاهر 320 322
راضی 322 329
متّقی 329 333
مستکفی 333 334
مطیع 334 363
طایع 363 381
قادر 381 422
قائم 422 467
مقتدی 467 487
مستظهر 487 512
مسترشد 512 529
راشد 529 530
مقتفی 530 555
مستنجد 555 566
مستضیء 566 575
ناصر 575 622
ظاهر 622 623
مستنصر 623 640
مستعصم 640 656

(لغت نامه دهخدا)
 

شرح حال هر یک به نام او در این کتاب رجوع شود .
روایاتی از حضرات معصومین در باره بنی عباس آمده که به برخی از آنها اشاره می شود :
نقل است که روزی نبی اکرم (ص) به عمویش عباس فرمود : وای بر ذریه من از ستم ذریه تو .
عباس گفت : پس اجازه میدهی خود را اخته کنم ؟ فرمود : دگر کار گذشته و عبدالله پدر اولاد شده (بحار:18/119) . در حدیث امام سجاد (ع) آمده که آن حضرت اشاره به عبدالله بن عباس نمود و فرمود : در پشت این مرد امانتی می باشد که برای آتش دوزخ آفریده شده ، مسلمانان را گروه گروه و فوج فوج از دین خدا به در برند و زمین را از خون تعدادی از جوجه های رسول (ص) که پیش از اوان سر از تخم برون کرده باشند رنگین سازند . (بحار:24/219)
مفضل بن مزید گوید : روزی به حضرت صادق (ع) عرض کردم : اینها (بنی عباس) در میان خودشان اختلاف دارند ؟! حضرت فرمود : تو را به این کارها چه کار ؟! اینها از همان سوئی که آمده اند نیز از همان سوی نابود گردند . مرحوم مجلسی در معنی این حدیث گفته : مراد امام این است که همچنان که ابومسلم از خراسان آمد و حکومت اینها را برپا ساخت هلاکو نیز از همان سوی (ایران) بیاید و آنها را سرنگون سازد (بحار:47/154) . نقل است که امیرالمؤمنین(ع) ضمن خطبه ای که در آغاز از بنی امیه و دولت آنها نامی می برد سپس به پیشگوئی در باره بنی عباس و حکومت آنها پرداخت و فرمود : پس از آنها (یعنی بنی امیه) سرنوشت امت محمد (ص) به دست مردانی افتد که اولین آنها (سفّاح) مهربانترین آنها و دوّمشان (منصور) خونریزترین آنها و پنجم آنها (هارون) قوچ کتیبه آنها باشد و هفتم آنها (مأمون) داناترین آنها و دهم آنها (متوکّل) از همه شان کافرتر باشد و نزدیکترین کسانش (فرزند او و غلامانش) او را به قتل رساند ، و پانزدهمین آنها (معتمد) از همه آنها گرفتارتر و بدبخت تر باشد ، و شانزدهم آنها (معتضد) از همه آنها خویش نوازتر و حق پردازتر بود و گوئی هیجدهمین آنها (مقتدر بالله) را می بینم که در خون خویش دست و پا می زند پس از آنکه ارتش او حکومت را از او گرفته باشند و در میان فرزندان او مردانی بوند که به راه ضلالت روند ، و بیست و دومین آنها (مکتفی بالله) پیری فرتوت باشد که حکومتی دراز مدت داشته باشد و رعیت وی را مساعدت کنند ، و بیست و ششمین آنها (راشد بالله یا معتصم) سلطنت از او بگریزد همچون فرار حیوان چموش و گوئی هم اکنون کشته او را که بر پل زوراء افتاده باشد به چشم می بینم . (بحار:41/322)