هر آنچه باید درباره سامانه دفاع هوایی پاتریوت بدانید؛ موفقیت‌ها، شکست‌ها و آینده (+عکس)

وقتی صحبت از سیستم‌های دفاع موشکی می‌شود، همیشه نام سامانه پاتریوت در میان برترین‌ها قرار می‌گیرد. این سامانه در اختیار آمریکا و برخی از متحدان این کشور قرار دارد و می‌تواند در برابر تهدیدهای مختلف موثر باشد. به‌طورکلی می‌توان گفت که سامانه دفاع هوایی پاتریوت یک مجموعه بسیار پیچیده به‌حساب می‌آید که بر پایه یک ایده ساده شکل گرفته است.

نگاهی به سامانه دفاع هوایی پاتریوت؛ بهترین گزینه آمریکا در برابر سیل تهدیدها

این سامانه ابتدا تهدیدها را شناسایی و ردیابی می‌کند و سپس موشک‌ها را برای رهگیری آنها به آسمان می‌فرستد. هرچند بستگی به نوع تهدید ممکن است موشک در اطراف آن منفجر شود و آن را کاملا نابود کند و یا اینکه شیء پرنده را مستقیم هدف قرار دهد.

به گزارش گجت نیوز، پاتریوت سرواژه‌ای است که برای اشاره به «رادار ردیابی آرایه فازی برای رهگیری هدف» استفاده می‌شود. این سامانه توسط شرکت دفاعی Raytheon ساخته می‌شود. شرکتی که پیشتر نیز سابقه همکاری گسترده با ارتش آمریکا را داشته است.

موشک‌های اصلی سامانه دفاع هوایی پاتریوت نیز توسط ریتیون تامین می‌شوند. هرچند شرکت‌های دیگری همچون مارتین ماریتا، بوئینگ و لاکهید مارتین نیز در تامین بخش‌های مختلف این سامانه و موشک‌های آن نقش دارند. درست است که عملکرد کلی سامانه مبنی بر شناسایی تهدیدهای مختلف و نابود کردن آنها است، اما نحوه نابودی تفاوت دارد.

سامانه دفاع هوایی پاتریوت می‌تواند از موشک‌های گوناگونی استفاده کند. نمونه‌های ارزان‌تر و ساده‌تر معمولا در نزدیکی تهدید منفجر می‌شوند با این امید که موج انفجار و ترکش‌ها ادامه مسیر را برای شیء پرنده غیرممکن کند. هرچند موشک‌های گران‌تر، پیشرفته‌تر و مدرن‌تر شیء پرنده را به‌صورت مستقیم هدف قرار می‌دهند تا احتمال موفقیت بالاتر باشد.

در غرب پاتریوت محبوب‌ترین و مشهورترین سامانه دفاع هوایی موجود در بازار است. این سامانه تاریخچه‌ای طولانی دارد و توانسته در سال‌های مختلف طعم موفقیت و شکست را بچشد. در ادامه گذشته، حال و آینده پاتریوت را بررسی خواهیم کرد.

تاریخچه ساخت و توسعه برترین سامانه دفاعی آمریکا

تاریخچه آغاز برنامه سامانه دفاع هوایی پاتریوت به دهه 1960 باز می‌گردد. اگر بخواهیم دقیق باشیم ایده این سامانه ابتدا در برنامه‌ای به‌نام «سیستم دفاع هوایی ارتش برای دهه 1970» مطرح شد. بعدها در سال 1964 این برنامه به «توسعه موشک زمین به هوا» تغییر نام داد. در سال 1976 نیز آمریکایی‌ها نام این سامانه را به «سیستم دفاع هوایی موشکی پاتریوت» تغییر دادند. البته این اتفاق پس از اولین آزمایش موفقیت‌آمیز موشک سام در سال 1969 رخ داد.

شاید با خود بگویید که پاتریوت فوق‌العاده قدیمی است؛ اما چنین چیزی صحت ندارد. در واقع نسخه‌های جدید پاتریوت با نمونه‌های اولیه این سامانه دفاعی اشتراک چندان زیادی ندارند و می‌توان گفت که فقط از یک نام مشترک استفاده می‌کنند. به‌بیان دیگر این سامانه در طول سال‌های مختلف همیشه در حال به‌روزرسانی و ارتقا بوده است.

به‌ادعای شرکت ریتیون به‌جز هیترها، فن‌های خنک‌کننده و چند قطعه جزئی نمی‌توان هیچ بخشی از این سامانه دفاعی را یافت که در طول سال‌های اخیر تغییر نکرده باشد. البته چنین چیزی کاملا با ماهیت پاتریوت نیز همخوانی دارد؛ زیرا باید بتواند با تهدیدهای روزافزون درگیر شود. در واقع سامانه دفاع هوایی Patriot به‌گونه‌ای طراحی شده که بتوان آن را مرتب ارتقا داد. شرکت ریتیون حتی یک نقشه راه را نیز برای Patriot آماده کرده است.

به باور آمریکایی‌ها این سامانه می‌تواند با کمک به‌روزرسانی‌های مکرر تا سال 2048 در برابر انواع تهدیدهای موشکی پاسخگو باشد. تا آن زمان نیز پاتریوت باید بتواند در برابر انواع جدید موشک‌ها، نسل جدید جنگنده‌ها و پهپادهای جدید دوام بیاورد.

کشورهای استفاده کننده از Patriot

آمریکا تاکنون سامانه پاتریوت را در اختیار کشورهای گوناگونی قرار داده  است. در میان کشورهای عضو ناتو هلند، آلمان، یونان، اسپانیا، لهستان، رومانی و سوئد از این سامانه دفاع هوایی بهره می‌برند. حتی سوئیس نیز که کشوری بی‌طرف محسوب می‌شود به سامانه پاتریوت مجهز شده است. این سیستم در خاورمیانه نیز محبوبیت بالایی دارد و کشورهای بحرین، عربستان سعودی، کویت، امارات، اسرائیل و قطر از قابلیت‌های آن بهره می‌برند.

علاوه بر اینها، برخی از کشورهای آسیایی همچون ژاپن، تایوان و کره جنوبی که از نظر نظامی به آمریکا متکی هستند هم به سامانه دفاع هوایی پاتریوت مجهز شده‌اند. از ابتدای شروع جنگ روسیه و اوکراین نیز مقامات اوکراینی بارها درخواست دریافت این سامانه را به آمریکا و کشورهای اروپایی دادند. با وجود تهدیدهای روسیه، آمریکا و آلمان تصمیم گرفتند تعدادی سامانه دفاع هوایی پاتریوت را در اختیار اوکراین قرار دهند. هرچند دیگر کشورهای اروپایی چندان در این زمینه همکاری نکرده‌‌اند.

سیاستمداران اروپایی گمان می‌کنند که امکان پیروزی اوکراین در این جنگ وجود ندارد و آنها باید سامانه‌های پدافندی خود را برای درگیری احتمالی با روسیه حفظ کنند. این مسئله وقتی بحرانی جلوه می‌کند که از تعداد سامانه های دفاع هوایی پاتریوت آگاه شوید. در حال حاضر تنها 240 سامانه مدرن پاتریوت وجود دارند که اکثر آنها نیز در اختیار آمریکا هستند. همچنین مشکل اینجاست که با وجود افزایش ظرفیت تولید، شرکت ریتیون نمی‌تواند بیشتر از 12 سامانه را در سال آماده کند.

تاریخچه شکست‌ها و موفقیت‌های سامانه دفاع هوایی پاتریوت

سامانه پاتریوت در اولین آزمایش مهم خود در سال 1991 شکست خورد. در آن زمان پاتریوت نتوانست موشک اسکاد عراقی را رهگیری کند و موشک به اقامت‌گاه سربازان آمریکایی برخورد کرد. در نتیجه 28 سرباز آمریکایی کشته شدند. بررسی‌ها نشان داد که مشکل به ایرادی نرم‌افزاری در ساعت داخلی سامانه مربوط می‌شد.

ظاهرا سامانه دفاعی مربوطه برای 100 ساعت فعال بود و همین سبب شده بود که اختلافی 0.3 ثانیه‌ای بین ساعت داخلی آن و موشکی که پرتاب کرد، باشد. شاید در نگاه اول این میزان اندک به‌نظر برسد، اما با توجه به سرعت بالا به‌خطای 500 متری منجر شد. آمریکایی‌ها در گزارش‌های اولیه خود اعلام می‌کردند که سامانه دفاع هوایی پاتریوت توانسته در جنگ اول خلیج فارس بیش از 97 درصد از موشک‌های دشمن را رهگیری کند. هرچند بعدها این میزان به 50 درصد کاهش پیدا کرد.

البته باگ سیستم موشکی پاتریوت مدت‌هاست که برطرف شده است؛ اما هنوز تردیدهایی در مورد میزان تاثیرگذاری آن وجود دارد. طبیعتا کشور بزرگی چون اوکراین را نمی‌توان با تنها تعداد کمی از سامانه‌های پاتریوت پوشش داد؛ اما عملکرد موفق آنها در میدان نبرد سبب شده که درخواست‌های خرید زیادی روانه دولت آمریکا شود.

سامانه دفاع هوایی پاتریوت توانسته در جنگ اوکراین موشک هایپرسونیک کینژال را هدف قرار دهد که در زمره بهترین‌های ارتش روسیه قرار دارد. در هنگام این اتفاق نیز موشک روسی در 200 کیلومتری هدف خود قرار داشت. این سامانه آمریکایی همچنین توانسته یک سوخو 34 را از فاصله 160 کیلومتری منهدم کند. به‌طورکلی تاکنون 5 کشور از سامانه دفاع هوایی پاتریوت استفاده کرده‌اند و این سامانه در 250 درگیری حضور داشته است.

قیمت پدافند جذاب آمریکایی

تصور کنید محدودیت‌های قانونی وجود ندارد و می‌خواهید سامانه دفاع هوایی پاتریوت را خریداری کنید. برای داشتن یک نمونه مدرن از پاتریوت باید حداقل 1.1 میلیارد دلار کنار بگذارید. از این میزان 400 میلیون دلار به خود سیستم که شامل رادارها و دیگر تجهیزات می‌شود اختصاص خواهد یافت. موشک‌ها نیز می‌توانند 690 میلیون دلار هزینه داشته باشند.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده می‌توان گفت که سامانه دفاع هوایی پاتریوت برای نابود کردن هر هدف پرتابه‌ای به ارزش 4 میلیون دلار را شلیک می‌کند. برای مقایسه بد نیست بدانید که موشک‌های استفاده شده در سامانه گنبد آهنین اسرائیل هرکدام بین 40 تا 60 هزار دلار ارزش دارند. اما هزینه‌های شگفت‌آور سامانه دفاع هوایی پاتریوت به همینجا ختم نمی‌شود.

باید یادآوری کنیم که موشک‌ها نیز همچون هر چیز دیگری تاریخ انقضا دارند. مشکل اینجاست که شما نمی‌توانید به این مسئله بی‌تفاوت باشید؛ زیرا هزینه زیادی خواهد داشت. در واقعی وقتی عمر مفید یک موشک تمام شود، تغییرات شیمیایی درون آن رخ خواهند داد. شاید این تغییرات در مراحل اولیه اندک باشند؛ اما می‌توانند به‌راحتی تفاوت بین شکست و موفقیت را رقم بزنند.

از آنجایی که سامانه دفاع هوایی پاتریوت معمولا در آخرین خط دفاعی قرار می‌گیرد، عدم موفقیت آن به‌معنی آسیب شدید به زیرساخت‌ها، نظامیان و حتی شهروندان خواهد بود. به‌طورکلی اگر سامانه موشکی پاتریوت استفاده شود، کشور میزبان باید آن را با هزینه‌های بسیار بالا مجدد مسلح کند. اگر هم موشک‌های پاتریوت برای زمان زیادی بی‌استفاده بمانند، باز هم همان هزینه‌ها برای موشک‌های جدید نیاز است.

آینده MIM-104 Patriot

سامانه دفاع هوایی پاتریوت توانسته در درگیری‌های اخیر موفق ظاهر شود و متحدان آمریکا نیز خواستار به‌خدمت‌ گرفتن آن هستند، اما مقامات ارتش آمریکا فکر می‌کنند که پاتریوت نمی‌تواند در آینده چندان کارساز باشد. به‌همین‌خاطر ارتش آمریکا سفارش توسعه و ساخت سامانه جدید LTAMDS را به شرکت ریتیون داده است. سامانه‌ای که انتظار می‌رود در طول چند سال آینده وارد میدان نبرد شود.

به‌گفته شرکت ریتیون سامانه جدید از نظر ابعاد تفاوت چندانی با دفاع هوایی پاتریوت ندارد؛ اما نسبت به آن دو برابر قوی‌تر است. رادار 360 درجه سامانه جدید طوری طراحی شده است که بتواند انواع تهدیدات جدید و پیشرفته را هدف قرار دهد.

همچنین سامانه LTAMDS می‌تواند به‌طور همزمان چندین هدف را از هر جهتی نابود کند. این توانمندی‌ها به لطف سه آرایه آنتن جدید میسر می‌شوند. دو آرایه در بخش پشتی و یکی هم در بخش جلویی سامانه قرار می‌گیرد.

شرکت ریتیون جایگزین سامانه دفاع هوایی پاتریوت را با هدف منهدم کردن موشک‌های هایپرسونیک طراحی کرده است. هرچند اهداف این سامانه می‌تواند هر شیء پرنده‌ای با سرعت فراتر از 1.6 کیلومتر بر ثانیه باشد. طبیعتا ورود این سامانه باعث می‌شود که زنگ پایان عمر پاتریوت به‌صدا در آید؛ اما شرکت ریتیون همچنان خود را به توسعه پاتریوت متعهد می‌بیند.

سامانه دفاع هوایی پاتریوت تا سال 2048 همچنان ارتقا خواهد یافت و بخشی جدایی‌ناپذیر از سامانه دفاع هوایی و موشکی یکپارچه ناتو خواهد بود.