نمایش گنج‌ نامه هخامنشی استردادی در تهران و چند شهر

3506 گل‌نبشته هخامنشی اواخر شهریورماه 1402 در سفر آیت‌الله رئیسی (رئیس‌جمهور فقید) به آمریکا، تحویل ایران شد و 163 قطعه از آنها 29 اردیبهشت‌ماه 1403 همزمان با روز جهانی موزه و آغاز هفته میراث فرهنگی در ایران به نمایش گذاشته شد. نمایشگاه این آثار در سالن ایران باستان موزه ملی برپا شده است.

جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران به ایسنا می‌گوید: این نمایشگاه تا پایان تیرماه در موزه ملی ایران برپاست و پس از آن تور نمایشگاهی در برخی شهرها برگزار می‌شود، به ویژه شهرهایی که نام آنها در این اسناد آورده شده است.

رئیس موزه ملی ایران از پرسپولیس (تخت جمشید) و شوش به عنوان دو مکانی که احتمال دارد الواح هخامنشی در آنجا «موقت» به نمایش گذاشته شود، نام می‌برد.

او درباره اینکه چرا از 3506 قطعه فقط 163 قطعه به نمایش گذاشته شده است، توضیح می‌دهد: 54 گروه مطالعاتی برای این گل‌نبشته‌ها تعیین شده است که بر این اساس، از 3506 قطعه، برای هر گروه تعدادی انتخاب شد تا به نمایش گذاشته شود.

نوکنده درباره نتیجه مطالعه این گل‌نبشته‌ها که قرار بود موسسه شرق‌شناسی در اختیار ایران قرار دهد نیز می‌گوید: اطلاعات گل‌نبشته‌هایی که مطالعه شده است بلافاصله از سوی موسسه شرق‌شناسی شیکاگو (در وب‌سایت) در دسترس همه قرار می‌گیرد و هیچ محدودیتی برای دسترسی به این اطلاعات وجود ندارد.

درست است که روی این گل‌نبشته‌ها مطالعه اولیه انجام شده است، ولی قرن‌ها می‌توان روی محتوای آن کار کرد. ما می‌دانیم که اطلاعات کلی این گل‌نبشته‌ها چیست و به خط عیلامی و آرامی نوشته شده است، ولی برای بدست آوردن اطلاعات جزئی زمان زیادی باید صرف کرد. شاید یک قرن زمان ببرد، چون هر روز لایه دیگری از این اطلاعات کشف می‌شود و واقعا یک «گنجینه کم‌نظیر» پژوهشی درباره تاریخ جهان است.

صدیقه پیران، مسئول بخش کتیبه‌های موزه ملی ایران در کارگاه گل‌نبشته‌های باروی تخت جمشید که زمستان 1403 با حضور جمعی از پژوهشگران موسسه شرق‌شناسی شیکاگو برگزار شده بود، درباره فرآیندی که الواح استردادی از آمریکا گذرانده‌اند تا در موزه ملی به نمایش گذاشته شوند، گفته بود: بعد از انتقال آثار (3506 قطعه) به مخزن کتیبه‌های موزه ملی، ابتدا صندوق‌ها و جعبه‌ها باز شد. شماره‌ها چک شد.

فهرستی از دانشگاه شیکاگو ارسال شده بود که ابتدا با منابع منتشرشده در ایران و خارج از کشور، مطابقت داده شد. ناچار بودیم تمام منابع را با وجود تعداد بالای الواح به سرعت تطبیق دهیم و در نهایت اطلاعات الواح در فرم شماره 9 ذی‌حسابی وزارتخانه‌های میراث فرهنگی و دارایی وارد شد. این اطلاعات شامل شرح شیء، شماره حفاری و شماره موزه و اندازه‌گیری‌هاست. سپس الواح، مستندنگاری و عکاسی شد.

برای تبلت‌های گلی باید شش وجه اثر عکاسی شود تا هر اثر در گوشه و کنار آن ثبت شود. همزمان از طریق دانشگاه شیکاگو اطلاعاتی درباره 164 قلم گل‌نبشته از کل صندوق‌ها، به موزه ملی ارسال شده بود، که آن 164 قلم به نمایشگاه موقت موزه ملی منتقل شد تا برای نمایش جانمایی شوند. همزمان، مرمت و استحکام‌بخشی الواح آسیب‌دیده انجام شد.

این الواح در سال 1311 خورشیدی در کاوش‌های «ارنست هرتسفلد» از باروی تخت جمشید یافته شدند و برای رمزگشایی و خوانش، امانت به موسسه شرق‌شناسی شیکاگو سپرده شدند. تخمین اولیه آن بود که تعداد این تبلت‌ها با احتساب قطعات خردشده به 30 هزار قطعه می‌رسد. با وجود توافق صورت گرفته برای بازگشت این تبلت‌ها دو بار در سال با مجوز خزانه‌داری آمریکا، اما این رویه‌ در مقاطعی به درستی طی نشد و روند بازگشت این الواح را طولانی کرد. تا کنون پنج محموله از این الواح به ایران بازگردانده شده است.

موزه ملی ایران در خیابان سی‌تیر تهران واقع شده و ساعت بازدید از آن شنبه تا چهارشنبه از 9 تا 18 و روزهای پنج‌شنبه و جمعه از 9 تا 20 است.