عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - ایران برای نخستین بار یک رئیس جمهوری خود را در حادثه هوایی از دست داد تا برای سومین بار اصل 131 قانون اساسی، فعال و مانع از خلاء قدرت و خالی ماندن صندلی ریاست جمهوری شود.
هر دو بار قبلی هم در نیمه اول سال 1360 رخ داد. برکناری بنی صدر از ریاست جمهوری در خرداد 60 و شهادت رجایی در بمبگذاری شهریور همان سال.
در 26 خرداد 1360 بعد از رای مجلس به بی کفایتی ابوالحسن بنی صدر، امام خمینی رهبر کشور در حکمی وی را عزل کرد. سپس براساس قانون اساسی وقت (قبل از اصلاح)، شورای موقت ریاست جمهوری با عضویت رئیس مجلس (اکبر هاشمی رفسنجانی)، رئیس دیوان عالی (آیت الله عبدالکریم موسوی اردبیلی ) و نخست وزیر (محمدعلی رجایی) برای اداره امور کشور و برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری تشکیل شد.
روزنامه بعد از برکناری بنی صدر
در انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام، محمدعلی رجایی پیروز شد اما در حدود یک ماه بعد، انفجار بمب در دفتر نخست وزیری (8 شهریور 1360 ) منجر به شهادت رئیس جمهوری (رجایی) و نخست وزیر (محمدجواد باهنر) شد. در نتیجه در کمتر از یک ماه، دوباره شورای موقت ریاست جمهوری تشکیل شد با این تفاوت که علاوه بر رئیس جمهوری، نخست وزیر (باهنر) هم به شهادت رسیده بود و شورا، یک عضو کم داشت.
دو عضو شورای موقت ریاست جمهوری ( هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس و موسوی اردبیلی رئیس دیوان عالی)، وزیر کشور (آیت الله محمدرضا مهدوی کنی) را به نخست وزیری انتخاب کرد تا هم نخست وزیر جدید انتخاب و هم عضو سوم شورا، مشخص شود.
در انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام سال 60 ، آیت الله سیدعلی خامنه ای با کسب اکثریت آرا، به عنوان رئیس جمهوری جدید انتخاب شد.
روزنامه بعد از شهادت رجایی رئیس جمهوری و باهنرنخست وزیر در سال 60
البته در اصلاح قانون اساسی در سال 68، سمت نخست وزیر حذف و سمت معادل آن، یعنی معاون اول ایجاد شد. اختیارات نخست وزیری به رئیس جمهوری منتقل شد تا او دولت را تشکیل دهد و ریاست آن را برعهده بگیرد. برخی اختیارات ریاست جمهوری از جمله هماهنگی میان قوا به رهبری واگذار شد.
براساس قانون اساسی فعلی، معاون اول با موافقت رهبری، اختیارات و وظایف رئیس جمهوری را برعهده می گیرد و عملا سرپرست مقام ریاست جمهوری می شود و شورای سه نفره (رئیس مجلس ، رئیس قوه قضائیه و معاون اول) تنها برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری را عهده دار می شود.
در حال حاضر و بعد از جان باختن سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهوری در سقوط بالگرد، با موافقت رهبری، محمد مخبر معاون اول رئیس جمهوری، سرپرست ریاست جمهوری شد تا اختیارات و وظایف این مقام را برعهده بگیرد و همزمان شورای سه نفره متشکل از معاون اول، رئیس قوه قضائیه و رئیس مجلس برای برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری شکل گرفت.
چهارمین انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری
انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری آینده در 8 تیر 1403 ، چهارمین انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در تاریخ ایران است. نخستین آن در 2 مرداد 60 بعد از عزل بنی صدر برگزار و رجایی پیروز شد.
انتخابات زودهنگام دوم، حدود سه ماه بعد در 10 مهر 60 انجام و آیت الله خامنه ای پیروز شد.
صفحه اول روزنامه بعد از برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در مرداد 1360
انتخابات زودهنگام سوم نیز بعد از درگذشت امام خمینی و انتخاب آیت الله خامنه ای رئیس وقت جمهوری به رهبری برگزار شد تا هاشمی رفسنجانی با پیروزی در انتخابات بدون رقابت با تنها نامزد غیرجدی (شیبانی) راهی پاستور شود.
سرنوشت نخست وزیران و رؤسای جمهوری
- در میان نخست وزیران و رؤسای جمهوری در ایران بعد از انقلاب 57:
بازرگان اولین نخست وزیر بعد از انقلاب، استعفا داد. او در چند دوره بعدی انتخابات مجلس و انتخابات ریاست جمهوری 60، ردصلاحیت شد.
بنی صدر اولین رئیس جمهوری ایران، عزل و برکنار شد.
محمدعلی رجایی دومین رئیس جمهوری به همراه نخست وزیر باهنر در انفجار بمب در دفتر نخست وزیری، به شهادت رسید.
سومین رئیس جمهوری (آیت الله سیدعلی خامنه ای) به مقام رهبری رسید و تاکنون در این سمت هستند. در دوره او، میرحسین موسوی نخست وزیر و ریاست کابینه را برعهده داشت.
موسوی آخرین نخست وزیر ایران، در انتخابات ریاست جمهوری 88 کاندیدا شد اما در حوادث بعد از آن، تحت حصر خانگی قرار گرفت و هم اکنون در این شرایط است.
چهارمین رئیس جمهوری، اکبر هاشمی رفسنجانی با وجود گذراندن دو دوره ریاست جمهوری، اما در انتخابات 1402، ردصلاحیت شد. در نهایت در دی 95 هنگام شنا در استخر، درگذشت و با مرگ جنجالی این جهان را ترک کرد.
پنجمین رئیس جمهوری، سیدمحمد خاتمی با کسب بیش از 20 میلیون رای در دوم خرداد 76 ، عصر طلایی اصلاحات را با شعار جامعه مدنی و توسعه سیاسی رقم زد. او بعد از حوادث سال 88، ممنوع التصویر و به حاشیه رانده شد.
محمود احمدی نژاد هم با وجود سابقه دو دوره ریاست جمهوری اما برای دو انتخابات ریاست جمهوری 1396 و 1400 ردصلاحیت شد.
حسن روحانی هفتمین رئیس جمهوری است که در سال 1400 دوره دوم او به پایان رسید و منتقد دولت کنونی است.
هم اکنون ایران یک نخست وزیر سابق (میرحسین موسوی) و 4 رئیس جمهوری سابق حاضر دارد: آیت الله خامنه ای، سیدمحمد خاتمی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی.
سرنوشت وزیران خارجه
- جان باختن رئیسی در سقوط بالگرد، درگذشت دیگر مقام ارشد حاضر در این حادثه یعنی حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران را به حاشیه برد. در حالی که جان باختن وزیر خارجه به خودی خود از لحاظ ارزش خبری و اهمیت حکومتی، از اهمیت بالایی در سطح کشور و جهان برخوردار است اما چون مقام رئیسی از امیرعبداللهیان بالاتر و او در جایگاه رئیس کشور بود تمرکز حادثه بر وی قرار گرفت. امیرعبداللهیان بعد از آیت الله خامنه ای رهبری، رئیسی رئیس جمهوری، سومین مقام مشهور ایران در سطح جهان به شمار می رفت.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران سرنوشت عجیبی یافت تا عمر یک وزیر خارجه دیگر ایران در حادثه ای غیرعادی و شرایط عجیب، به پایان برسد.
حسین فاطمی وزیر خارجه دولت مصدق در سال 1332 (پهلوی دوم)، بعد از کودتای 28 مرداد ،دستگیر، محاکمه و اعدام شد.
عباسعلی خلعتبری وزیر خارجه 7 ساله دوره شاه هم بعد ازانقلاب 57، دستگیر و بعد از 2 ماه، اعدام شد.
کریم سنجابی اولین وزیر خارجه بعد از انقلاب 57 در دولت موقت به ریاست بازرگان، تنها 55 روز این سمت را برعهده داشت و استعفا کرد. او در سال 60 به دنبال صدور حکم ارتداد سران جبهه ملی از سوی امام خمینی بر سر لایحه قصاص، تحت تعقیب قرار گرفت و فرار کرد. وی بعد از 14 ماه زندگی مخفی، به صورت غیرقانونی به ترکیه و از انجا به فرانسه و امریکا رفت و در نهایت در این کشور درگذشت.
ابراهیم یزدی در دولت بازرگان وزیر خارجه بود. دبیرکل نهضت آزادی سال های بعدی در چند انتخابات ریاست جمهوری، ردصلاحیت شد و بارها به زندان افتاد. در نهایت در سال 96، در 85 سالگی برای درمان به ترکیه رفت و همان جا درگذشت.
صادق قطب‌زاده بین 8 آذر 1358 تا 19 شهریور 1359 وزیر خارجه ایران در دولت موقت شورای انقلاب بود. او هم سرنوشت عجیبی یافت. وی به اتهام تلاش برای کودتا و سوء قصد علیه امام خمینی، در 17 فروردین 1361 بازداشت و بعد از محاکمه در شهریور همان سال، اعدام شد.
میرحسین موسوی هم بین 14 تیر تا 24 آذر 1360 وزیرامور خارجه بود و بعد از حوادث سال 88، تاکنون در حصر است.
بعد از میرحسین موسوی، 5 نام یعنی علی اکبر ولایتی (16 سال در دولت های موسوی/ آیت الله خامنه ای و هاشمی رفسنجانی) ، کمال خرازی (8 سال در دولت خاتمی)، منوچهر متکی (5 سال در دولت احمدی نژاد)، علی اکبر صالحی (3 سال در دولت احمدی نژاد) و محمدجواد ظریف (8 سال در دولت روحانی) در سمت وزیر خارجه قرار گرفتند تا حسین امیرعبداللهیان در سال سوم وزارت، در حادثه سقوط بالگرد جان خود را از دست داد.
جلسه وزیران خارجه سابق و امیرعبداللهیان
