پدر سم شناسی ایران کیست؟

«مهدی بلالی مود» ملقب به پدر سم شناسی ایران در 15 شهریور 1321 شمسی در شهر مود از توابع شهرستان بیرجند به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مود و زاهدان و متوسطه را در دبیرستان شوکتی بیرجند (خرداد ماه 1340) به پایان رسانید. 

به گزارش اقتصاد24، تحصیلات دانشگاهی را ابتدا در رشته شیمی و سپس در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران آغاز کرد و در خرداد 1343 به اخذ لیسانس شیمی و در خرداد 1349 به دریافت دکتری پزشکی نائل آمد. در پانزدهم اسفندماه سال 1351 به سمت مربی پزشکی قانونی و مسمومین دانشکده پزشکی مشهد استخدام و مشغول به کار شد.

پروفسور بلالی در اواخر سال 1354 به سمت استادیاری و سرپرستی بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) مشهد منصوب شد و طی سال‌های 1355 تا 1357 مدیریت امور آموزشی دانشکده پزشکی مشهد را نیز عهده دار بود. 

وی در تیرماه 1357 جهت گذرانیدن دوره تخصصی سم شناسی بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ عازم بریتانیا شد. بلالی درکوتاه‌ترین زمان ممکن یعنی در تیرماه 1360 به اخذ دکتری تخصصی (Ph.D) با درجه ممتاز در رشته فارماکولوژی و سم شناسی بالینی نائل آمد.

پس از دریافت تخصص درمان شناسی و فوق تخصص مسمومیت ها، در مرداد ماه همان سال 1360 با عنوان استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورک استخدام و در مرکز درمان شناسی و درمان مسمومین بیمارستان سلطنتی ادینبورگ مشغول به کار شد.

پروفسور بلالی در دی ماه 1360 با عشق خدمت به وطن و در شرایط جنگی به مشهد بازگشت و با سمت استادیار و سرپرست بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع)، وابسته به دانشکده پزشکی دانشگاه مشهد مشغول به کار شد. 

در اردیبهشت 1364 به سمت دانشیاری و در مهرماه 1370 به مقام استادی گروه آموزشی بیماری‌های داخلی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ارتقاء یافت. 

پروفسور مهدی بلالی در تاسیس دانشکده علوم پزشکی بیرجند مشارکت داشته است و از سال 1367 به عنوان عضو هیات امنای این دانشکده در مشهد همکاری کرده است. وی از سال 1382 سردبیری مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند را عهده دار است.

پروفسور بلالی عضو هیات موسس انجمن سم شناسی و مسمومیت‌های کشور از خرداد 1371 تا مهرماه 1377 و از مرداد 1380 تا مهر ماه 1382 ریاست هیات مدیره این انجمن را عهده‌دار بوده است. وی از تیرماه 1370 به مدت سه سال به‌عنوان عضو کمیسیون پزشکی شورای پژوهش‌های علمی کشور فعالیت داشته است.

این چهره برجسته، دبیر هفتمین کنگره فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران (مهرماه 1364) و سومین کنگره سراسری مسمومیت‌ها (مهرماه 1372) و همچنین مدیر امور بین المللی اولین کنگره بین المللی پزشکی گاز‌های شیمیایی جنگی (خرداد 1368) بوده است.

پروفسور بلالی از سال 1379 تاکنون عضو کمیته برنامه ریزی ایمنی شیمیایی و سم شناسی (IPCS) سازمان بهداشت جهانی است. وی در آبان 1369 به سمت نائب رئیس جامعه سم شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه و در آبان 1373 در تایپه پایتخت تایوان به ریاست این جامعه انتخاب شد و تا آذرماه 1381 این سمت را به عهده داشت.

به گزارش اقتصاد24 پروفسور بلالی ریاست اولین کنگره بین المللی سم شناسی پزشکی آسیا واقیانوسیه و همچنین پنجمین کنگره سراسری سم شناسی ومسمومیت‌ها که در مهر ماه 1376 در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد را عهده دار بوده است.

وی در بسیاری از همایش‌ها و کنفرانس‌های ملی، بین المللی و جهانی درمان شناسی، فارماکولوژی و سم شناسی بالینی به عنوان سخنران مدعو شرکت نموده و ریاست جلسات و گروه‌های کاری و کارگاهی را دارا بوده است.

پروفسور بلالی عضو فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران و هیات‌های ممتحنه و ارزشیابی رشته‌های تخصصی سم شناسی و مسمومیت‌ها در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. وی در خرداد 1376 به عضویت دائمی آکادمی علوم جهان در حال پیشرفت (TWAS) که مرکز آن در کشور ایتالیا میباشد، انتخاب شد.

پروفسور بلالی در مرداد 1383 به عضویت شورای علمی مشورتی سازمان منع سلاح‌های شیمیائی (لاهه، هلند) انتخاب و در پنجمین نشست این شورا در اسفند 1383 به اتفاق آرا به نائب رئیسی این شورا انتخاب شد.

تالیفات پروفسور مهدی بلالی

وی صاحب تالیفات و انتشارات متعدد در زمینه‌های شیمی، سم شناسی پزشکی، درمان شناسی و مسمومیت‌ها است.

•    21 کتاب و منوگراف (تک نگار) به زبان‌های فارسی و انگلیسی 

•    90 مقاله علمی در نشریات پزشکی و مجلات علمی داخلی و خارجی 

•    212 خلاصه مقاله در کنگره‌های علمی و کنفرانس‌های پزشکی کشور و بین المللی به زبان‌های فارسی و انگلیسی و فرانسه 

•    راهنمایی و مشاوره رساله‌های دکتری پزشکی، داروسازی، تخصصی و فوق تخصصی در دانشگاه‌های داخلی و خارجی

کتاب‌های پروفسور مهدی بلالی

•    سه کتاب مرجع سم‌شناسی پایه و بالینی ترکیبات فسفردار آلی، خردل گوگردی، و سموم بیولوژیک پروفسور بلالی مود از انتشارات اسپرینگر. 

•    کتاب راهنمای درمان مجروحین شیمیایی جنگی با حمایت سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی (OPCW) تهیه و منتشر شده است.
این کتاب علاوه بر شش زبان رسمی سازمان ملل، به زبان‌های فارسی و ترکی ترجمه شده و در تارنمای سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به رایگان در دسترس است.

جوایز و تقدیرنامه‌های پروفسور مهدی بلالی

پروفسور مهدی بلالی جوائز و تقدیر نامه‌های متعددی در زمینه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی، بهداشتی و درمانی مرتبط با سم شناسی و مسمومیت‌ها در سطح کشور و در مجامع علمی بین المللی کسب کرده است. 

•    پزشک نمونه سال 1379 کشور و سال 1381 استان خراسان 

•    پژوهشگر نمونه سال 1364 دانشگاه مشهد 

•    پژوهشگر نمونه کشور و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال 1384
•    جوائز بهترین سخنرانی و پوستر از همایش‌های بین المللی سم شناسی در سال‌های متعدد و جامعه جهانی فوریت‌ها و حوادث پزشکی در سال 2006 میلادی

•    سال 1390 دریافت نشان دولتی پژوهش از ریاست جمهوری اسلامی ایران

•     بالاترین مدال افتخار از بنیاد بین‌المللی علوم پزشکی پرفسور یلدا 

•     لوح افتخار از جامعه سم‌شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه 

•    جایزه هنری از چهل و نهمین جشنواره منطقه‌ای سینمای جوان در تیرماه 1392 

•    جایزه هنری چهارمین جشنواره فیلم کوتاه حسنات اصفهان در اسفند 1392 (به‌خاطر حضور در فیلم مستند التیام به کارگردانی علیرضا دهقان که به سفارش سازمان تبلیغات اسلامی از خدمات پزشکی دکتر بلالی به مجروحین شیمیایی جنگ تحمیلی ساخته شده است)

•    جایزه علامه طباطبایی بنیاد ملی نخبگان در سال 1398 توسط معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری ایران 

•    جایزه جهانی سال 2015 سازمان منع سلاح‌های شیمیایی شهر لاهه 

•    تجلیل بنیاد ملی نخبگان و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند از پروفسور مهدی بلالی مود به عنوان پدر علم سم‌شناسی با برگزاری همایش ملی نکوداشت در ششم آبان 1395 در زادگاهش (بیرجند و مود) 

خط رند پروفسور مهدی بلالی

مهدی بلالی که از قهرمانان گمنام جنگ تحمیلی به شمار می‌رود، درباره خاطرات خود با جانبازان شیمیایی گفته است: «من بیمارانی داشتم که اهل شیراز، کرمان، ساری و بابل بودند و هنوز با من ارتباط دارند. یکی از آن مجروحان شیمیایی، مهندس مخابرات بود. نخستین موبایلی را که وارد مشهد شد، برای من آورد. شماره رندی است که اکثر جانبازان شیمیایی کشور آن را حفظ کرده‌اند. یکی از آشنایان به من می‌گفت، این شماره رندی است، آن را هفت میلیون تومان می‌خرم. به او گفتم این شماره را عزیزی به من داده است و آن را هفت میلیارد تومان هم نمی‌فروشم. این شماره متعلق به تمام جانبازان شیمیایی است. عشق من خدمت به جانبازان شیمیایی است. در طول هفته روز‌های زوج به مطبم می‌روم؛ فقط برای رسیدگی به امورات جانبازان شیمیایی».

پروفسور مهدی بلالی و عشق به جانبازان شیمیایی

من و همسرم از اتفاقاتی که در کشورمان رخ می‌داد، آن‌قدر متأثر شدیم که احساس کردیم، وظیفه ماست که برگردیم و کمک کنیم. این سخنان مهدی بلالی استاد دانشگاه و متخصص سم شناسی است که از انگیزه برگشت خود به ایران بعد از آغاز جنگ تحمیلی حکایت دارد. 

مهدی بلالی در زمان آغاز جنگ، تنها ایرانی متخصص سم‌شناسی به شمار می‌رفت. به عبارتی روشن‌تر وی قهرمان جنگ از نوعی دیگر است. هرچند وی جراحت جنگی ندارد، اما حرفه تخصصی و زندگی خود را وقف هم‌وطنانی کرد که از تاثیر سمی سلاح‌های شیمیایی استفاده شده در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران (1367- 1359) صدمه دیده‌اند.

جانبازان شیمیایی زیادی از شهر‌های مختلف همچون زاهدان، بابل، ساری، گلستان و... گاهی به من سر می‌زنند و هیچ وقت دست خالی نمی‌آیند و برای ابراز محبتشان، سوغاتی آن منطقه را می‌آورند. من از ته دل جانبازان شیمیایی را دوست دارم، چون به‌خاطر آن‌ها برگشتم.

خوشحالم، چون آن‌ها باعث شدند که به وطنم برگردم و به کشورم خدمت کنم. اگر جانبازان شیمیایی نبودند، شاید هیچ وقت به ایران برنمی‌گشتم. برخی همکارانم که رفتند، گاهی به من ایراد می‌گرفتند که تو اشتباه کردی برگشتی درحالی‌که من به هموطنانم خدمت کردم و در سطح بین‌المللی هم کار کردم.

یک عامل برگشت من به ایران، همسرم بود که می‌گفت چطور ما آخر هفته‌ها به تفریح برویم، درحالی‌که مردم کشورمان در آتش جنگ می‌سوزند. هرچند نیرو‌های رژیم بعث از گاز خردل و اعصاب در اوایل جنگ به طور آزمایشی استفاده کرده بودند، اما از شهریور 1362 خورشیدی بود که بمب‌های گاز خردل گوگردی به طور مرتب علیه ایران به کار برده شد تا پایان جنگ در مرداد 1367 خورشیدی در حدود یک هزار و 800 تٌن گاز خردل گوگردی علیه سربازان و غیرنظامیان ایرانی استفاده شد.

مهدی بلالی در 1362 خورشیدی تصمیم به اقدام عملی در کمک به مجروحان جنگی گرفت. ایشان و دیگر متخصصان حوزه درمان بلافاصله مشغول درمان و مراقبت از مصدومان شیمیایی ایرانی شدند. در آن زمان نه تنها ایشان، بلکه هیچ فرد دیگری تجربه‌ای در درمان قربانیان سلاح‌های شیمیایی نداشت. اما پزشکان و بیمارستان‌ها در عرض چند ماه خود را با شرایط وفق دادند. 

بلالی می‌گوید: وظیفه اصلی من همکاری با کمیته پزشکی بیمارستان دولتی بود تا دستورالعملی را برای درمان قربانیان سلاح‌های شیمیایی تهیه کنیم.

ایشان و همکارانشان در مشهد، دو بیمارستان دولتی بزرگ یعنی بیمارستان‌های امام رضا و قائم را تبدیل به واحد‌هایی برای درمان مصدومان شیمیایی کردند.

او می‌گوید: هنگام وقوع حملات سنگین شیمیایی عراق علیه ایران در مرز‌های غربی کشور، وسیله‌های ارتباطی بسیار ضعیف بود. من هر شب شیفت بودم و پزشکان حاضر در بیمارستان‌های صحرایی مرتب تماس می‌گرفتند تا در خصوص شیوه درمان مصدومان شیمیایی با من مشاوره کنند. در بمباران‌های اولیه تعداد زیادی از مصدومان شیمیایی، مستقیماً به بیمارستان ما در مشهد آورده شدند.

بلالی درباره جایزه سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی و اختصاص آن به جانبازان شیمیایی می‌گوید: 45 هزار یورو از این جایزه سهم من بود که بخشی از آن را به خرید دارو‌های کمیاب جانبازان شیمیایی اختصاص دادم. 

جانبازان شیمیایی به برخی دارو‌ها شدیدا نیاز دارند از جمله اسپری «سرتاید» که گران است، البته بنیاد جانبازان برای جانبازان 70 درصد به بالا این اسپری را تهیه می‌کند، اما بقیه برای تهیه آن مشکل داشتند. 

تغذیه جانبازان شیمیایی بسیار مهم است و باید تغذیه مناسب و از مواد دارای پروتئین داشته باشند. اما برخی جانبازان دچار مشکلات معیشتی و درمانی مسمومیت با گاز‌های جنگی هستند به همین دلیل از مسئولان تقاضا دارم که به وضعیت این جانبازان بیش از پیش رسیدگی شود.

این جانبازان بسیار مظلوم هستند. شاید به ظاهر سالم باشند، اما از درون، ریه و دیگر بخش‌های داخلی آنان آسیب دیده است و ما با زحمت و با کمک دارو‌های پزشکی می‌توانیم آن‌ها را سرپا نگه داریم.