مبارزه با غلات و مدعیان دروغین بابیت و نیابت و وکالت و افشای ادعاهای باطل آنان را نیز باید به فعالیتهای نواب اربعه افزود. چنانکه در سیره امام هادی توضیح دادیم، گروهی از افراد منحرف و جاه طلب با طرح مطالب بی اساس از قبیل ربوبیت و الوهیت ائمه، مقاماتی برای خود ادعا می کردند و به نام امام از مردم خمس یا وجوه دیگر را می گرفتند و این موضوع موجبات بدنامی شیعه را فراهم ساخته و مشکلاتی برای ائمه ایجاد می کرد.
در عصر غیبت صغری، علاوه بر اینها، افراد دیگری پیدا شدند که به دروغ مدعی سفارت و نیابت خاص امام بودند و در اموال متعلق به امام تصرفات بیمورد نموده و در مسائل فقهی و اعتقادی، سخنان گمراه کننده بر زبان می راندند. اینجا بود که نواب خاص، با رهنمود امام، به مقابله با آنان بر می خاستند و گاه در طرد و لعن آنان از ناحیه حضرت، توقیع صادر می شد.
ابو محمد شریعی، محمد بن نصیر نمیری، احمد بن هلال کرخی، ابو طاهر محمد بن علی بن بلال، حسین بن منصور حلاج و محمد بن علی شلمغانی از این گروه بودند. (1)
شلمغانی قبلا از فقهای شیعه شمرده می شد و حتی کتابی به نام «تکلیف » نوشته بود، ولی بعدها به غلو و انحراف کشده شد و افکاری کفر آمیز مطرح کرد. از آن جمله، بر روی نظریه حلول تاکید می کرد و می گفت: روح پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در پیکر محمد بن عثمان (سفیر دوم) ، روح امیر مؤمنان-علیه السلام-در کالبد حسین بن روح (نایب خاص سوم) و روح حضرت فاطمه-علیها السلام-در بدن ام کلثوم، دختر محمدبن عثمان حلول کرده است.
حسین بن روح، این عقیده را کفر و الحاد معرفی کرده آن را از نوع عقاید مسیحیان در مورد حضرت مسیح شمرد و او را طرد نمود و با افشای افکار باطلش او را در میان قومش رسوا ساخت. با توجه به نقش تخریبی شلمغانی بود که در ذیحجه سال سیصد و دوازده، توقیعی توسط حسین بن روح در لعن و تکفیر و ارتداد او صادر گردید و سرانجام در سال 323 کشته شد. (2)
پی نوشتها:
1) طوسی ، همان کتاب، ص 244.
2) طوسی، همان کتاب، ص 248-254 و ر. ک به: دکتر حسین، جاسم، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص 200-205. مسعودی، قتل او را در سال 322 دانسته است (التنبیه و الاشراف، قاهره، دار الصاوی للطبع و النشر و التالیف ص 343) .