رشد بی‌وقفه تولید نفت ایران

حمید ملازاده: گزارش‌‌‌های منابع ثانویه نشان می‌دهد که تولید نفت خام در ماه مه (اردیبهشت - خرداد) به 3 میلیون و 226‌هزار بشکه در روز رسید که نسبت به آوریل 2024 (فروردین - اردیبهشت) 7‌هزار بشکه افزایش داشت. گزارش ماه ژوئن اوپک که در روز سه‌‌‌شنبه (22 خرداد) منتشر شد، حاکی از آن است که اعضای این سازمان در ماه مه (اردیبهشت - خرداد) مجموعا 26 میلیون و 629‌هزار بشکه نفت تولید کردند که نسبت به 26 میلیون و 600‌هزار بشکه تولید شده در ماه آوریل، 29‌هزار بشکه بیشتر است. براساس گزارش ماه ژوئن اوپک، ایران پس از عربستان سعودی با تولید روزانه 9 میلیون بشکه و عراق با تولید روزانه 4 میلیون و 195‌هزار بشکه، با تولید روزانه 3میلیون و 226‌هزار بشکه، سومین تولیدکننده بزرگ این سازمان بوده است. بر اساس این گزارش، تولید نفت پنج عضو اوپک (ایران، امارات، نیجریه، گابن، گینه استوایی) در دوره مورد بررسی افزایش یافته، به‌‌‌طوری که بیشترین افزایش تولید مربوط به نیجریه با 74‌هزار بشکه در روز بوده است. ایران، ونزوئلا و لیبی از توافق کاهش عرضه ائتلاف تولیدکنندگان عضو اوپک و غیراوپک (اوپک‌‌‌پلاس) معاف هستند.

تغییرات قیمت نفت

براساس آخرین گزارش اوپک، قیمت نفت خام سنگین ایران در ماه مه نسبت به ماه آوریل 2024، 4 دلار و 66 سنت معادل 5.2درصد کاهش یافته است. قیمت نفت خام سنگین ایران در ماه مه 2024 به 84 دلار و 13 سنت رسید، در حالی‌‌‌که این رقم در آوریل 2024، 88 دلار و 79 سنت برای هر بشکه بود. میانگین قیمت نفت خام سنگین ایران در سال 2024، 83 دلار و 41 سنت بوده است. قیمت سبد نفتی اوپک نیز در ماه مه 2024 به 83 دلار و 59 سنت برای هر بشکه رسید که نسبت به آوریل 2024، 5 دلار و 53 سنت (معادل 6.2درصد) کاهش یافته است. براساس گزارش دبیرخانه اوپک، تقاضای جهانی نفت خام برای سال 2024 با 2 میلیون و 250‌هزار بشکه افزایش روزانه همراه خواهد بود و مجموع تقاضای نفت جهان برای سال 2024 ، 104 میلیون و 460‌هزار بشکه پیش‌بینی شده است.

اوپک همچنین پیش‌بینی کرده که تقاضای جهانی نفت در سال 2025 روزانه یک میلیون و 850‌هزار بشکه افزایش یابد و به مجموع 106 میلیون و 310‌هزار بشکه در روز برسد. اوپک در دورنمای بلندمدت خود اوج تقاضای نفت را پیش‌بینی نمی‌‌‌کند و انتظار دارد تقاضا تا سال 2045 به 116 میلیون بشکه در روز برسد، و حتی ممکن است بیشتر شود. این ارزیابی در تضاد کامل با گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) است که پیش‌بینی می‌‌‌کند تقاضای نفت تا سال 2029 به اوج خود خواهد رسید و سپس در پایان دهه به حدود 106 میلیون بشکه در روز افت خواهد کرد.

تفسیر خطرناک

دبیرکل اوپک، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی را «تفسیر خطرناک» توصیف کرده و معتقد است که این گزارش می‌تواند منجر به نوسانات بی‌‌‌سابقه در بازار انرژی شود. الغیس در مقاله‌‌‌ای در مجله جنبه‌‌‌های انرژی تاکید کرد که چنین روایت‌‌‌هایی می‌توانند مصرف‌کنندگان را گمراه کنند و بازار انرژی را بی‌‌‌ثبات سازند. از اواخر سال 2022، ائتلاف اوپک پلاس، اعضای اوپک به رهبری عربستان سعودی و متحدانی چون روسیه، کاهش قابل‌توجهی در تولید خود اعمال کرده تا بازار را تثبیت کنند.

 در حال حاضر، اعضای اوپک در حال کاهش تولید به میزان 5 میلیون بشکه در روز هستند که حدود 5.7‌درصد تقاضای جهانی را شامل می‌شود. این نزول شامل کاهش 3 میلیون بشکه در روز است که این گروه در 2 ژوئن موافقت کرد تا پایان سال 2025 تمدید شود. علاوه بر این، کاهش 2 میلیون و 200‌هزار بشکه در روز نیز وجود دارد که اوپک پلاس قصد دارد به تدریج از اکتبر به مدت یک سال اجرایی کند. این اقدامات استراتژیک با هدف ایجاد تعادل در بازار در میان نوسانات تقاضا و عرضه انجام می‌شود.

پیش‌بینی‌‌‌های متضاد

آژانس بین‌المللی انرژی، که در پاریس مستقر است و به کشورهای صنعتی مشاوره می‌‌‌دهد، اخیرا تاریخ پیش‌بینی‌‌‌شده خود برای اوج تقاضای نفت را به جلو برده و اکنون معتقد است که این اوج تا سال 2030 رخ خواهد داد. این آژانس می‌‌‌گوید که تقاضای نفت از سال 2030 روند نزولی خواهد داشت، در حالی که ایالات متحده و سایر کشورهای غیر‌اوپک به عرضه خود خواهند افزود. الغیس خاطرنشان کرد که پیش‌بینی‌‌‌های مشابه توسط آژانس بین‌المللی انرژی در گذشته اشتباه بوده است. به عنوان مثال، این آژانس قبلا پیش‌بینی کرده بود که تقاضای بنزین در سال 2019 و تقاضای زغال‌‌‌سنگ در سال 2014 به اوج برسند، اما این پیش‌بینی‌‌‌ها با روندهای واقعی بازار در تناقض بودند. الغیس اظهار کرد: «در اوپک، ما رشد تقاضای نفت را به میزان 4 میلیون بشکه در روز طی دو سال 2024 و 2025 پیش‌بینی می‌‌‌کنیم، در حالی که سایر پیش‌بینی‌‌‌کنندگان نیز رشد بیش از 3 میلیون بشکه در روز را پیش‌بینی می‌‌‌کنند.»

او همچنین تاکید کرد که حتی آژانس بین‌المللی انرژی نیز رشد 2 میلیون بشکه در روز را در این دوره پیش‌بینی می‌‌‌کند و سپس رشد 0.8 میلیون بشکه در روز در سال 2026 را انتظار دارد، قبل از اینکه به طور چشمگیری کاهش یافته و تا سال 2030 تقریبا هیچ رشدی نداشته باشد. الغیس از پیش‌بینی‌‌‌های آژانس بین‌المللی انرژی به عنوان تحلیلی غیرواقعی انتقاد و استدلال کرد که این پیش‌بینی‌‌‌ها اثرات مخربی بر اقتصادهای جهانی خواهند داشت. او چشم‌‌‌انداز آژانس بین‌المللی انرژی را ادامه‌‌ یک روایت ضد نفتی دانست که به پیچیدگی و انعطاف‌‌‌پذیری بازار جهانی انرژی آسیب می‌‌‌زند.

به گفته الغیس، نادیده گرفتن پتانسیل رشد مداوم تقاضای نفت، روندهای تاریخی را نادیده و نقش مداوم نفت را در پیشبرد توسعه اقتصادی در سراسر جهان دست کم می‌گیرد. بحث بین اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی‌بر عدم قطعیت‌‌‌ها و دیدگاه‌‌‌های متفاوت در مورد آینده‌‌ تقاضای جهانی نفت تاکید می‌‌‌کند. در حالی که اوپک دیدگاه خوش‌بینانه‌‌‌ای دارد و رشد قابل‌‌‌توجهی را پیش‌بینی می‌‌‌کند، آژانس بین‌المللی انرژی اوج قریب‌‌‌الوقوع و کاهش متعاقب آن را تخمین می‌زند. این تناقض پیامدهای عمیقی بر سیاست‌‌‌های انرژی، ثبات بازار و سلامت اقتصاد جهانی خواهد داشت.