آیت‌الله محمدعلى گرامی در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) در پاسخ به شبهه تبعیض جنسی در مورد شهادت زنان گفت: تفاوت در خلقت بین زن و مرد مهمترین دلیل بر تفاوت برخی از احکام مانند قضاوت و شهادت بین این دو جنس است. بر اساس اینکه زن موجودی احساسی است به اندازه‌ای که به اعتراف روان‌شناسان و بسیاری از زنان در بسیاری از موارد این احساس غالب بر تعقل می‌شود و هم چنین بر اساس آیه 282 سوره بقره، اشتباهات و غفلت زنان در اموری مانند شهادت بیشتر از مردان است. به همین علت خداوند شهادت دو زن را ملاک قرار داده است تا اگر یکی از این دو به خطا و اشتباه رفت، دیگری او را هدایت کند.
وی گفت: خطاب آیه 282 سوره بقره چون «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» است، اشعار به فرازمانی و فرامکانی بودن این حکم دارد. نکته دیگری که در این آیه به آن اشاره شده است، شرط عدالت برای گواه و شاهد است. پس این گونه نیست که فقط جنیست شرط و ملاک شهادت باشد بلکه عدالت نیز ملاک است و این صحیح نیست گفته شود که این تبعیض بین عادل و غیرعادل است؛ چرا که شهادت عادل قبول می‌شود اما شهادت غیر عادل قبول نمی‌شود.
قرآن در بحث شهادت زنان جهت‌گیری ارزشی ندارد/ احتمال غفلت زن در شهادت بیشتر از مرد است
این مدرس عالی حوزه اظهار کرد: در حقیقت اینجا بحث ارزشمندی نیست که بخواهیم سخن از این کنیم که چرا ارزش زن کمتر از مرد است. این گونه احکام، راه‌هایی هستند که شارع مقدس برای روشن شدن حقیقت معین کرده است و تحلیل شارع مقدس بر اساس آنچه از تفاوت خلقت بین زن و مرد علم داشته در شهادت مرد احتمال خطا و اشتباهی که به واسطه عاطفه و احساس رخ می‌دهد را کمتر از زن دانسته است.
تقوا؛ ملاک فضیلت انسانی و ارزش‌گذاری برای همه انسان‌ها
وی ادامه داد: میزان ارزش و فضلیت انسانی نزد خداوند در اسلام از لحاظ ارتباط افراد با خداوند و تقوای‌شان است همان‌طور که در آیه 13 سوره حجرات آمده است «إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللَّهِ أَتقاکُم» گرامی‌ترین انسان‌ها نزد خداوند با تقواترین آنهاست. اینجا خطاب آیه ناس است و سخنی از زن و مرد به میان نیامده و شامل همه انسان‌ها می‌شود.
احساسات در مسائلی مانند شهادت، قضاوت و ولایت کارایی ندارد
وی افزود: این تصور که این تفاوت احکام به واسطه کمبود یا نقصان عقلی زنان است کاملا اشتباه است. همان طور که بیان شد انسان دو قوه عقل و احساس دارد که هر کدام‌شان کارایی‌های خاص خودشان را دارند. حقیقت این است که در زنان قوه احساس که عالی‌تر از عقل است قوی‌تر است این قوه، قوه‌ای است که در مسائلی مانند شهادت، قضاوت و ولایت کارایی ندارد. در زنان قوه عالی‌تر احساس مسلط بر عقل می‌شود و زمانی که عقل در سیطره احساس قرار گرفت امکان بروز اشتباه بیشتر خواهد شد بنابراین این اشتباه ربطی به کم عقلی یا نقصان عقلی در زنان ندارد.
اسلام به اندازه توانایی زن برای او تکلیف قرار داده است
آیت‌الله گرامی بیان کرد: بنابراین زنان چون از لحاظ خلقت مانند مردان توانایی تسلط بر قوه عاقله را ندارند ولایت نیز بر آنان داده نمی‌شود؛ یعنی نمی‌توانند مناصبی که ولایت بر دیگران در آن است را بر عهده بگیرند و این باعث تبعیض نیست، چرا که عمده زنان توانایی انجام چنین کارهایی را ندارند و این مانند این است که به یک طفل گفته شود یک بار سنگین بردارد. زمانی که طفل توانایی برداشتن و حمل بار سنگین را نداشته باشد اگر به او بگویند این بار سنگین را بر ندار این تبعیض نیست بلکه این به معنای اعطا کردن هر ذی حقی به اندازه حقش است. ممکن است کسی در جایی حقش کمتر از دیگری باشد و به هیچ وجه تساوی در حقوق نشان‌دهنده عدالت و عدم تبعیض نیست؛ بلکه آن چیزی که نشان‌دهنده عدالت و عدم تبعیض است دادن حق هر کسی به اندازه‌ای که حق او است.
جایگاه و ارزش والای زنان در اسلام
وی افزود: زنانی در سیره و تاریخ اسلام هستند که جایگاه و ارزش والایی نزد مسلمانان و مخصوصا شیعیان دارند. حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت زینب کبری(س) از جمله این زنان هستند. حضرت فاطمه زهرا (س) با وجود اینکه دختر رسول الله (ص) وهمسر امیرالمومنین علی (ع) بود باز هم نه ولایت داشت و نه قضاوت. این در حالی است که قطعا ایشان در سایه نور وحی و نبوت و تحت تعلیمات پیامبر اکرم(ص) و امیرالمومنین(ع) از همه مردانی که در آن دوره زندگی می‌کردند از لحاظ علم و کمال و صدق و صداقت برتر بود. پیامبر(ص) می‌توانست به ایشان منصبی بدهد و هیچ کس هم نمی‌توانست اعتراض کند اما بر اساس این قاعده و اصل تکوینی خداوند این کار را نکرد.
حکم شهادت زنان، ارشادی نیست
این مدرس عالی حوزه بیان کرد: برخی از سخنان باعث شگفتی و تعجب می‌شود. برخی بیان کردند که حکم شهادت زنان، حکم ارشادی است و مخصوص زمانی بود که زنان سواد نداشتند اما در عصر حاضر زنان با سواد شده‌اند. این افراد اگر اندکی به تاریخ مراجعه کنند خواهند فهمید که زنانی که در صدر اسلام زندگی می‌کردند که از لحاظ علم و معرفت بسیار بالاتر از حتی مردهای عصر حاضر هستند. اگر حضرت فاطمه (س) و زینب کبری که تحت تربیت و آموزش وحی بودند جدا کنیم کسانی مانند سکینه خاتون دختر امام حسین (ع) که در تاریخ آمده است ادبا برای رفع مشکل خود خدمت ایشان می‌رسیدند یا حتی فضه خادمه حضرت فاطمه زهرا (س) که آن قدر بر قرآن مسلط بود که هر حرفی را با آیات قرآن پاسخ می‌داد و یا حتی فاطمه معصومه (س) که بارها امام موسی کاظم (ع)، پدر بزرگوارشان شیعیان را خدمت ایشان می‌فرستاد تا مسائل و مشکلات‌شان را حل کند.
زنان به صورت تکوینی توانایی کارهایی همچون شهادت و قضاوت را ندارند
وی افزود: بنابراین وجود زنانی عالمه و فاضله مختص این زمان نیست در زمان حضرت رسول (س) نیز این چنین زنانی بودند اما چون قانون و قاعده بر اساس نوعیت زنان بوده است و همچنین بر این مبنا بوده است که زنان به صورت تکوینی توانایی این کار را ندارند پس با وجود اثبات توانایی‌هایی این چنین زنانی قانون و قاعده استثنا بردار نیست.
تفاوت تکوینی زن و مرد؛ علت اصلی تفاوت در حقوق
این مدرس عالی حوزه علمیه در پاسخ به شبهه‌ای که مطرح شده مبنی بر این که چرا شهادت یک زن با تحصیلات عالیه با یک مرد کارگر و بدون سواد برابر نیست، گفت: در این گونه مسائل بحث اصلی کشف حقیقت است و علت اینکه شهادت نوع مرد و زن با یکدیگر فرق دارد، بحث تفاوت خلقت این دو جنس است و علمیت هیچ تاثیری در صادق بودن یا نبودن و یا کشف حقیقت ندارد؛ همچنان که این فرق بین مردی در بالاترین سطوح علمی با یک کارگر بی سواد و حتی یک جوان بی سواد نیز وجود ندارد. مسئله مهم همان طور که بیان شد این است که عالم بودن یا نبودن، سواد داشتن یا نداشتن دخلی در صادق بودن شخص برای شهادت ندارد.
بخش اول این گفتوگو را اینجا بخوانید.
