سد رونق در بورس

 بازار سهام طی معاملات این هفته به رغم دارا بودن یک روز کاری کمتر همچنان با خروج پول سهامداران حقیقی و فروش در نبرد است. بورس تهران معاملات تابستان را در حالی آغاز کار کرده که برداشت‌های متفاوت از نتا‌یج انتخابات، فضایی پرنوسان را در تالار شیشه‌ای رقم زده، تا‌ جایی که مثبت و منفی بودن بازار به یک تار مو گره خورده است. از پنجم خردادماه که شاخص کل کانال 2.1میلیون واحد را از دست داد، جو حاکم بر دادوستدهای بورسی سبب ماندگاری شاخص در زیر کانال 2.1میلیون واحدی و عدم تغییر معنادار آن طی این مدت شده است. آنچه در بازار سهام از ابتدای سال و فصل بهار گذشته نشان می‌دهد افت ارتفاع حدود 6درصدی شاخص کل، نتیجه‌ای جز ریزش شتا‌بان قیمت سهام، افزایش بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، واگرایی و فاصله بازده بورس از افزیش نرخ تورم کالاهای مصرفی در فصل بهار، کسری بودجه دولت و التهاب ممتد در فروش سهام از سوی سهامداران خرد و حقیقی در بر نداشته است. علاوه‌بر عوامل فوق، انتظارات بی‌پایان سهامداران در خصوص فعالیت در فضایی روشن و قابل پیش‌بینی در افزایش تب‌وتا‌ب بازارها و نحوه هدایت پول به بازارهای سرمایه‌گذاری، موثر بوده است.

آلارم ریزشی

به بیانی دیگر شیب تند انتظارات و حرکت در مسیری مبهم بر سرد شدن بازار دامن زدند و همراه با برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی منجر به ثبت یکی از بزرگ‌ترین ریزش‌های شاخص کل با افت 6.87درصدی طی 6 سال گذشته شدند. البته در بهار 1400 شاخص کل در حدود 10.63درصد از ارتفاع خود را از دست داد اما از سال‌های 97 تا 1402 بازدهی بهارانه نماگر اصلی بورس مثبت ثبت شده است. با مقایسه این دو سال (که در آنها بورس عملکرد تا حدودی مشابه را به نمایش گذاشته) و بررسی شرایط موثر بر بازدهی منفی فصلی بورس می‌توان به یک نکته مهم اشاره کرد. هم در سال 1400 و هم در سال 1403 بازارها با دو موضوع مهم دست‌وپنجه نرم می‌کردند. طی این دو سال بازار سهام با ریسک‌های بین‌‌المللی زیادی مواجه شد که اثرات پررنگی بر روند بازار سرمایه ایفا کردند. در سال 1400مباحث مرتبط با برجام همچنان بر اخبار اقتصادی سایه افکنده بود.

در بهار آن سال به دلیل رو به پایان بودن دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی، بر ابهامات رفت‌وبرگشت‌های برجامی افزوده شد. تیم روحانی سرنوشت برجام را تا حدودی به دولت بعدی گره زد. اخبار برجامی در فصل بهار حتی انعکاسی در فضای انتخابات داشت و به نظر می‌رسید دولت سیزدهم کار ناتمام روحانی را تمام کند. این موضوع چشم‌انداز همه بازارها را مبهم جلوه داد و سرمایه‌گذاران را به لاک دفاعی هدایت کرد تا هم دست به ماشه فروش ببرند و هم با احتیاطی مضاعف، نظاره‌گر معاملات بازارها از دور باشند.

 این اتفاق امسال نیز مجددا تکرار شد، البته نه در موضوع برجام. از منظر بین‌المللی، با بالاگرفتن تنش‌ها در منطقه و پس از آن به شهادت رسیدن رئیس‌جمهور، بازار سهام یک پیام منفی به سرمایه‌گذاران مخابره کرد و آن اصرار سهامداران برای خروج از بازار بود. در بهار 1403، 12هزار و 665میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است. در سال 1400 نیز طی همین مدت مبلغی به میزان 19هزار و 232میلیارد تومان از بازار خارج شده است. بنابراین به طور مشخص مشاهده می‌کنیم که ریسک سیاسی تا چه میزان می‌تواند بر افول بورس رنگ بپاشد.

با بررسی جوانب مشترک طی این دو سال یک نکته مهم دیگر نیز خودنمایی می‌کند. رفتار هیجانی سهامداران برای فروش سهام در هر دو دوره کاملا نمایان است. بورس تهران گرم‌ترین روزهای تاریخ خود را تا مرداد 99 سپری کرد. شاخص‌کل بورس تهران در پایان معاملات روز 19 مرداد 1400 توانست در ارتفاع 2‌میلیون و 78‌هزار‌ واحدی بایستد و در کمتر از 5 ماه در سال ‌99، نماگر ‌اصلی بازار سهام توانسته بود بازدهی خارق‌العاده 305‌درصدی را ثبت کند؛ اما پس از سقوط سنگین بورس، شک و تردیدها در اتمسفر بورس تهران مشهود بود. در سال 1400 به دلیل ریزش بورس در مرداد 99، تازه‌واردهای بورسی از ترس ریزش بیشتر قیمت سهام، خروج از بازار را در اولویت برنامه‌های خود قرار دادند. امسال نیز بعد از اتفاقات سیزده فروردین و حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه، سهامداران مجددا واکنش‌های هیجانی را در دستور کار قرار دادند.

به همین دلیل حتی در روزهایی که بازار با سبزپوشی کار خود را خاتمه داده است، می‌بینیم که خروج پول حقیقی‌‌ها از تالار شیشه‌ای سرعت گرفته است. شروع ناامیدکننده بازار فردای آن روز (14 فروردین) و نوسانات معنادار شاخص پس از آن پیش‌بینی دادوستدها حتی در بازارهای موازی برای معامله‌گران را به امری سخت و رخوت‌بار تبدیل کرد. با افزایش فشارهای موجود به‌طور بالقوه از التهاب قیمت‌ها کاسته نشد و نوعی رکود و انتظار جایگزین رونق و سناریوهای خوشبینانه شد. مقایسه دو سال 1400 و 1403 نشان می‌دهد طی این دو سال نرخ دلار متفاوت از سال‌های قبل از آن بوده است. در بهار 1400 بازدهی دلار کمتر از یک درصد و حدود 0.57 درصد ثبت شده؛ این در حالی است که بهار 99 دلار رشدی بیش از 24درصدی را به نمایش گذاشته است. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه نیز حاکی از این است که ریسک‌های سیاسی به دلیل اینکه چشم‌انداز مثبتی پیش روی متغیرهای اثرگذار بر بازارها به تصویر نمی‌کشند، نقش مهمی در رفتار معامله‌گران ایفا می‌کنند. متناسب با این فضا، فعالان بورس تهران طبیعتا‌ رفتا‌ر خود را با این شرایط هماهنگ کرده و با پیشروی تنش‌های بیرونی و فارغ از معیارهای تحلیلی و ارزندگی، استراتژی احتیاط را پیشه کرده‌اند.