جشن ها و مراسم های مختلفی در دوره ایران باستان برگزار می شده است که هرکدام از زمان و علت مشخصی برخوردار بودند ، متاسفانه امروزه بسیاری از جشن های آن دوران رو به فراموشی سپرده است که یکی از آنها جشن وخشنکام می باشد که در بزرگداشت رود جیحون یا آمودریا که از عظیم ترین رود سرزمین ایرانی محسوب می شود در تاریخ 10 اسفند جشن وخشنکام برگزار می گردید.
جشن وخشنکام در بزرگداشت رود جیحون
به گزارش نمناک، این جشن در روز گرامی داشت بزرگترین رود سرزمین های ایرانی جیحون یا آمودریا برگزار می شود که اسم آن برگرفته بزرگترین شاخه آمودریا همان "وخش" است. به اعتقاد ابوریحان بیرونی وخشنکام "فرشته جیحون" می باشد و باید با آناهیتا یا آناهیته اینهمانی داشته باشد.
رود وخش یا اکسوس
در آسیای میانه و در قرقیزستان و تاجیکستان رودی به نام وخش یا سرخ آب جاری است که آمودریا ریزشگاه آن می باشد از دید زبان شناسی نام «وخش» در زبان های اروپایی نام «اکسوس» را برای آمودریا پدید آورده است که در زبان لاتین «Oxus» است.
رود وخش از مهمترین رودهای تاجیکستان
حوضه آبریز رود وخش سی و دو هزار و 150 کیلومتر مربع می باشد که به عنوان یکی از بزرگترین رود های تاجیکستان شناخته شده است این رودخانه در تاجیکستان به طول 524 کیلومتر می باشد . محل قرارگیری سرشاخه این رود قرقیزستان می باشد متوسط آورد آن تقریبا 631 متر مکعب در ثانیه است.در تاجیکستان بر روی این رود نیروگاه سنگ توده 2 و صد ساخته شده است.
شاهراه دوشنبه- چنک از دره رود وخش عبور می کند شهرهایی از جمله قرغان تپه ، نارک و سربند در کنار رود بخش واقع هستند و در ریزشگاه آن به رود 5 شکارگاه "بیشه پلنگان" واقع است.
از آنجایی که رود وخش یکی از بزرگ ترین شاخه های آمودریا محسوب می شود از قسمت شرقی رشته کوه آلای در مسافت 524 کیلومتری جاری می شود.بر روی وخش حوزه آبریز 39100 کیلومتر مربع می باشد. بزرگترین شاخه ها از آن از کوههای پشت آلای شروع شده نام قرسو به خود گرفته و در پایین دست ترین مناطق نام قزل سو به خود اختصاص داده است.
از سمت چپ شاخه های متعددی آمودریا قزل تو را در بر می گیرد بعد از گذشتن از وادی آلای درحدود تاجیکستان شاخاب دیگری به اسم مغ سو را همراهی می کند. مغ سو تقریباً از شمال شرقی پامیر سرچشمه گرفته که در آن بلند کیک نام گرفته است در مسیر رود قزل سو با مغ سو همراه شده سرخ آب را پدید آوردند و در نهایت سرخ اب به دریا در بخش شرقی با خنگاب یکی شده و نام وخش را به خود گرفته است.
اهمیت رود وخش برای تاجیکستان
رود وخش از مهمترین رودهای تاجیکستان به شمار می رود و برای آبیاری زمین های کشاورزی و پنبه مورد استفاده قرار می گیرد و حتی برای تولید نیروی برق آبی تاجیکستان از اهمیت بالایی برخوردار است این را هم بدانید که بیش از 75 درصد ذخیره نیروی برق آبی این جمهوری را وخش و رودخانه 5 در خود جای داده است.
دوره کم آبی و پر آبی رود وخش
ماه های ژوئن-جولای دوره سیرابی وخش است.که همیشه آب ان کم و زیاد می شود. در فصل سیرابی در یک ثانیه 836 متر مکعب آب در آن جاری می شود، که این میزان با 20/4 درصد از آورد سالانه برابر است. ماه های دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس دوره کم آبی آن است.
