دوئل همیشگی در ایران

چه کسانی پیشتازند؟

شبکه خبری سی‌‌‌ان‌‌‌بی‌‌‌سی در بررسی مواضع کاندیداها نوشت که به جز یکی از نامزدهای تایید شده برای کاندیداتوری، بقیه در زمره چهره‌های محافظه کار و ضدغرب هستند. اگر پس از رای‌‌‌گیری روز جمعه یکی از کاندیداها اکثریت را کسب نکند، دو نامزد برتر در دور دوم انتخابات در 15 تیر حاضر خواهند شد. بر اساس این گزارش، انتخابات ایران در شرایط پیچیده‌ای برای کشور 88 میلیونی برگزار می‌شود. همچنین سی‌‌‌ان‌‌‌بی‌‌‌سی مدعی شد که مردم ایران در شرایطی در انتخابات حاضر می‌‌‌شوند که با اقتصاد آسیب دیده ، تورم بالا، تحریم‌‌‌های غرب، افزایش تنش با ایالات متحده آمریکا و برخی چالش‌های دیگر دست و پنجه نرم می‌‌‌کنند. تقریبا 61 میلیون ایرانی واجد شرایط رای دادن شده‌‌‌اند.

به گزارش سی‌‌‌ان بی‌‌‌سی بر اساس نظرسنجی‌‌‌های ملی، به نظر می‌رسد دو نامزد پیشتاز رقابت هستند: محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی که هر دو از محافظه‌‌‌کاران هستند. در میدان کاندیداها فقط یک کاندیدای اصلاح‌‌‌طلب به نام مسعود پزشکیان حضور دارد. دو نفر از شش مدعی اولیه، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و علیرضا زاکانی روز پنج‌شنبه از دور رقابت‌‌‌ها کنار رفتند. محمدباقر قالیباف، رئیس کنونی مجلس ایران و فرمانده سابق سپاه پاسداران، پیش از این به عنوان شهردار تهران فعالیت می‌کرد و قبلا سه بار برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری تلاش کرده است. سعید جلیلی، مذاکره‌‌‌کننده سابق هسته‌‌‌ای، در حال حاضر به عنوان نماینده رهبر معظم انقلاب در شورای عالی امنیت ملی خدمت می‌‌‌کند. جلیلی چند تلاش ناموفق نیز برای نامزدی در انتخابات داشته است.

مسعود پزشکیان تنها کاندیدای اصلاح‌طلبان سابقا وزیر بهداشت بوده و از سال 1387 نماینده مجلس بوده است. وی نماینده مجلس شورای اسلامی است و خواهان رفع محدودیت‌‌‌های اجتماعی و بهبود روابط با غرب، از جمله شروع مجدد مذاکرات هسته‌‌‌ای با قدرت‌‌‌های جهانی است. مصطفی پورمحمدی، تنها روحانی حاضر در این رقابت بود که قبلا به عنوان دادستان فعالیت می‌‌‌کرد. بر اساس این گزارش، رئیس‌‌‌جمهور بعدی ایران باید با هر کسی که در ماه نوامبر کاخ سفید را تصاحب کند، مبارزه کند. این امر، مخاطرات را برای تهران و واشنگتن و همچنین خاورمیانه بزرگ می‌‌‌کند. در مسائل سیاست خارجی و جنگ، رئیس‌جمهور ایران تا حدی نفوذ دارد و پیام‌رسان عمومی کشور است. اما قدرت و تصمیم‌گیری اصلی در ایران در نهایت در اختیار رهبر معظم انقلاب است.

سایه برجام بر رقابت‌‌‌ها

المانیتور نیز در گزارشی انتخابات هشتم تیر ایران را بازتاب داد و نوشت، سعید جلیلی اصولگرا و مسعود پزشکیان اصلاح‌طلب در دو نظرسنجی اخیر صدرنشین شدند. مصطفی پورمحمدی اغلب به عنوان محافظه‌‌‌کار شناخته می‌شود، اما ناظران را با وعده‌‌‌اش برای سهل‌گیری در امر حجاب در جریان مناظره 21 ژوئن شگفت‌‌‌زده کرد. نظرسنجی 22 ژوئن از گروه تحلیل و سنجش نگرش‌‌‌ها در هلند نشان داد که پزشکیان 37.7‌درصد آرا، جلیلی 29.4‌درصد و قالیباف 8.3‌درصد را  دارا هستند و 18.4‌درصد دیگر در میان افرادی که قصد رای دادن دارند بلاتکلیف هستند. در میان ایرانیانی که تصمیمی برای رای دادن ندارند، این نظرسنجی حاکی از حمایت 37.8 درصدی از پزشکیان، 2.3 درصدی از جلیلی و 1.7 درصدی از قالیباف است. پورمحمدی در هر نظرسنجی کمتر از یک‌درصد کسب کرد.

مناظره‌‌‌های نهایی ریاست جمهوری در روزهای دوشنبه و سه‌‌‌شنبه برگزار شد و سیاست خارجی بر آن غالب بود. قالیباف، قاضی‌زاده هاشمی، جلیلی و زاکانی از حسن روحانی به دلیل نوع مواجهه او با توافق هسته‌‌‌ای انتقاد کردند. خبرنگار المانیتور در تهران نوشت، پزشکیان، متحد روحانی و مدافع توافق، رقبای خود را به عدم‌ارائه جایگزینی برای توافق متهم کرد. ایالات متحده در سال 2018 در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ از توافق هسته‌‌‌ای ایران خارج شد که منجر به اعمال مجدد تحریم‌ها و اثرات منفی آن بر اقتصاد ایران شد. این توافق، تحریم‌‌‌ها علیه ایران را در ازای کاهش برنامه هسته‌‌‌ای این کشور لغو کرده بود.

چالش‌‌‌های رئیس‌‌‌جمهور آینده

نیویورک‌تایمز نیز انتخابات ایران را بازتاب داد و نوشت این رای‌گیری در زمان پیچیده‌ای برگزار می‌شود و رئیس‌جمهور آینده با مجموعه‌‌‌ای از چالش‌‌‌ها از جمله نارضایتی و اختلافات در داخل، اقتصاد بیمار و منطقه ناآرام مواجه است. با نزدیک شدن به رقابت سه جانبه بین دو کاندیدای اصولگرا و یک اصلاح طلب، بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که هیچ یک از آنها 50‌درصد آرای لازم را کسب نخواهند کرد و این امر باعث می‌شود که دور دوم انتخابات در 5 ژوئیه بین نامزد اصلاح طلب و محافظه‌کار پیشتاز برگزار شود. به گزارش نیویورک‌تایمز اگر یکی از نامزدهای اصلی محافظه‌‌‌کار از رقابت کناره‌‌‌گیری می‌‌‌کرد، احتمالا از این نتیجه جلوگیری ‌‌‌می‌‌‌شد. اغلب رسانه‌‌‌های غربی به حضور رهبر معظم انقلاب ایران پای صندوق‌های رای در صبح روز جمعه پرداختند. بر اساس این گزارش و به گفته تحلیلگران، مناظره‌‌‌های تلویزیونی، که در آن نامزدها به طرز شگفت‌‌‌انگیزی در انتقاد از وضعیت موجود صریح بودند، نشان داد که اقتصاد ایران که با تحریم‌‌‌ها و سوءمدیریت گرفتار شده است، به عنوان اولویت اصلی رای‌دهندگان و نامزدها قرار دارد.

آنها می‌‌‌گویند که بدون پرداختن به سیاست خارجی، از جمله بن‌بست با ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای و نگرانی در مورد تعامل نظامی ایران در منطقه از طریق شبکه گروه‌های نیابتی، هیچ اصلاحی در اقتصاد ممکن نیست. ولی نصر، استاد روابط بین‌الملل و مطالعات خاورمیانه در دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جان هاپکینز در واشنگتن، گفت: «انتخابات به جای تغییرات بنیادی، می‌تواند تغییرات کوچک‌تر، هرچند قابل‌توجهی را ایجاد کند. صداهایی که در راس قدرت هستند و خواهان جهت‌گیری متفاوت هستند، می‌توانند برخی تغییرات را در مواضع این کشور ایجاد کنند.»

نیویورک‌‌‌تایمز با ادعای اینکه برخی افراد به دلیل  پاره‌ای از نارضایتی‌‌‌ها نمی‌‌‌خواهند رای دهند، نوشت: «انتظار می‌رود که رای دهندگان در استان‌‌‌هایی با جمعیت قومی قابل‌توجهی از ترک‌‌‌های آذری و کرد، به نفع دکتر پزشکیان در انتخابات شرکت کنند. او خود یک آذری است و به عنوان نماینده شهر تبریز، قطب بزرگ اقتصادی در شمال غربی استان آذربایجان شرقی، در مجلس شورای اسلامی فعالیت می‌کرد. دکتر پزشکیان سخنرانی‌‌‌های مبارزاتی خود را به زبان ترکی و کردی بومی خود ایراد کرده است.» نامزدی چنین فردی برای ریاست جمهوری باعث ایجاد علاقه و اشتیاق شده است. یک فعال حقوق‌‌‌بشر می‌‌‌گوید افرادی که می‌‌‌خواهند به دکتر پزشکیان رای بدهند، امیدوار هستند پیشرفت‌‌‌های کوچکی در زندگی آنها ایجاد شود.

آزمون بزرگ اصلاح‌‌‌طلبان

گاردین هم به انتخابات هشتم تیر ایران پرداخت و نوشت، دو نامزد پیشتاز محافظه‌‌‌کار، سعید جلیلی، مذاکره‌‌‌کننده سابق هسته‌‌‌ای و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، نتوانستند با توافق پیش از رای‌‌‌گیری موافقت کنند تا یکی از آنها کنار گذاشته شود. این شکست راه را به روی این احتمال باز می‌‌‌کند که تنها کاندیدای اصلاح طلب مجاز به کاندیداتوری، مسعود پزشکیان، جراح قلب 69 ساله، به دور دوم راه یابد. اگر هیچ یک از چهار نامزد در دور اول به 50‌درصد نرسند، انتخابات به دور  دوم  می‌رود. بر اساس گزارش گاردین، جلیلی، از مخالفان توافق هسته‌‌‌ای 2015، معتقد است که ایران می‌تواند با ایجاد روابط اقتصادی با شرق، در برابر تحریم‌‌‌های غرب مقاومت کند. او از حمایت جبهه پایداری برخوردار است. قالیباف گفته است که حاضر به مذاکره برای احیای توافق هسته‌‌‌ای است و با مدیریت قوی‌‌‌تر اقتصاد را در مسیر رشد قرار می‌‌‌دهد. این نظرسنجی آزمون بزرگی برای تداوم ارتباط اصلاح‌‌‌طلبان در سیاست ایران است.

کاهش شانس اصولگراها

الجزیره نیز به صورت زنده انتخابات ایران را پوشش داد و به حضور سید محمد خاتمی، رئیس‌‌‌جمهور سابق اصلاح‌‌‌طلب ایران پای صندوق رای پرداخت. خاتمی که برخی او را پدر جریان اصلاح‌‌‌طلبی می‌‌‌دانند، در انتخابات قبلی مجلس از رای دادن خودداری کرده بود. رئیس‌جمهور سابق ایران در سال‌‌‌های (2001-1997 و2005-2001)پیش‌تر حمایت خود را از پزشکیان، نامزد اصلاح‌‌‌طلبان اعلام کرده بود.

همچنین الجزیره به «دولت سایه» سعید جلیلی پرداخت و نوشت، سال‌‌‌هاست جلیلی دولت در سایه را اداره می‌‌‌کند و به عنوان یکی از چهره‌‌‌های اصلی شورای عالی امنیت ملی همواره بر تصمیم‌گیری‌‌‌های کلان تاثیرگذار بوده است. او این مفهوم را در این چرخه انتخاباتی تبلیغ کرد. جلیلی به تلویزیون دولتی گفت: «دولت در سایه یک سازمان نیست، یک گفت‌وگو است. هر فردی بر اساس توانایی‌ها و استعدادهای خود باید در سایه تحولات کشور را دنبال کند و کمک کند.» وب‌سایت جلیلی می‌‌‌گوید دولت سایه متشکل از «بیش از 20 کارگروه تخصصی و چند کارگروه موضوعی» است که سال‌ها تلاش کرده‌‌‌اند تا یک نقشه راه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای دولت منتخب ارائه کنند. مصطفی خوش چشم، روزنامه نگار می‌‌‌گوید با وجود دو نامزد از یک جناح، اردوگاه اصولگرا شانس خود را برای پیروزی کاهش داده است.خوش چشم به الجزیره گفت: «این دو نامزد اصولگرا دو نقشه راه متفاوت ارائه می‌‌‌دهند. هر کدام اولویت‌های خاص خود را دارند و هر کدام پایگاه خود را توسعه داده‌‌‌اند؛ بنابراین آنها فکر می‌کنند که می‌توانند از دیگری بهتر عمل کنند.»خوش‌چشم ادامه داد: اما این مساله به عملکرد آنها لطمه می‌‌‌زند، زیرا نظرسنجی‌‌‌ها نشان می‌‌‌دهد که اگر آنها در طول سه هفته گذشته در کنار یکدیگر می‌‌‌ایستادند، می‌توانستند در دور اول بر نامزد اصلاح‌طلبان پیروز شوند.

محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران، نیز به الجزیره می‌‌‌گوید که دیدگاه‌‌‌های سیاسی کاندیداهایی که از جناح‌‌‌های رقیب می‌‌‌آیند، می‌تواند بیش از حد انتظار همپوشانی داشته باشد. مرندی گفت: «پزشکیان یک کاندیدای اصلاح‌‌طلب میانه رو است. او  رادیکال نیست، همان‌طور که با روحانی رئیس‌جمهور سابق یکسان نیست.»وی افزود: «او محاسبات خودش را دارد، جهان‌بینی خودش را دارد. اما اردوگاه اصلاح‌‌‌طلبان کاملا پشت اوست، زیرا احساس می‌‌‌کند که او نزدیک‌‌‌ترین فرد به چیزی است که می‌‌‌خواهند به آن برسند.»