حدود 61 میلیون رای‌دهنده واجد شرایط می‌توانند به پای صندوق‌های رای توزیع شده در بین 58640 مرکز انتخاباتی که در سراسر کشور پهناور از دریای خزر در شمال تا خلیج فارس در جنوب گسترش یافته است، بروند. این انتخابات در خارج از کشور به دقت دنبال می‌شود، زیرا ایران، یک نیروی قدرتمند در خاورمیانه در قلب بسیاری از بحران‌های ژئوپلیتیک قرار دارد، از جنگ شدید غزه تا پرونده هستهای که منشأ اختلاف‌نظر بین جمهوری اسلامی ایران و غرب بوده است. چهار نامزد در این انتخابات با هم رقابت می‌کنند که همگی مردان شصت تا هفتاد ساله هستند.اگر هیچ یک از این کاندیداها اکثریت مطلق آرا را به دست نیاورد، دور دوم در 5 ژوئیه-15 تیر برگزار می‌شود، اتفاقی که تنها یک بار در سال 2005 یعنی از زمان تاسیس جمهوری اسلامی در 45 سال پیش رخ داده است.
دعوت به مشارکت در حالی صورت می‌گیرد که تهران از تکرار سناریوی انتخابات پارلمانی گذشته نگرانی دارد، جایی که نرخ مشارکت در آن پایین بود، به‌خصوص که اکثر کاندیداها به استثنای یک نامزد اصلاح‌طلب، از اصولگرایان میانه‌رو تا رادیکال هستند. انتظار می‌رود اولین تخمین از نتیجه رایگیری روز شنبه و نتایج رسمی حداکثر تا یکشنبه منتشر شود. مسعود پزشکیان تنها کاندیدای اصلاحطلبان امیدوار است در این رقابت انتخاباتی پیروز شود. این نماینده 69 ساله در زمانی که شورای نگهبان، مرجع نظارت بر انتخابات، صلاحیت نامزدی او را تایید کرد، تقریبا ناشناس بود. پزشکیان آذری‌الاصل که در ظاهر محجوب و در کلام رک است، اردوگاه اصلاح‌طلب و معتدل را که در سال‌های اخیر توسط محافظه‌کاران کاملا به حاشیه رانده شده بود، امیدوار کرده است.
محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب سابق گفت که پزشکیان «صادق و عادل » است و از رای‌دهندگان می‌خواهد که مانند حسن روحانی، رئیس‌جمهور میانه‌رو سابق (2021-2013) به او رای دهند. در مقابل او، حامیان وضع موجود فعلی بین نامزد اصولگرا، محمدباقر قالیباف که در حال حاضر ریاست مجلس را بر عهده دارد، و نامزد دیگر اصولگرا، سعید جلیلی، مذاکره‌کننده سابق پرونده هستهای و از مخالفان نزدیک شدن به غرب تقسیم شده‌اند. میزان مشارکت رای‌دهندگان یک اهرم اساسی برای شانس پزشکیان در مسیر برنده شدن است. این کاندیدای اصلاح‌طلب ابراز امیدواری کرد که میزان مشارکت در انتخابات نسبت به انتخابات گذشته که حدود نیمی از رای‌دهندگان آن را تحریم کرده بودند، افزایش چشمگیری داشته باشد.
تحریم و اقتصاد در صدر
سایت نشنال نیوز نزدیک به امارات عربی متحده نیز در تحلیلی از انتخابات ریاست جمهوری ایران می‌نویسد: تحلیلگران به طور گسترده انتخابات را رقابتی سه‌جانبه بین آقایان جلیلی، قالیباف و تنها کاندیدای اصلاح‌طلب، مسعود پزشکیان، جراح قلب می‌دانند که خود را با دولت سابق حسن روحانی، رئیس‌جمهور نسبتا میانه‌رو که به توافق هستهای ایران و قدرتهای بزرگ در سال 2015 رسید، مرتبط می‌داند. اصولگرای دیگری که هنوز در رقابت است مصطفی پورمحمدی است که در زمان حسن روحانی وزیر دادگستری بود. روحانی روز چهارشنبه از پزشکیان حمایت کرد.روحانی در پیامی ویدئویی با تمجید از «صداقت» و «وفاداری» پزشکیان گفت: «روز جمعه باید به فردی رای دهیم که مصمم است سایه تحریم را از سر مردم ایران بردارد.»
حدود یک دهه پس از توافق هستهای که امیدها را برای بازگرداندن ایران به ارتباطات گسترده با جهان افزایش داد، ایرانی‌‌ها به طور گسترده با شرایط اقتصادی نامطلوب و تشدید تنش‌‌های منطقه‌‌ای مواجه هستند که نمونه‌ای از آن در حمله مستقیم جمهوری اسلامی به اسرائیل برای اولین بار متجلی شد. ایران همچنین در حال حاضر اورانیوم را تا حد تسلیحاتی غنی‌‌سازی می‌کند و می‌تواند از آن برای تولید چند سلاح هستهای در صورت تمایل استفاده کند. نمازگزارانی که هفته گذشته در نماز جمعه تهران شرکت کردند و معمولا محافظه‌‌کارتر از سایر شهروندان هستند، تمایل بیشتری به رای دادن داشتند. یک مغازه‌دار 46 ساله، گفت که او، همسرش و دو دخترش همه رای خواهند داد. وی گفت: من و همسرم تصمیم گرفتیم به قالیباف رای بدهیم چون قالیباف می‌تواند مشکلات کشور را به دلیل سال‌ها تجربه حل کند اما دخترانم هم به فکر جلیلی هستند. «رای دادن برای ما یک وظیفه است.»
سه چهره پیشتاز رقابت
روزنامه الاخبار لبنان دیگر رسانه‌ای است که به تحلیل چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری پرداخته است. الاخبار می‌نویسد: رای‌دهندگان ایرانی ساعت 8 صبح جمعه به پای صندوق‌های رای رفتند تا از میان 4 نامزد برای یک دوره چهار ساله ریاست جمهوری، پس از یک دوره سه ساله برای ابراهیم رئیسی هشتمین رئیس‌جمهور فقید ایران، نهمین رئیس‌جمهوری اسلامی را انتخاب کنند. بر اساس قانون انتخابات در ایران، شهروندانی که سن 18 سالگی را تکمیل کرده‌اند حق رای دارند، در حالی که منابع رسمی تعداد رای‌دهندگان را بیش از 61 میلیون نفر اعلام کرده‌اند. رهبر معظم انقلاب در آخرین اظهارات خود از مردم ایران خواست تا «حداکثر مشارکت» را در رایگیری طی دو روز گذشته که امیرحسین قاضی‌‌زاده‌هاشمی و علیرضا زاکانی از رقابت‌‌های انتخاباتی انصراف دادند، به ارمغان بیاورند.
نظرسنجیها نشان می‌دهد که رقابت اصلی بین سه نفر خواهد بود: مسعود پزشکیان، سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف. اگر نامزدی نتواند بیش از 50درصد آرا را در دور اول کسب کند، انتخابات به دور دوم کشیده می‌شود که یک هفته بعد از آن برگزار می‌شود و در آن دو نامزدی که بیشترین آرا را به دست آورده‌اند با هم رقابت می‌کنند. کسی که بالاترین درصد حمایت را دریافت می‌کند، صرف نظر از این درصد، برنده می‌شود. پزشکیان که نظرسنجیها نشان می‌دهد بیشترین شانس برای پیروزی در دور اول را دارد، کاندیدای جریان اصلاحطلبان محسوب می‌شود و حمایت شورای نگهبان از صلاحیت وی برای ریاست جمهوری، با توجه به اینکه در دور قبل، صلاحیت وی در انتخابات ریاست جمهوری، رد شده بود تعجب‌‌برانگیز بود.
شرکت او در این دور به احیای دوقطبی «اصلاحطلبان و اصولگرایان» در انتخابات و افزایش شور و نشاط و رقابت انتخاباتی کمک کرد.پزشکیان که مورد حمایت دو رئیس‌جمهور پیشین ایران، حسن روحانی و محمد خاتمی است، به نماد تغییر شرایط کنونی تبدیل شده است. وی گفت: در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، دولت وی «تداوم دولت اصلاحات خاتمی خواهد بود و در روند کاهش تنش‌ها، و بحث‌های سیاسی و ایجاد اجماع ملی برای رفع مشکلات گام برخواهد داشت.» پزشکیان در عین حال تاکید کرد که متعهد به اجرای سیاست‌های کلی کشور است که از سوی مقام معظم رهبری تعیین شده است. وی همچنین خواستار اتخاذ یک سیاست خارجی «متوازن» در روابط با قدرتهای شرق و غرب شد. وی گفت که برای رفع تحریمها باید گفت‌‌وگو کرد.
در مقابل سعید جلیلی که نظرسنجیها می‌گوید رقیب اصلی پزشکیان است، از حمایت جناح رادیکال اصولگرا برخوردار است. این سومین بار است که جلیلی برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد می‌شود. در انتخابات ریاست جمهوری که روحانی با بیش از 18 میلیون رای در سال 1392 پیروز شد، 4 میلیون رای کسب کرد و پس از روحانی و قالیباف در جایگاه سوم قرار گرفت. جلیلی از منتقدان توافق هستهای معتقد است برای رفع مشکلات اقتصادی نباید روی مذاکره با غرب برای رفع تحریمها شرط‌بندی کرد، بلکه باید در مسیر «اقتصاد مقاومتی» حرکت کرد.
محمدباقر قالیباف، دیگر نامزد اصولگرایان موسوم به «اصولگرایان تکنوکرات» نیز یکی از محتمل‌ترین نامزدها به شمار می‌رود. او در حال حاضر در تلاش است تا توانایی‌های خود را در دوران تصدی شهرداری پایتخت و همچنین رئیس پلیس ایران برجسته کند تا خود را به عنوان یک مدیر اجرایی قوی، با تجربه و ماهر معرفی کند و در عین حال تاکید دارد که رقبای او فاقد چنین تجربیاتی هستند. قالیباف در شعارهای انتخاباتی خود به اقتصاد توجه دارد. قالیباف همچنین بر ضرورت لغو تحریمها از طریق گفت‌‌وگو تاکید کرد و ایده «اقدام در برابر اقدام» را پیشنهاد کرد که مبتنی بر رفع تک تک تحریمها در ازای اعمال محدودیت‌ها بر برنامه هستهای ایران است.