سی ان ان در گزارشی در مورد انتخابات ریاست جمهوری در ایران نوشت: مقامات انتخاباتی کشور روز شنبه اعلام کردند که مسعود پزشکیان، نامزد اصلاحطلبان در میان تشدید تنش‌‌‌ها در داخل و خارج از کشور، رقیب محافظه‌‌‌کار خود را در انتخاباتی مهم شکست داده و پیروز شده است. به گزارش شبکه دولتی پرس تی وی، پزشکیان از مجموع 30.5 میلیون رای شمارش شده در دور دوم انتخابات روز جمعه پانزدهم تیر ماه، 53.6درصد را از آن خود کرد و بر سعید جلیلی که 44.3درصد آرا را به خود اختصاص داد، غلبه کرد. پرس تی وی گزارش داد که مشارکت رای دهندگان 49.8درصد بوده است.
پزشکیان پس از کسب بیشترین آرا در دور اول و بالاتر از جلیلی در دور دوم رایگیری انتخاب شد. دور اول انتخابات هشتم تیر ماه، رکورد کمترین میزان مشارکت در تاریخ جمهوری اسلامی را ثبت کرد. به گزارش پرس تی وی، پزشکیان در اولین اظهارات خود پس از پیروزی در انتخابات گفت: «ما دست دوستی را به سوی همه دراز خواهیم کرد. ما همه مردم این کشور هستیم و باید از تلاش همه برای پیشرفت کشور استفاده کنیم.» او از کسانی که در انتخابات روز جمعه «با عشق و برای کمک به» کشور رای دادند، تشکر کرد.
به ادعای سی ان ان پزشکیان، سکان هدایت کشوری را در دست خواهد گرفت که با انزوای بین‌المللی، نارضایتی داخلی، اقتصاد در هم پیچیده و چشم‌انداز درگیری با اسرائیل مواجه است. انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری که طی آن پزشکیان به قدرت رسید، پس از آن برگزار شد که ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور در سانحه سقوط هلی‌کوپتر در ماه مه در شمال غرب ایران به همراه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و دیگر مقامات جان باخت. پس از پیروزی، پزشکیان در بیانیه‌‌‌ای که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، خواستار اتحاد و حمایت هموطنان ایرانی شد.
او در این بیانیه نوشت: «مردم عزیز ایران، انتخابات تمام شد و این تازه آغاز همراهی ماست. مسیر دشوار پیش‌‌‌رو جز با همراهی، همدلی و اعتماد شما هموار نخواهد شد. دستم را به سوی شما دراز میکنم و به شرافتم سوگند می‌‌‌خورم که در این راه تنهای‌‌‌تان نخواهم گذاشت. تنهایم نگذارید.» پزشکیان طرفدار گفت‌وگو با رقبا و مخالفان ایران به‌ویژه در مورد برنامه هستهای این کشور است و آن را مسیری برای رسیدگی به مسائل داخلی کشور می‌‌‌داند.او در مناظره ریاست جمهوری پیش از دور دوم رایگیری گفت: «مساله اولیه، این دیدگاه است: آیا میخواهیم مشکلات خود را با دنیا حل کنیم یا نه؟ من معتقدم برای حل مشکلات کشور باید از بن بست خارج شویم.» در حالی که رئیسجمهور ایران از برخی اختیارات برخوردار است، ولی اقتدار نهایی در اختیار رهبر ایران است که حرف آخر را در مورد همه مسائل کشور می‌‌‌زنند.
مسعود پزشکیان کیست؟
پزشکیان که وزیر بهداشت در زمان محمد خاتمی، رئیسجمهور اصلاح طلب بود، جراح قلب و قانون‌گذار آموزش دیده است. او به دلیل موضع خود در برابر برخورد با اعتراضات در سال 2009 شهرت یافت. پزشکیان در جریان اعتراضات سال 2022 در مصاحبه با شبکه تلویزیونی IRINN ایران گفت: «تقصیر ماست. ما میخواهیم ایمان دینی را با استفاده از زور اجرا کنیم. این از نظر علمی غیرممکن است.» او گفت: «من بخشی از تقصیر را بر عهده دارم، علمای ممتاز و مساجد بخشی از تقصیرها را بر عهده دارند و صدا و سیما (ایران) بخشی دیگر را. همه باید پا پیش بگذارند و پاسخگو باشند.»پزشکیان خود را کاندیدای همه ایرانیان معرفی کرده است. او در مناظره اخیر ریاست جمهوری گفت: «در میان حامیان من هم چپ و هم راست هستند، حتی آنهایی که نماز نمی‌‌‌خوانند.»او پس از از دست دادن همسر و یکی از فرزندانش در یک تصادف رانندگی در سال 1994، بیشتر وقت خود را به سیاست اختصاص داد. پزشکیان در انتخابات 2013 و 2021 نامزد ریاست جمهوری شد، اما موفق نشد. این مرد 69 ساله از خانواده‌‌‌ای خاص است؛ پدرش آذری و مادرش کرد است.
گفت‌وگوها تسهیل می‌شود؟
کارشناسان میگویند یک چهره معتدل‌‌‌تر در ریاست جمهوری می‌تواند گفت‌وگو بین ایران و کشورهای غربی را تسهیل کند. پزشکیان ممکن است در داخل کشور نیز تغییرات اجتماعی ایجاد کند که در جریان مبارزات انتخاباتی خود بر آن تاکید کرد، هرچند کارشناسان هشدار می‌‌‌دهند که چنین حرکت‌‌‌هایی تضمینی نیست. صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس در لندن، گفت بعید است که انتخاب پزشکیان بلافاصله به تغییر سیاست تبدیل شود. اما پزشکیان به صراحت گفته است که سعی خواهد کرد از طریق و از درون نظام کار کند. وکیل خاطرنشان کرد: «ممکن است فضا برای مانور روی آزادیهای اجتماعی افزایش پیدا کند.» یک خانم ایرانی از انتخاب پزشکیان خوشحال بود. او گفت: «راستش را بخواهید، فقط امیدوارم گرانی کمتر شود و برای جوانان به راحتی شغل پیدا شود و بس، هیچ احساس خاصی ندارم.» تغییر عوامل دیگر، به‌ویژه سیاست خارجی ایران، ممکن است دشوارتر باشد.پزشکیان در زمانی که کشورش درگیر تشدید تنش‌‌‌ها با اسرائیل و متحدان غربی‌‌‌اش است، ریاست جمهوری را برعهده می‌گیرد؛ تنش‌‌‌هایی که ناشی از جنگ در غزه و پیشرفت برنامه هستهای ایران است.
تنها سه ماه پیش، ایران و اسرائیل برای اولین بار با گسترش درگیری غزه به تبادل آتش پرداختند. اسرائیل اکنون در حال آماده شدن برای جبهه دوم بالقوه علیه حزب الله در لبنان است. لفاظی‌‌‌ها بین ایران و اسرائیل هفته گذشته تشدید شد، زیرا هیات ایران در سازمان ملل متحد در شبکه ایکس نوشت که اگر اسرائیل «تجاوز نظامی تمام عیار» به لبنان را آغاز کند، «جنگی نابودکننده» رخ خواهد داد. وی افزود: «همه گزینه‌‌‌ها، از جمله مشارکت کامل تمام جبهههای مقاومت، روی میز است.»پزشکیان از سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران که در حمله آمریکا در سال 2020 به شهادت رسید، تمجید کرده است. چهاردهمین رئیسجمهور ایران در مناظره اخیر ریاست جمهوری گفت: «من او را مایه غرور ملی و خاری در چشم دشمنان می‌‌‌دانم.»
وجهه دوستانه‌‌‌تر با غرب
کارشناسان میگویند در حالی که کشورهای غربی انتظار ندارند این انتخابات روابط آنها با ایران را تغییر دهد، اما پزشکیان مطمئنا کاندیدای مورد نظر آنهاست، زیرا رقیب وی تنها تنش‌‌‌های موجود را تشدید می‌‌‌کرد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق، متحد کلیدی پزشکیان است؛ ظریف اصلاح‌‌‌طلبی است که نزدیک به یک دهه پیش بر دوره نسبتا گرم روابط بین‌الملل نظارت داشت، به عنوان یک نامزد بالقوه برای تصرف مجدد پست قبلی خود تحت ریاست جمهوری جدید مطرح شده است.ظریف دیپلمات ارشد ایران در زمانی بود که این کشور با ایالات متحده و قدرت‌‌‌های جهانی به توافق رسید تا فعالیت‌‌‌های هستهای تهران را در ازای لغو تحریمها محدود کند (توافقی که از آن زمان تاکنون فروپاشیده است). در حالی که او در میان جوانان ایرانی محبوب است، اما با انتقاد رادیکال‌های داخلی به دلیل آنچه دوستی بیش از حد با غرب خوانده می‌شود، مواجه شده است.حسین ایمانی، یک شهروند تهران گفت: «با ریاست جمهوری آقای پزشکیان، احتمالا تحریمها برداشته می‌شود و این برای مردم بسیار خوب است. من فعلا احساس مثبتی نسبت به پزشکیان دارم، به شرطی که به قول‌هایی که داده عمل کند.»
نیویورک‌تایمز نتایج انتخابات ریاست جمهوری را روایت کرد
عبور محافظه‌کاران از خطوط سخت حزبی
وزارت کشور ایران روز شنبه اعلام کرد که نامزد اصلاحطلب که طرفدار سیاست‌های میانه روانه در داخل و بهبود روابط با غرب است، در دور دوم ریاست جمهوری در برابر رقیب خود پیروز شد. مسعود پزشکیان نامزد اصلاحطلبان 69 ساله، جراح قلب، با 16.3 میلیون رای توانست سعید جلیلی را با 13.5 میلیون رای شکست دهد. این نتیجه، ضربه‌ای به جناح محافظه کار وارد کرد و پیروزی بزرگ برای اردوگاه اصلاحطلبان به شمار می‌رود که در چند سال گذشته از سیاست کنار گذاشته شده بودند. به گفته وزارت کشور، پس از بسته شدن صندوق‌های رای در نیمه شب جمعه، مشارکت به حدود 50درصد یعنی 30.5 میلیون رسید که تقریبا 10درصد بیشتر از دور اول در 8 تیر بود. دور اول انتخابات مشارکت کم سابقه‌ای را ثبت کرد. اما چشم‌انداز یک دولت رادیکال که قوانین سختگیرانه اجتماعی را دوچندان میکند و با مذاکرات برای رفع تحریمهای اقتصادی بین‌المللی سر سازش ندارد، به نظر می‌رسید که ایرانیان را ترغیب به حضور در انتخابات کرده است.
حامیان پزشکیان قبل از صبح روز شنبه زمانی که نتایج اولیه نشان داد او به پیروزی نزدیک است، به خیابان‌ها ریختند و با بوق زدن و تشویق کردن در خارج از دفاتر ستاد انتخاباتی او در بسیاری از شهرها از جمله زادگاهش تبریز، خوشحالی خود را نشان دادند. آنها همچنین در شبکه‌‌‌‌های اجتماعی به ایرانیان برای حضور در پای صندوق‌های رای برای «نجات ایران» به عنوان شعار تبلیغاتی پزشکیان تبریک گفتند. علی اکبر بهمنش، سیاستمدار اصلاحطلب و رئیس ستاد انتخاباتی پزشکیان در استان مازندران در شبکه اجتماعی ایکس گفت: «پایان حکومت اقلیت بر اکثریت.» برخی از حامیان جلیلی در شبکه‌‌‌‌های اجتماعی گفتند که صرف نظر از اینکه چه کسی برنده شده، حضور در انتخابات یک پیروزی برای جمهوری اسلامی بود و آنها امیدوارند که دولت جدید برای پر کردن اختلافات میان جناح‌‌‌‌های سیاسی تلاش کند.
تحلیلگران میگویند که رئیسجمهور می‌تواند سیاست‌های داخلی را تعیین کند و سیاست خارجی را نیز شکل دهد. نادر هاشمی، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جرج واشنگتن گفت: «رئیس‌‌‌‌جمهوری اصلاحطلب، به‌رغم همه محدودیت‌‌‌‌ها و ناکامی‌‌‌‌های گذشته، هنوز به‌‌‌‌طور معنی‌‌‌‌داری بهتر عمل میکند.» انتخابات ویژه ایران به این دلیل برگزار شد که ابراهیم رئیسی رئیسجمهور در سانحه سقوط هلی‌کوپتر در ماه مه جان باخت، دوره جدید پزشکیان چهار سال به طول خواهد انجامید.
دو نامزد در دور دوم، از دو طیف سیاسی محدود ایران، دیدگاه‌‌‌‌های متفاوتی را برای ایران نشان دادند که پیامدهایی برای سیاست داخلی و منطقه‌‌‌‌ای دارد. در روزهای قبل از انتخابات، تجمعات تبلیغاتی پزشکیان جمعیت بیشتری را به خود جلب کرد. سیاستمداران برجسته‌ای مانند محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق، برای او کمپین تبلیغاتی به راه انداختند و گفتند که انتخاب بین «روز و شب» است. به نظر می‌رسید که این پیام که رای دهندگان باید از ترس جلیلی در انتخابات شرکت کنند، طنین‌انداز شده بود.
غزال، طراح 24ساله لباس در تهران، در گفت‌‌‌‌وگوی تلفنی گفت: «من رای می‌‌‌‌دهم، چون رای ندادن باعث اتفاق جدیدی نمی‌شود.» صدیقه، متخصص اطفال 41 ساله از تهران نیز روز جمعه بایکوت خود را رها کرد و به پزشکیان رای داد، در حالی که در تماس تلفنی گفت امیدی به اینکه رئیسجمهور بتواند تغییرات معناداری را که مردم خواستار آن هستند ایجاد کند، ندارد. او گفت: « من رای دادم، زیرا فکر میکنم ما به تغییرات کوچک و تدریجی نیاز داریم که زندگی ما را کمی بهتر کند.»
پزشکیان که از جانبازان جنگ ایران و عراق است، به مدت 16 سال در مجلس حضور داشت که از جمله آنها یک دوره نایب‌رئیس مجلس و 4 سال نیز وزیر بهداشت و درمان بوده است. پس از مرگ همسرش در یک سانحه رانندگی، او فرزندان خود را در قامت یک پدر مجرد بزرگ کرد و هرگز دوباره ازدواج نکرد. این، مساله در کنار هویت او به عنوان یک آذری، او را برای بسیاری از رای دهندگان محبوب کرد. او در هر راهپیمایی و سخنرانی بزرگ در کنار دخترش به مبارزات انتخاباتی پرداخت.
بسیاری از محافظه‌کاران از خطوط حزبی عبور کردند و به پزشکیان رای دادند، زیرا به گفته آنها، جلیلی بیش از حد رادیکال است و باعث تعمیق تنش در داخل می‌شود. سعید حاجتی به عنوان یک اصولگرا روز پنج‌شنبه در کلاب هاوس گفت که به پزشکیان رای می‌‌‌‌دهد. جلیلی ما را بیشتر از هم جدا خواهد کرد و ما به کسی نیاز داریم که بتواند این اختلافات را از بین ببرد.
پزشکیان با وعده همکاری با رقبای خود برای حل بسیاری از چالش‌‌‌‌های ایران در کمپین انتخاباتی شرکت کرد. او در آخرین پیام ویدئویی کمپین انتخاباتی خود به ایرانیان گفت: «من صدای شما هستم، حتی صدای 60 درصدی که هرگز صدایشان شنیده نمی‌شود و در پای صندوق‌های رای حاضر نشدند.» وی افزود: ایران برای همه و برای همه ایرانیان است.
جلیلی با این پیام که از آرمان‌‌‌‌های انقلابی دفاع میکند و در برابر چالش‌‌‌‌هایی مانند تحریمها و مذاکرات هستهای می‌ایستد، مبارزات انتخاباتی خود را آغاز کرد. در روزهای قبل از رایگیری، سیاستمداران و روحانیون برجسته جلیلی را با طالبان در افغانستان مقایسه کردند و هشدار دادند که ریاست جمهوری او کشور را در مسیر برخورد با ایالات متحده و اسرائیل قرار خواهد داد. اصلاحطلبان در ایران گفتند که مبارزات انتخاباتی پزشکیان جنبش سیاسی آنها را تقویت میکند. مساله‌ای که بسیاری در داخل و خارج از کشور پس از حاشیه‌سازی در انتخابات مجلس و آخرین انتخابات ریاست جمهوری در سال 2021 آن را نادیده گرفتند. در آن سال، نامزدهای رقابتی رد صلاحیت شدند. علی اصغر شعردوست، نماینده اصلاح طلب سابق مجلس در کلاب هاوس گفت: «جریان اصلاح طلبی راه حیات جدیدی در کشور پیدا کرد و اصلاحطلبان با تمام قوا به حمایت از آن آمدند. مهسا، یک حسابدار 34 ساله در اصفهان، تلفنی گفت که از رای دادن خودداری کرده است.»
فهرست دلهره‌‌‌‌آوری از چالش‌‌‌‌ها در انتظار برنده است: اقتصادی که به دلیل سال‌ها تحریمهای اقتصادی بین‌المللی ضعیف شده، رای‌‌‌‌دهندگان ناامید و پیچیدگی‌‌‌‌های ژئوپلیتیک ایران از جمله این چالش‌هاست. بسیاری از ایرانیان دولت را مقصر تخریب اقتصاد، محدود کردن آزادیهای اجتماعی و منزوی کردن کشور می‌‌‌‌دانند. دولت سیزدهم بر استراتژی گسترش نفوذ منطقه‌‌‌‌ای ایران و تقویت روابط با روسیه و چین نظارت داشت و برنامه هستهای این کشور پس از خروج دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا از توافق هستهای در سال 2018، تا سطح گریز از آستانه پیش رفت. با ادامه جنگ بین اسرائیل و حماس در غزه، نیروهای نیابتی تحت حمایت ایران جبهههای جدیدی را علیه اسرائیل از یمن تا لبنان گشوده‌‌‌‌اند.
