اگر ارتش، دولت بازرگان را نمی‌پذیرفت برخورد امام خمینی چه بود؟ /پاسخ ایشان را بخوانید

پس از خروج شاه در 26 دی 1357 و کسب رای اعتماد کابینه بختیار از مجلسین، امام خمینی نخستین ضربه را بر کابینه بختیار وارد کرد و در پیامی خطاب به کارکنان اعتصابی دولت از آنان خواست وزرای کابینه بختیار را به وزارتخانه‌ها راه ندهند.

به دنبال ورود امام به ایران که در میان مخالفت‌های بختیار بالاخره در روز 12 بهمن انجام شد، سخنرانی امام در بهشت ‌زهرا مبنی بر تعیین دولت تازه آخرین تلاش‌های بختیار برای حفظ رژیم را بر باد داد. امام در بخشی از سخنان خود در بهشت‌ زهرا گفت: «من به پشتوانه این ملت، دولت تعیین می‌کنم. من توی دهن این دولت می‌زنم.» 2 روز بعد (شامگاه 14 بهمن) جلسه مهمی با حضور اعضای شورای انقلاب اسلامی در اقامتگاه امام در دبستان علوی شماره 2 در خیابان عین‌الدوله ایران برگزار شد و تا ساعت 11 شب ادامه داشت. در این جلسه مهندس بازرگان به عنوان نخست‌وزیر تعیین شد و حکم وی که تاریخ 6 ربیع‌الاول 1399 [15 بهمن 57] را بر پیشانی داشت، صادر شد.

روز 16 بهمن مراسمی در آمفی‌ تئاتر مدرسه علوی برگزار شد و حکم نخست‌وزیری رسماً به مهندس بازرگان اعطا شد. این مراسم ساعت 5:30 بعد از ظهر با حضور جمع زیادی از خبرنگاران داخلی و خارجی، با سخنان امام آغاز شد. امام با بیان اینکه انتخاب مهندس بازرگان به پیشنهاد و نظر شورای انقلاب بوده است، گفت: «ایشان وزرای خود را تعیین می‌کنند و به ما معرفی می‌کنند تا شورای انقلاب ما که پیشنهادش و نظرش این بود که ایشان رئیس دولت باشد وزرایشان را بررسی می‌کنند و انشاء‌الله مسائل به طور سهل و خوبی انجام بگیرد.» پس از پایان سخنان امام، اکبر هاشمی رفسنجانی متن فرمان نخست‌وزیری بازرگان را قرائت کرد. در این پیام آمده بود: «بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط حزبی و بستگی به گروهی خاص مامور تشکیل دولت موقت می‌نمایم.» در آن حکم وظایف دولت موقت نیز مشخص شده بود: «اداره مملکت، برگزاری رفراندوم تغییر نظام کشور، تشکیل مجلس خبرگان برای تصویب قانون اساسی و برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی.»

متن کامل حکم نخست‌وزیری مهدی بازرگان بدین شرح است:

«بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای مهندس مهدی بازرگان بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و متعدد در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است و به موجب اعتمادی که به ایمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعی که از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبی بستگی به گروهی خاص، مامور تشکیل دولت موقت می‌نمایم تا ترتیب اداره امور مملکت و خصوصا انجام رفراندوم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی و تشکیل مجلس موسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید. مقتضی است که اعضای دولت موقت را هر چه زود‌تر با توجه به شرایطی که مشخص نموده‌ام تعیین و معرفی نمایید. کارمندان دولت و ارتش و افراد ملت با دولت موقت شما همکاری کامل نموده و رعایت انضباط را برای وصول به اهداف مقدس انقلاب و سامان یافتن امور کشور خواهند نمود. موفقیت شما و دولت موقت را در این مرحله حساس تاریخی از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.

روح الله الموسوی الخمینی»

سپس بازرگان بعد از حمد الهی، از امام و مردم سپاسگزاری کرد و مسوولیت خویش را عظیم‌ترین وظیفه‌ای دانست که در طول 72 سال عمر مشروطه به کسی داده شده است. پس از سخنان بازرگان، امام در سخنانی از مردم خواست با برگزاری تظاهرات، نظر خود را پیرامون دولت بازرگان اعلام کنند. امام گفت: «من بعد از تشکر از ملت ایران که در این مدت‌های طولانی رنج و زحمت برده‌اند و با دادن خون خودشان، برای اسلام خدمت کردند، مطلبی را که می‌خواهم به عرض ملت برسانم این است که نظر خودشان را راجع به دولت آقای مهندس بازرگان که الان یک دولت شرعی اسلامی است اعلام کنند، هم به وسیله مطبوعات و هم به تظاهرات آرام در شهر‌ها و در دهات و در هر جایی که مسلمان هست، نظر خودشان را راجع به دولت اسلامی آقای مهندس مهدی بازرگان اظهار کنند.»

سپس امام به سه سوال خبرنگاران پیرامون موضع‌گیری ارتش و بختیار و قانون اساسی مشروطه پاسخ داد. خبرنگاری پرسید: حضرت آیت‌الله فرموده‌اید که کسانی که این دولت را نپذیرند، اطاعت نکنند، تنبه می‌دهم که آن‌ها مجازات سخت خواهند شد. اگر ارتش نپذیرند، چه پیش‌بینی می‌کنید و چه خواهید کرد؟  امام در پاسخ گفت: ارتش چنین عملی را نخواهد کرد و اگر چنانچه بکند، اولا از طرف خدا مجازات خواهد شد و ثانیا در مواقع مقتضی، جزایی را که قانون اسلام تعیین کرده است اجرا می‌کنیم و از حالا هم اگر خدای نخواسته چنین کردند اعلام می‌کنیم.

امام خمینی در پاسخ به این سوال که «آیا به نظر حضرتعالی، قانون اساسی 1906 غیرقانونی است یا اینکه، این قانون اساسی 1906 می‌تواند چارچوبی باشد برای دوره انتقالی؟» گفت: این قانون غیر از بسیاری از موادش که به زور در او وارد شده است، تا ملت رای بر خلاف نداده است، به قوت خودش باقی است.

مهندس بازرگان از صبح سه‌شنبه 17 بهمن ماه به محل کمیته استقبال از امام خمینی نقل مکان کرد و تا شب با انتقال وسایل ضروری زندگی از منزل خود به مدرسه علوی عملا در آن دو محل استقرار یافت. به دنبال درخواست امام، از صبح سه شنبه 17 بهمن ماه موج تظاهرات مردمی در حمایت از مهندس بازرگان تهران و شهرستان‌ها را در بر گرفت و جامعه روحانیت روز پنجشنبه 19 بهمن را برای راهپیمایی بزرگ تعیین کرد و در آن روز نیز میلیون‌ها ایرانی با حضوری بی‌سابقه، به دولت موقت مهدی بازرگان رای اعتماد دادند.

دولت موقت حدود 9 ماه پر فراز و نشیب بر سر کار بود تا اینکه سرانجام در 14 آبان 1358 به دنبال تسخیر سفارت آمریکا، بازرگان استعفا داد و بدین ترتیب دولت موقت به کار خود پایان داد.

 منبع:

مرکز اسناد انقلاب اسلامی

29212