به قلم : دکتر داریوش نیکبخت ، متخصص و اسیب شناس گفتار و زبان و آناتومیست
تحریریه زندگی آنلاین : اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی تمام جنبه‌های زندگی کودک را تحت تأثیر قرار میدهد. درواقع علاوه بر کودک، روی والدین و خواهر و برادرها نیز تأثیر می‌گذارد و باعث اختلال در عملکرد خانواده و زندگی زناشویی می‌شود. اثرات نامطلوب این اختلال بر کودکان و خانواده‌های آنها در سنین مختلف متغیر است. به‌عبارت‌دیگر؛ این اثرات در دوران کودکی متفاوت از دوره نوجوانی آنها است. بیش‌فعالی معمولاً تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و باعث اختلال در زندگی حرفه‌ای و شخصی فرد می‌شود و با افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی برای بیماران و اعضای خانواده آنها همراه است.
مشکلات تحصیلی، مهارت‌های اجتماعی و روابط تیره بین والدین و فرزندان هم از دیگر اثرات این اختلال است. مطالعات اخیر نشان میدهد که 30 تا 60 درصد از افراد مبتلا، علائم این اختلال را در بزرگسالی هم دارند. کودکان مبتلا در معرض پیامدهای منفی و طولانی‌مدت بیشتری، مانند سطح تحصیلات ضعیف و جایگاه شغلی پایین هستند. درمان مؤثر، آگاهی لازم از چگونگی تأثیر این اختلال بر زندگی روزمره کودکان، جوانان و خانواده‌های آنها است. درواقع بررسی علائم و عملکرد کودک در مدرسه به‌تنهایی کافی نیست بلکه باید رفتار او را در خانواده هم در نظر بگیریم.
نتایج مطالعه‌ای بر روی 140 پسر مبتلا به بیش‌فعالی نشان داده است که آنها در مقایسه با پسران بدون اختلال، آسیب‌پذیری قابل‌توجهی در عملکرد روانی، اجتماعی و آموزشی دارند. همین مطالعه بر روی 140 دختر 6 تا 18 سال نیز انجام شد و نشان داد که در 62% از دختران، علائم این اختلال تا سنین بزرگسالی ادامه داشته و آنها در مقایسه با دختران سالم دارای ویژگی‌هایی همچون دوری از اجتماع ، افسردگی و اختلالات اضطرابی (ناتوانی در کنترل اضطراب) بودند.
بیشتربخوانید:
آینده تحصیلی
بررسی‌ها در مورد بزرگسالان بیش‌فعال نشان داده است که تعداد کمی از آنها برای تحصیلات دانشگاهی 4 ساله ثبت‌نام می‌کنند و به‌طورکلی تمایل کمتری برای تحصیلات دانشگاهی داشته و برخی از آنها در دوره‌های فنی و حرفه‌ای شرکت می‌کنند.
آینده شغلی
آنها 11 برابر بیشتر از دیگران احتمال بیکاری و عدم تحصیل دارند.
احتمال اخراج شدن آنها در مقایسه با افراد عادی، 33 درصد بیشتر است.
در مقایسه با دیگران، شغل خود را به دلیل عدم علاقه ترک می‌کنند.
کمتر از بقیه دستمزد دریافت می‌کنند.
اگر کودک شما مبتلا به بیش‌فعالی است و نگران هستید که این اختلال چگونه بر پتانسیل شغلی او تأثیر می‌گذارد باید بگوییم تأثیرات آن گسترده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید. محققان می‌گویند کودکان مبتلا می‌توانند برای کار کردن و کسب موفقیت در مشاغل مختلف تربیت شوند. شما می‌توانید آنها را در شروع این مسیر یاری کنید.
اولین تجربه شغلی
شروع کار آنها اغلب همراه با رفتارهای هیجانی، مشکل در تمرکز و در برخی افراد، بیش‌فعالی است. اگر این علائم به‌خوبی مدیریت نشوند، منجر به بروز مشکلاتی در شغل‌های اولیه دوره‌ی جوانی و نوجوانی فرد می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، زمانی که آنها بی‌نظم باشند یا نتوانند وظایف خود را درست به پایان برسانند، نمی‌توانند رضایت کارفرما را جلب کنند. در این موارد، مصرف برخی از داروها به تمرکز آنها کمک می‌کنند. نکته مهم این است که کودکان باید عادت‌هایی را بیاموزند که به موفقیت آنها در تحصیل کمک می‌کنند. این عادات عبارت‌اند از :
تمرکز روی نقاط قوت
بچه‌ها اغلب روی کار‌هایی که در انجام آنها تبحر دارند تمرکز بیشتری می‌کنند. پس فرزندتان را تشویق کنید تا برای انجام کارها و فعالیت‌های موردعلاقه‌اش وقت کافی بگذارد. به‌طور مثال اگر او به هنر یا ریاضی علاقه دارد، انجام سرگرمی‌ها و فعالیت‌هایی که در این زمینه از آنها لذت می‌برد، در آینده می‌توانند او را به سمت شغل یا رشته مناسب سوق دهند.
بیشتر بخوانید:
تأکید بر نظم
کمک به کودک از سنین پایین منجر به کسب عادت‌ها یا ابزارهایی می‌شود که در آینده بتواند در محل کار از آنها استفاده کند، مانند:
ابزارهای برنامه‌ریزی و چک‌لیست‌ها
پیام‌های متنی و یادآوری‌های دیجیتال (زمانی که او به‌اندازه کافی بزرگ شود تا بتواند از تلفن همراه و رایانه استفاده کند).
مدیتیشن به‌منظور کمک به او برای سپری کردن وقت در محیطی آرام
درخواست کمک
بهتر است برای انجام کارهای خسته‌کننده به مدت چند ساعت از یک دستیار کمک بگیرید. فرزندتان را به این نکته که کمک گرفتن حرکتی هوشمندانه است، نه نشانه ضعف، آگاه کنید. کمک‌هایی که می‌توانید از آنها استفاده کنید:
کار با معلم خصوصی
مراجعه به کتابخانه‌ی مدرسه یا استفاده از منابع دیگر
داشتن جلسات با مشاور بیش‌فعالی
شروع عادات خوب و سبک زندگی درست
رژیم غذایی سالم، خواب و برنامه‌های ورزشی برای متعادل نگه‌داشتن مواد شیمیایی مغز «حیاتی» هستند. اگر فرزند شما تا بزرگسالی به این عادات پایبند باشد، در آینده به او برای انجام بهتر کارها کمک میکند.
مشارکت دادن کودک در رسیدگی به اختلال
کودکان مبتلا، باید نقش فعالی در مدیریت علائم خود داشته باشند:
پرسیدن سؤال و ارائه نظرات در ویزیت پزشک
نقش داشتن در مصرف به‌موقع داروها
کمک به تصمیم‌گیری در مورد ترتیب‌ها و قوانین کلاس درس
انجام این تمرین تا حد زیادی به آگاهی بخشی به آنها برای مراقبت از خود در زمان حال و آینده شغلی‌شان کمک میکند.
دادن انرژی مثبت
در انتهای دیگر این طیف، والدینی قرار دارند که تلاش‌های فرزندشان را برای حل مسئله، تشویق و راه‌حل‌های غیر‌عادی آنها را هم تحسین می‌کنند. با این‌که این والدین نگران عملکرد فرزندشان هستند، با انتقال حس ارزشمند بودن، احساس کارآمدی را در او تقویت می‌کنند، که همان پایه و اساس خودباوری و اعتمادبه‌نفس است. طبق مطالعات، چیزی که بیشتر به بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی کمک میکند، داشتن فردی حامی در زندگی است که آنها را با اختلالشان بپذیرد. شما می‌توانید با شناسایی و پرورش استعداد‌‌ها و فراهم کردن محیط‌هایی سازگار با آنها که به تخیل، اشتیاق و تلاش آنها ارزش می‌دهند، توانایی‌هایشان را تقویت کنید. همدلی و مسئولیت‌پذیری را بیاموزید و از شکست‌ها درس بگیرید.
تفاوت‌های قابل افتخار
ازآنجایی‌که بسیاری از مدارس به‌جای تقویت نقاط قوت، بر رفع کمبودها تمرکز می‌کنند، کودکان مبتلا چالش‌های بسیاری در این راه خواهند داشت. باید به کودک بیاموزید که وضعیت آنها بیماری نیست بلکه یک هدیه است تا او مطمئن شود که استعدادهای زیادی برای شکوفا شدن دارد.
نتیجه‌گیری
پیشرفت‌های چشمگیر در علم آسیب‌شناسی، فرصت‌های قابل‌توجهی را برای پیشرفت در زمینه درک این اختلال و پیشگیری از آن ایجاد می‌کنند. اما تا به امروز، پیشرفت در علم ژنتیک و تصویربرداری عصبی منجر به پیشرفت در ارزیابی بالینی بیش‌فعالی نشده است. امید است بعدها با کار کردن بیشتر بر روی بسیاری از اختلالات روانی دیگر، شاهد پیشرفت‌هایی در آینده‌ی این اختلال باشیم.
