«بسیاری از اطرافیان دولت سیزدهم نیز از دولت سایه تبری می جویند نمونه آن سخنرانیِ علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه بود که برای اولین بار از برجام در سازمان ملل به عنوان یک ابتکار موفق و خوب نام برد در حالی که دست و پایش نمی لرزید!» این بخشی از صحبت های حشمت الله فلاحت پیشه رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است که در واکنش به حاشیه سازیِ دولت سایه و مخالفان سرسخت برجام و FATF برای دولت پزشکیان مطرح می کند.
به گزارش خبرآنلاین، او در گفتگویی به مقاله های اخیر پزشکیان در تشریح سیاست خارجی اش اشاره می‌کند و آن را پالس مثبتی برای منطقه، غرب و شرق می داند و می‌گوید: «پزشکیان در تلاش است تنش زدایی با منطقه و غرب و شرق را با پشتوانه ملت انجام دهد.»
فلاحت پیشه بر این باور است که پزشکیان در واقع یک پیام کلی صادر کرد تا کشورها را در این قالب نیز جذب کند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد در راستای سیاست تنش زدایی حرکت کند البته این پیام جهانی یقینا با پشتوانه منطقه ای همراه است.
او در ادامه این گفتگو به حضور ظریف در شورای سیاست خارجی، فرصت ها و دغدغه های پیش روی پزشکیان در حوزه سیاست خارجی، حضور پزشکیان در ایران و ترامپ در آمریکا، مخالفان برجام و FATF و ادعاها و حاشیه سازی آنها و ... اشاره می کند.
گفت و گوی حشمت الله فلاحت پیشه تحلیلگر سیاسی و نماینده پیشین مجلس را در ادامه می خوانید؛
*******
*آقای فلاحت پیشه! پیش بینی شما از سیاست خارجی دولت چهاردهم چیست؟ با توجه به دو سه مقاله اخیر پزشکیان در این باره و همچنین صحبت هایی که در زمان انتخابات مطرح کردند، ارزیابی خود از نگاه رئیس جمهوری منتخب به حوزه دیپلماسی را بفرمایید.
به طور مشخص آن چیزی که آقای پزشکیان مطرح می کردند، تنش زدایی در خارج و توسعه در داخل بود یعنی می توان گفت کلیت سیاست انتخاباتیِ اعلام شده از سوی او، توسعه در داخل و تنش زدایی در خارج بود. در مطلبی که اخیرا منتشر شد مبنی بر اینکه جهان را چگونه می بیند تلاش کرد اساس سیاست خارجی خود را مطرح کند.
دور زدن تحریم عملا کاسبیِ تحریم بود
بر این باورم که اگر از داخل به سمت عرصه بین الملل حرکت کنیم اساس سیاست خارجی ایشان، ایجاد نوعی وحدت گفتمانی در داخل است وحدتی براساس منافع ملی. نقدی هم در پشت ماجرای وجود دارد که این است که متاسفانه آن چیزی که در بسیاری از موارد تحت عنوان سیاست خارجی مطرح شده سیاست خارجی کشور نبوده است بلکه عمدتا یک سری منافع جناحی در آن حاکم بوده به ویژه اینکه نوعی کاسبیِ تحریم و تنش موجب شد که عملا تنش به یک امر محتوم در سیاست خارجی کشور تعریف شود و مسوولان سیاست خارجی به جای مقابله با تحریم تلاش کردند سازوکارهای دیگری را در پیش بگیرند و تحت عنوان دور زدن تحریم نیز عملا کاسبی تحریم شکل گرفته است.
پزشکیان می خواهد تنش زدایی با پشتوانه ملت باشد
بنابراین تلاش آقای پزشکیان در ابتدا این است که نوعی وحدت گفتمانی در این رابطه شکل بدهد و تنش زدایی را با پشتوانه ملت در پیش گیرد. در گام دوم و در عرصه منطقه ای، به نظر می رسد اگر بر این اساس حرکت کنیم، اولین حکم سیاست خارجی این است که تمام میزهای سیاست خارجی، همه تنش های کشور در منطقه را به صفر برسانند به بیان دیگر معیار ارزیابی کار دیپلمات ها و ماموران سیاست خارجی نه تنش زایی، بلکه تنش زدایی است.
لزوم به کارگیریِ دیپلمات هایی موفق با کارنامه تنش زدایی
وظیفه نخست آقای پزشکیان، به صفر رساندن تنش زدایی در منطقه و کاهش تنش با کشورهای منطقه است و طبیعتاً دیپلمات هایی موفق هستند و می توانند در این حوزه کار کنند که اساس کارشان و کارنامه شان تنش زدایی باشد.
در گام سوم و در عرصه جهانی چون همین پیام را با نوعی احتیاط بیشتر می توان مطرح کرد در مطلب ایشان هم این گونه بود که همین پیام تنش زدایی را با احتیاط بیشتری مطرح کرد و خطاب به آمریکا گفت که رفتارش را تغییر دهد و با اروپا بر سر رفع مشکلات و مسائل مختلف همکاری خواهد کرد این موضوعی بود که در مقاله آقای پزشکیان نمود بیشتری داشت.
پزشکیان نمی خواهد به سرنوشت خاتمی و روحانی دچار شود
*مشخصا دغدغه اصلی آقای پزشکیان را چه می دانید؟
دغدغه ای که ایشان دارد که سرنوشت تنش زدایی او به سرنوشت تنش زداییِ دو دولت شبیه به خودش یعنی دولت خاتمی و دولت روحانی گرفتار نشود همانطور که می دانیم دولت آقای خاتمی با شعار گفت و گوی تمدن ها و آقای روحانی با شعار تنش زدایی آغاز کردند و گام هایی نیز در ابتدا برداشته شد اما بعد از عدم درک این شعار از سوی کشورهای غربی و شکل دهی به جریانات سلفی در شرق و سپس در غرب ایران باعث شد که نوعی تنش به منطقه و ایران تحمیل شود که حتی بخش عمده ای از منابعی که دولت ها برای رفع مشکلات اقتصادی نیاز داشتند صرف اقدامات نظامی در خارج شد که تا حد زیادی اجتناب ناپذیر هم بود.
پیام تنش زدایی ایران در جهان شنیده خواهد شد اگر ....
آقای پزشکیان تلاش خواهد کرد تا یک پیام کلی را صادر کند و کشورها را در این قالب نیز جذب کند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد در راستای سیاست تنش زدایی حرکت کند البته این پیام جهانی یقینا با پشتوانه منطقه ای همراه است نوع ادبیاتی که مشخصا بین ایران و ترکیه و همچنین عربستان در زمان پس از رأی آوریِ آقای پزشکیان شکل گرفت نشان‌دهنده همین موضوع است که اگر در منطقه پیام تنش زداییِ ایران مورد پذیرش قرار گیرد امکان اعمال آن در عرصه جهانی نیز بیشتر فراهم و شنیده خواهد شد.
سیاست خارجی پزشکیان محدود به شرق نخواهد بود
*این پیام تنش زدایی را در قبال چین و روسیه چطور می بیینید؟
در قبال چین و روسیه نیز آقای پزشکیان درباره گسترش همکاری های راهبردی سخن گفتند اما به نظر می رسد در سیاست خارجی آقای پزشکیان، حتی رابطه راهبردی با چین و روسیه هم که در دستور کار نیز است رابطه ای براساس احترام متقابل است چون ایران در زمان پزشکیان، گزینه های سیاست خارجی اش را محدود به شرق نخواهد کرد بلکه به سمت تنش زدایی نیز حرکت خواهد کرد و این باعث می شود که یکسری از برخوردهای یکسویه ای که در شرق علیه ایران شکل گرفت و طی سال های اخیر درباره موضوع جزایر سه گانه ایرانی شاهد بودیم شکل نگیرد و در عین حال در قبال چین و روسیه نیز طرفین تلاش می کنند در راستای گسترش مناسبات راهبردی از موضعی شفاف و برابرتر و متوازن حرکت کنند.
دولت پزشکیان نمی خواهد با نتیجه انتخابات آمریکا غافلگیر شود
همه این شرایط باید با یک انسجام و شتاب مقبولی شکل گیرد به این دلیل که ایران و مشخصا دولت پزشکیان نمی خواهد با نتیجه انتخابات آمریکا غافلگیر شود و هر آنچه که در سیاست خارجی شکل می گیرد با علم به این موضوع است که حتی اگر ترامپ در آمریکا روی کار بیاید سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پیام تنش زدایی اش را به گونه ای گسترانده و مطرح کرده باشد که کشور به شرایط دوران اول ترامپ باز نگردد.
فرصت مهمی که پزشکیان دارد اما خاتمی و روحانی نداشتند
*حضور ظریف در کنار پزشکیان و حضورش در شورای سیاست خارجی چقدر می تواند سیگنال مثبتی باشد مبنی بر اینکه دیپلماسی دولت چهاردهم دیپلماسی متفاوتی باشد؟
به نظر می رسد یکی از فرصت هایی که آقای دکتر پزشکیان دارد و دولت آقای خاتمی و آقای روحانی کمتر از این فرصت برخوردار بودند این است که در حال حاضر بخش عمده ای از نهادهای نظام به این نتیجه رسیدند که نیازمند انجام اصلاحاتی در سیاست داخلی و سیاست خارجی هستیم به بیان دیگر اصلاحات به عنوان یک درمان است در گذشته این نوع نگاه وجود نداشت بنابراین شاهدیم که بزرگترین مقابله با دولت های خاتمی و روحانی برای اصلاحات در داخل صورت می گرفت و بزرگترین موانع آنها از داخل بود اما با این حال بنده معتقدم تجربه و آسیب های ناشی از یکدستی در سیاست خارجی و داخلی موجب شده که علاوه بر مردم، نهادهای مختلف کشور هم نیاز به اصلاحات را در دستور کار قرار دهند و این یک فرصتی برای دولت آقای پزشکیان است که می تواند از این فرصت به ویژه در سیاست خارجی استفاده کند.
حضور ظریف در رأس شورای راهبردی، رویکرد اصلی دولت پزشکیان در سیاست خارجی را نشان می دهد
آقای ظریف نیز فردی است که وقتی بحث تنش زدایی مطرح شد بخش اعظم مباحث مرتبط با برجام که امضای وی در آن بود عنوان شد در حال حاضر هم در راس شورای راهبردی گزینش کابینه قرار گرفته است بدین معناست که واضح است راهبرد اصلی دولت به ویژه در سیاست خارجی چیست.
بنابراین به نظر می رسد حتی جامعه جهانی هم به این موضوع واکنش منفی نشان نمی دهد البته واقعیتی که وجود دارد این است که دولت آقای پزشکیان حتما می داند که با کمین های جدی روبرو خواهد شد کمینی که قبلاً در شرق ایران در زمان خاتمی بنا شده بود سلفی گری از شرق، القاعده و طالبان، همچنین کمینی که در زمان آقای روحانی بود سلفی گری از غرب کشور یعنی از عراق و شامات.
مهمترین چالش پزشکیان در سیاست خارجی، بی اعتمادی به غرب است
*و از نگاه شما مهمترین چالش آقای پزشکیان در عرصه جهانی چیست؟
خاتمی در دوره خود با تحریم ها دولت کلینتون از سال 1995 میلادی مواجه شد و آقای روحانی نیز با خروج ترامپ از برجام، با تحریم هایی مواجه شد. دولت آقای پزشکیان هرچند از سیاست خارجی دولت های گذشته استفاده می کند اما باید به گونه ای، سیاست خارجی خودش را با استفاده از همه امکانات گسترش دهد که غافلگیر نشود.
واقعیت این است که مهمترین چالش آقای پزشکیان در عرصه جهانی، بی اعتمادی به غرب است. بنابراین برای این موضوع حتما ایشان باید در سیاست خارجی یک رویکرد یکجانبه ای را در پیش نگیرد و لازمه کار این است که حتی وقتی که از تنش زدایی صحبت می کند در این تنش زدایی و سیاست خارجی اش، حتی گروه های مخالف خودش نیز صاحب نقش و جایگاه شوند. ایران دارای مولفه هایی از قدرت و نفوذ در منطقه است که همه اینها می تواند برای تنش زدایی به سود ایشان به کار گرفته شوند.
ایران هیچ گاه به دوران فشار و تحریم حداکثری باز نمی گردد اگر...
*با توصیفاتی که کردید، روی کار آمدن ترامپ می تواند برای دولت پزشکیان دردسرساز باشد یا نه فضا متفاوت است؟
به هر حال اگر قبل از روی کار آمدن ترامپ، آقای پزشکیان بتواند سیاست تنش زدایی را در منطقه شکل بدهد و حتی مناسباتش را با کشورهای اروپایی و سازمان های بین المللی مانند آژانس بین المللی انرژی اتمی سامان بدهد ترامپ تحت هر عنوانی که روی کار بیاید به هیچ وجه قدرت گذشته را نخواهد داشت و هیچ گاه ایران به دوران فشار و تحریم حداکثری باز نمی گردد.
اینها مواردی است که در سیاست خارجی باید به آن توجه کرد سیاست خارجی آقای پزشکیان به گونه ای شکل گیرد که در مقابل تحولات همیشگی عرصه بین المللی مانند بی اعتمادی به آمریکایی ها مثل عهدشکنی آنها غافلگیر نشود.
عدم پیوستن به FATF یعنی کار با دلالان!
*با در نظر گرفتن شرایط فعلی، سرانجام اف ای تی اف و برجام در دولت پزشکیان را چطور پیش بینی می کنید؟
با توجه به اینکه شعار اصلی دولت آقای پزشکیان، شفافیت است این شفافیت باید شکل بگیرد چه در قالب FATF داخلی و چه خارجی. واقعیتی که وجود دارد این است که اگر ایران بخواهد در اقتصاد خارجی اش صاحب نقش باشد نیازمند پیوستن به کنوانسیون های FATF است طبیعتأ در دولت آقای پزشکیان، خروج از لیست سیاه FATF در دستور قرار می گیرد.
در واقع آنچه که تحت عنوان FATF داخلی مطرح شده به هیچ وجه کارایی نداشته است. به عنوان مثال، در حال حاضر فقط 32 درصد از نهادها و دستگاه های دولتی در سامانه پاکنا حضور دارند یعنی نظام انعقاد قرارداد و پرداخت حقوق و مزایای آنها در این سامانه ثبت شده است علت عدم ثبت نیز تا حدود زیادی ناشی از تخطی های صورت گرفته است. به عنوان مثال آخرین گزارش در این باره نشان می دهد که فقط یکی از شرکت های میانیِ نفتی صدها میلیارد تومان تخطی از قانون پرداخت ها داشته است یعنی پاداش هایی را پرداخت کرده که فراتر از مقرره های قانونی بوده است و ده قرارداد را بدون رعایت تشریفات منعقد کرده است بنابراین این وضعیت در زمان دولتی شکل گرفت که ادعای شفافیت داشت.
به هر حال آقای پزشکیان زمانی می تواند شعار شفافیت را عملی کند که صددرصد نهادهای دولتی و عمومی در سامانه پاکنا حضور داشته باشند یعنی هر ایرانی به طور مشخص می تواند بدون هیچ‌گونه منع و فیلتری بداند که در شرکت ها و دستگاه های دولتی، مقامات و منصوبان آن شرکت ها چقدر حقوق دریافت می کنند و چه مزایایی دارند و قراردادها چگونه منعقد می شود کما اینکه در حال حاضر 32 درصد از این دستگاه ها این کار را انجام می دهند.
البته این وضعیت در داخل است در عرصه خارجی واقعیتی که وجود دارد این است که تا زمانی که ایران در لیست سیاه FATF قرار دارد دولت ایران مجبور است با دلالان کار کند این دلالان نیز داخلی و خارجی هستند معنای کلی عدم پیوستن به FATF این است یعنی کار کردن با دلالان.
بنابراین تداوم حضور در لیست سیاه FATF فقط خواست دلالان و کاسبان تحریم است که آقای پزشکیان به طور قطعی، با توجه به پیشرفت های قدرتمندی که در کنوانسیون های پالرمو و سی اف تی وجود دارد این مشکل را باید حل کند در غیر این صورت نمی‌تواند ادعای شفافیت داشته باشد.
تنش اصلی آمریکا با چین و روسیه است نه ایران
در موضوع برجام نیز ما کمتر از یک سال زمان به انقضای برجام داریم بخش اعظم احکام برجام منقضی شده است البته این موضوع بدین معنا نیست که در موضوع هسته ای تنش زدایی صورت نگیرد.
ایران قادر است ظرفیت های هسته ای اش را حفظ کند و از آن در راستای سیاست های توسعه ای و اقتصادی اش استفاده کند ولی در عین حال تحریم ها را تعدیل کند چون در دنیای امروز تنش اصلی، ایران نیست این امکان فراهم است، تنش اصلی آمریکا هم با ایران نیست تنش اقتصادی آمریکایی ها با چین است یا تنش سیاسی و نظامی با روسیه دارند و تنش راهبردی شان با این دو قدرت است و ایران در رأس تنش ها نیست این فرصتی است که باید از آن استفاده کرد بنابراین زمانی که آقای پزشکیان اعلام کرد که رابطه راهبردی با چین و روسیه را ادامه می دهد معنایش این نیست که برای تنش زدایی با غرب، نیازمند اجازه از شرق باشد.
فهرستی از خسارات وارده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه شود
*با توجه به اینکه مخالفان سرسخت اف ای تی اف و برجام، مدعی داشتن 14 میلیون رای هستند،آیا ممکن است برای دولت پزشکیان حاشیه سازی کنند؟
به هر حال بخش عمده ای که به آقای جلیلی رأی دادند (بنده به 30 شهر در زمان انتخابات سفر کردم و بررسی کردم) در واقع جوانان خالص و مخلصی بودند که آنها هم در قالب موضع گیری هایی که شکل گرفت تصور می کردند برجام و FATF می تواند خیانت باشد یا حداقل در راستای منافع ملی نباشد اما اولین کاری که دولت آقای پزشکیان باید انجام دهد یک فهرست منطقی از خسارات وارد شده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه دهد.
آقای پزشکیان باید دستگاه های مسئول در وزارت خارجه و وزارت اقتصاد و حتی بانک مرکزی را موظف کند و به طور دقیق اعلام کنند که تداوم تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF چه آسیب هایی را متوجه منافع ملت کرده است این موضوع حتما باید انجام شود و بعد از این کار برای پایان دادن به این تحریم ها و خروج از لیست سیاه، اقدامات لازم صورت گیرد.
باقری از برجام نام برد بدون اینکه دست و پایش بلرزد!
تجربه نشان داده که حتی بسیاری از اطرافیان دولت گذشته هم از دولت سایه، تبری می جویند. سخنرانی آقای باقری در سازمان ملل به معنای برائت از دولت سایه بود ایشان وقتی در آنجا برای اولین بار از برجام به عنوان ابتکار موفق چند جانبه نام برد دست و پایش نمی لرزید و اعلام کرد که برجام یک کار خوب بود اما متاسفانه باید گفت اگر عملکرد دولت سایه به معنای از دست دادن فرصت احیای برجام و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF بود این دولت سایه شاید دولت کشوری مثل روسیه باشد اما دولتِ ملت ایران نبود.