مقاصد توریستی علیه توریست‏‏‌ها

شاید انتخاب شعار «صلح و گردشگری» از سوی گردشگری سازمان ملل برای روز جهانی گردشگری 2024 رابطه مستقیمی با تهدیدهایی که گردشگری برای صلح می‌تواند ایجاد کند، داشته باشد. «گردشگری بیش از حد» (Overtourism)، یا به عبارتی بزرگ‌تر از مقیاس منطقه، مقاصد پرتقاضا را با چالشی جدی مواجه کرده است و منجر به مقابل هم قرار دادن جامعه محلی و گردشگران شده است. اعتراضات گسترده‌‌‌ای که به‌‌‌دلیل ورود بیش از حد گردشگران در اسپانیا، ایتالیا و بسیاری دیگر از مقاصد گردشگرپذیر جهان توسط مردم محلی در حال رخ دادن است، بازار گردشگری را در شوکی جدید فرو برده است. چرا که از سویی «گردشگری» یکی از منابع اصلی درآمدزایی در این کشورها به‌‌‌شمار می‌‌‌رود اما از سوی دیگر این صنعت پول‌ساز به یک منبع آسیب‌‌‌زا و مخرب به‌‌‌ویژه برای جوامع محلی و بومی تبدیل شده است. «گردشگری بیش از حد» به ازدحام بیش از حد گردشگران گفته می‌شود که می‌تواند منجر به درگیری با مردم محلی شود.

گردشگری سازمان ملل، گردشگری بیش از حد را این‌گونه تعریف می‌‌‌کند: «تاثیر گردشگری بر یک مقصد یا بخش‌‌‌هایی از آن که به‌‌‌شدت بر کیفیت زندگی شهروندان یا کیفیت تجارب بازدیدکنندگان تاثیر منفی می‌‌‌گذارد.» این تعریف نشان می‌‌‌دهد که چگونه می‌توان گردشگری بیش از حد را هم در میان مردم محلی مشاهده کرد.این شیوه گردشگری، به عنوان یک عامل مخرب به طور فزاینده‌‌‌ای زندگی روزمره  مردم محلی را تحت فشار قرار می‌‌‌دهد و هم بازدیدکنندگان ممکن است تعداد بالای گردشگران را به عنوان یک عامل مزاحم در نظر بگیرند.  این اصطلاح تا قبل از سال 2017 به ندرت استفاده می‌‌‌شد، اما در حال حاضر رایج‌‌‌ترین عبارت برای توصیف اثرات منفی منتسب به گردشگری است. رشد گردشگری می‌تواند به درگیری بین ساکنان، مسافران، بازدیدکنندگان روزانه و گردشگران شبانه منجر شود. اگرچه در حال حاضر توجه زیادی به گردشگری بیش از حد در شهرها شده است، اما می‌توان آن را در مقاصد روستایی یا در جزایر نیز مشاهده کرد. گردشگری سازمان ملل دریافت که ازدحام بیش از حد می‌تواند ساکنان محلی را به اعتراض علیه گردشگری ترغیب کند. رشد بیش از حد بازدیدکنندگان می‌تواند اثرات منفی برای ساکنان محلی، به‌ویژه در زمان اوج گردشگری موقت یا فصلی داشته باشد. بنابراین ظرفیت تحمل یک مقصد گردشگری بر حسب ظرفیت تحمل اجتماعی و رفتار گردشگران نیز‌سنجیده می‌شود.

گردشگری بیش از حد گاهی به اشتباه با «گردشگری انبوه» (Mass tourism) یکسان فرض گرفته می‌شود. گردشگری انبوه مستلزم این است که گروه‌‌‌های زیادی از گردشگران به یک  مقصد می‌‌‌آیند. اگرچه این امر می‌تواند منجر به توریسم بیش از حد شود، مقاصد بسیاری مانند لندن وجود دارند که میزبان میلیون‌‌‌ها بازدیدکننده هستند، اما به نظر نمی‌رسد که از توریسم بیش از حد رنج ببرند.گردشگران معمولا از زیرساخت‌‌‌ها و خدمات طراحی شده برای ساکنان استفاده می‌‌‌کنند. اگر ظرفیت برخورداری از زیرساخت‌‌‌ها و خدماتی که گردشگران باید از آن استفاده کنند فراتر رود و ارائه خدمات بر اولویت‌‌‌های گردشگران متمرکز شود، ممکن است ساکنان مجبور شوند از خدمات ارائه شده برای گردشگران استفاده کنند.  در دهه 1990، ساکنان محلی در اسپانیا، یونان، مالت و فرانسه شروع به مخالفت با گردشگری انبوه کردند که به عنوان فوردیست (الگویی برای رشد اقتصادی و پیشرفت فناوری بر پایه تولید انبوه ) تلقی می‌‌‌شد. در مناطق روستایی آمریکای لاتین، نگرانی‌‌‌های زیست محیطی محرک اصلی افزایش نارضایتی و کمپین‌‌‌های اجتماعی علیه توسعه املاک و مستغلات توریستی بود. در مکزیک و آمریکای مرکزی تظاهرات شدید به دلیل گمانه‌زنی‌‌‌های توریستی املاک و مستغلات در کنار استثمار کارگران و حتی خلع ید یا آواره کردن ساکنان محلی به راه افتاد.

در سال 2017 اروپا شاهد موجی از اعتراضات ساکنان در شهرهایی از جمله بارسلونا، ونیز و پالما دمایورکا بود. مشکلات ناشی از گردشگری بیش از حد در نشریات دانشگاهی مورد بحث قرار گرفت، اما هیچ تعریف پذیرفته شده‌‌‌ای از این پدیده، مورد توافق قرار نگرفته است. گردشگری بیش از حد زمانی مشاهده می‌شود که تعداد بازدیدکنندگان از یک مقصد، یا بخش‌هایی از آن، در مدت زمان کوتاهی افزایش می‌‌‌یابد.  این پدیده در مناطقی که بازدیدکنندگان و ساکنان فضای فیزیکی مشترکی دارند، بیشتر رایج است. در سال‌‌‌های اخیر، تحولات درون گردشگری و خارج از گردشگری، تماس بین ساکنان و بازدیدکنندگان را افزایش داده و تاثیرات گردشگری را محسوس‌تر کرده است. علاوه بر رشد کلی تعداد گردشگران، مشکلات مرتبط با گردشگری بیش از حد با تحولاتی همچون توانمندسازی این نوع از گردشگری و عوامل موثر بر آن تشدید شده است. در حال حاضر تعداد گردشگران بیش از هر زمان دیگری در تاریخ است. در سال 1950 تعداد گردشگران بین‌المللی 25 میلیون نفر تخمین زده شد. در سال 2016 تعداد گردشگران به بیش از یک میلیارد نفر رسید که 50 برابر در مقایسه با سال 1950 افزایش یافت و در سال 2019 به بالاترین میزان خود یعنی 1.5 میلیارد گردشگر بین‌المللی رسید. پس از همه‌گیری، ناگهان جهان از توریست خالی شد، اما پس از سه سال بار دیگر به سطح 2019 بازگشت و این زنگ خطری بود برای جوامع محلی که همزمان با چالش‌‌‌ تغییرات اقلیمی و موضوع کم‌‌‌آبی دست و پنجه نرم می‌‌‌کند.

توجهات در مورد گردشگری بیش از حد بیشتر از همه بر «اروپا »  متمرکزشده است که بیشترین تعداد گردشگران را با 50‌درصد متحمل می‌شود و آسیای جنوب شرقی که 25‌درصد از ورودی‌‌‌های گردشگری را تحمل می‌‌‌کند. بر اساس گزارش گردشگری سازمان ملل، در سال 1950، حدود 25 میلیون ورودی بین‌المللی وجود داشت که تا سال 2019 به 1.5 میلیارد نفر افزایش یافت. انتظار می‌‌‌رود که بخش گردشگری بین‌المللی تا سال 2030، سالانه 3.3‌درصد رشد کند، سالی که انتظار می‌‌‌رود 1.8 میلیارد گردشگر از مرزها عبور کنند.

 عوامل موثر در گردشگری بیش از حد

فرض بر این است که افزایش شرکت‌های حمل‌‌‌ونقل کم‌‌‌هزینه (LCC)، در دسترس بودن خدمات اتوبوس بین‌‌‌شهری ارزان‌قیمت و محبوبیت سفر با کشتی‌‌‌های کروز به شکایات در مورد گردشگری بیش از حد کمک کرده است.  Airbnb و خدمات اقامتی آنلاین مشابه می‌توانند به دلیل ارائه قیمت‌های پایین‌‌‌تر، در مقایسه با هتل‌‌‌ها یا سایر موسسات، منجر به افزایش گردشگران شوند. همچنین این مساله وجود دارد که Airbnb منجر به فرصت‌‌‌های مسکن ارزان‌‌‌تر برای ساکنان، افزایش قیمت اجاره‌‌‌بها، و از دست دادن جامعه اجتماعی در محله‌‌‌ها می‌شود. اقتصاد تجربه و تغییر الگوهای سبک زندگی به دلیل افزایش استفاده از امکانات اوقات فراغت مورد سرزنش قرار گرفته‌‌‌اند که به ‌‌‌فرهنگ امکانات مهمان‌‌‌نوازی کمک کرده است.

از سال 2017، چند رسانه فهرستی از مقاصدی را منتشر کردند که به دلیل تعداد بیش از حد گردشگران توصیه نمی‌شود.

هالستات در اتریش، در سال 2020 دارای 780 شهروند و بیش از 10هزار بازدیدکننده در روز بود، که تورها عمدتا از طریق اتوبوس به این شهر کوچک می‌‌‌آمدند، برای عکس‌‌‌برداری کوتاه توقف می‌‌‌کردند و به سرعت حرکت می‌کردند. شهروندان از ورود گردشگران به خانه‌‌‌ها و باغ‌‌‌های خصوصی برای گرفتن عکس یا تشویق برای تشییع جنازه در حیاط کلیسا شکایت داشتند. در سال 2020، این شهر سیستمی را برای محدود کردن ورود اتوبوس‌‌‌ها اجرا کرد. در بوتان هم به دلیل نگرانی‌‌‌های بیش از حد گردشگری، روزانه 200 تا 250 دلار برای گردشگران هزینه در نظر گرفته شده است.  دیوار بزرگ چین در اثر گردشگری بیش از حد آسیب دیده است. دوبرونیک کرواسی در سال 2017 چنان توریستی شد که یونسکو به فکر حذف آن از فهرست میراث جهانی افتاد. این شهر تعداد بازدیدکنندگان مجاز برای بالا رفتن از باروهای خود (دیوارهای کوتاه ) را محدود کرد و از سال 2017 قصد داشت تعداد کشتی‌‌‌های کروز را که می‌توانستند پهلو بگیرند محدود کند. در سال 2020 آنها در حال بررسی محدود کردن تعداد رستوران‌های جدید مجاز برای افتتاح بودند.  در اکوادور نیز، جزایر گالاپاگوس به دلیل آسیب‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی ناشی از توریسم بیش از حد، در سال 2017 در فهرست مکان‌‌‌هایی که نباید رفت، گنجانده شد. از سال 2017 بازدیدکنندگان ملزم به استخدام یک راهنما هستند. در پاریس، کارگران موزه لوور به دلیل شرایطی که به گفته آنها شلوغی خطرناک است دست به اعتصاب زدند.  در سانتورینی یونان نیز، پس از سال‌ها که این جزیره با 15هزار ساکن، روزانه 18هزار گردشگر را دریافت می‌‌‌کرد، به دلیل توریسم بیش از حد، تعداد بازدیدکنندگان کشتی‌‌‌های کروز به 8هزار نفر در روز محدود شده است.  علاوه بر این، شهر تسوگ‌‌‌اشپیتسه آلمان با توریسم بیش از حد مواجه شده است، به‌ویژه به دلیل مسافران یک‌روزه که از طریق تله کابین وارد می‌‌‌شوند. کوه‌‌‌های آلپ، افزایش تصادفات و مرگ و میر را تجربه می‌‌‌کنند، زیرا بسیاری از گردشگران دشواری مسیرهای کوهستانی را دست کم می‌‌‌گیرند و با تجهیزات ناکافی یا آمادگی جسمانی و استقامت کم به کوهنوردی می‌‌‌پردازند.

در هاوایی، نشان داده شده است که تخریب مرجان‌‌‌ها در مناطق با تمرکز زیاد گردشگران بیشتر می‌شود. در سال 2019، تاج محل در هند نیز شروع به جریمه کردن بازدیدکنندگانی که بیش از 3ساعت می‌‌‌مانند، کرد و بالی اندونزی در سال 2020 تصمیم گرفت 10دلار مالیات توریستی بگیرد.

این مشکل حتی به کردستان عراق نیز رسید، کردستان عراق، به‌ویژه در ایام نوروز، پرگردشگرترین نقطه عراق است. گردشگران از سراسر عراق و جهان برای نوروز می‌‌‌آیند. در دهوک، سه نفر به دلیل برنامه‌‌‌ریزی برای سوزاندن 200 لاستیک برای آتش نوروز سال 2022 دستگیر شدند.

ونیز به دلیل توریسم بیش از حد با کاهش جمعیت مواجه شده است. در سال 2019 فوربس آنجا را یکی از «قابل‌توجه‌‌‌ترین مقاصد توریستی» در جهان نامید. سی ان ان در سال 2017 این جمعیت را «اسفبار» خواند. این شهر در سال 2018 استفاده از چرخ گردان را در میدان سنت مارک برای کنترل تعداد بازدیدکنندگان آزمایش کرد. همچنین در سال 2020 مالیات روزانه 11 دلاری بر توریست اعمال کرد. کاپری در سال 2018 روش‌هایی را برای محدود کردن گردشگری روزانه آزمایش کرد. سی‌‌‌ان‌‌‌ان در سال 2017 گفت که گردشگران کشتی‌‌‌های کروز، که برای چند ساعت گردش می‌‌‌کنند و پول خرج نمی‌‌‌کنند، مقصر آسیب‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی هستند. مقامات رم نشستن روی پله‌‌‌های اسپانیایی را غیرقانونی اعلام و جریمه‌‌‌هایی تا 448 دلار آمریکا به دلیل آسیب‌‌‌های ناشی از نشستن گردشگران روی این پله‌ها اعمال کردند. در دهه 2010، پراگسر وایلدزی به یک منطقه گردشگری بیش از حد تبدیل شد و در یک روز تابستانی در سال 2020 تا 17هزار بازدیدکننده داشت. از سال 2023، محدودیت‌‌‌های دسترسی به وسایل نقلیه وجود داشت.

در ژاپن نیز، مقامات کیوتو از سال 2019 جریمه‌‌‌ای 92 دلاری برای گردشگرانی که بدون اجازه آنها از گیشا عکس می‌‌‌گیرند تعیین کردند. پایان محدودیت‌‌‌های سفر مرتبط با کووید-19 و تضعیف ین ژاپن باعث افزایش بی‌‌‌سابقه گردشگری خارجی در سال 2024 شده است. در پاسخ به افزایش گردشگران خارجی در کوه فوجی، استان یاماناشی محدودیت تعداد برای کوهنوردان روزانه تا 400هزار نفر تعیین کرده و شروع به دریافت هزینه ورودی 2000 ین  از آنها کرده است. همچنین در استان یاماناشی، به دلیل مزاحمت‌‌‌های توریست‌‌‌ها در منطقه، یک مانع مشبک برای مسدود کردن منظره کوه فوجی در پشت یک فروشگاه لوسون در فوجیکاواگوچیکو ایجاد شد. از سال 2024، برخی از مقامات ژاپنی تصمیم گرفته‌‌‌اند که سیستم قیمت‌‌‌گذاری دوسطحی ایجاد کنند؛ به این ترتیب گردشگران خارجی بیشتر از ساکنان برای بازدید از جاذبه‌‌‌های توریستی در راستای مقابله با اثرات «توریسم بیش از حد» هزینه پرداخت می‌‌‌کنند.  همچنین، قله اورست به قدری توریستی شده است که کوهنوردان به دلیل ارتفاع‌‌‌زدگی به دلیل تاخیرهای ناشی از ازدحام بیش از حد با مرگ مواجه می‌‌‌شوند. از سال 2020، دولت نپال قصد داشت صدور مجوزها را برای افرادی که به قله 6500 متری نپالی صعود می‌کنند، محدود کند.  «آمستردام» در سال 2019 مالیات روزانه توریستی وضع کرد و تورهای رسمی منطقه قرمز را در سال 2020 حذف کرد. از سال 2019، «پرو» بازدیدکنندگان ماچوپیچو را به 5هزار نفر در روز محدود کرده است، اما یونسکو معتقد است این محدودیت باید به نصف کاهش یابد. از سال 2014، گردشگران خارجی ملزم به استخدام یک راهنما بودند. در سال 2020 این سایت قصد داشت روزانه 5940بلیت صادر کند که بیش از دو برابر 2500 توصیه یونسکو برای حفظ میراث جهانی است.  در بارسلونا، معترضان در سواحل توریستی و دیگر محله‌‌‌های توریستی تظاهرات کرده‌‌‌اند و گرافیتی‌‌‌های ضد توریستی ظاهر شده است. Airbnb نیز به توریسم بیش از حد کمک کرده است، به طوری که در برخی از بخش‌‌‌های شهر بین سال‌‌‌های 2007 تا 2019 جمعیت ساکن 45‌درصد کاهش یافته است، زیرا سرمایه‌گذاران ملکی را برای استفاده به عنوان اجاره کوتاه‌‌‌مدت از طریق این پلت‌فرم خریداری می‌‌‌کنند.

تا سال 2017 گردشگری به یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی مقامات شهر تبدیل شده بود، یک نظرسنجی نشان می‌‌‌دهد، 60‌درصد از ساکنان معتقد بودند بارسلونا به ظرفیت خود برای پذیرش گردشگری رسیده یا از آن فراتر رفته است. در سال 2020 بارسلونا قصد داشت کشتی‌‌‌های تفریحی را محدود کند. در آوریل 2020 پیشنهادی برای تغییر بنیادی در سازمان شهر، مانیفست سازماندهی مجدد شهر پس از کووید-19، در بارسلونا منتشر شد که توسط 160 دانشگاهی و 300 معمار امضا شد. مانیفست به شدت برای گردشگری و کالایی کردن شهر مهم است که «حذف کشتی‌‌‌های تفریحی»، «حفظ ابعاد فعلی فرودگاه»، «تحریک رشد مجدد توریستی»، و «حذف هرگونه سرمایه‌گذاری برای ترویج نام تجاری بارسلونا»پیشنهاد می‌کند. از دیگر مناطق پرگردشگر اسپانیا می‌توان به مایورکا و آلیکانته اشاره کرد.