حجت‌الاسلام والمسلمین حامد براتی، مدیر اداره ارتباطات مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) بیان کرد: اگر بخواهیم نظری در باب ضرورت ورود یا عدم ورود حوزه به عرصه‌های هنری بدهیم بهتر است کمی جزئی‌تر و بخشی‌تر به این مسئله بپردازیم. به عنوان مثال ابتدا مشخص کنیم مرادمان از حوزه چیست؟ آیا منظورمان تشکیلات مدیریت حوزه و نهادهای وابسته به آن است یا نه مرادمان حوزویان به معنای عام آن است یا مرادمان صاحب نظران و فضلای حوزوی است.
وی ادامه داد: یا اینکه در کدام سطح از مباحث ورود صورت گیرد. در مباحث تئوریک و نظری یا در مباحث عملی و انضمامی یا هردو. یعنی آیا در حوزه فیلسوف هنر یا سینما باید تربیت شود یا فیلم نامه نویس و کارگردان و یا حتی بازیگر. شاید هم گفته شود این ورود فقط در حوزه فقه و احکام سینما و نه چرایی و چیستی آن باشد. دیگر اینکه باید بین حوزه‌های هنری و حتی مضامین و فرم‌ها تفکیک قائل شد. اینها مباحثی هستند که تا تعریف و بعضاً باز تعریف نشوند ارائه پاسخ دقیق ممکن نیست. باید کار مطالعاتی وسیع و جامعی صورت گیرد.
ظرفیت‌های هنر باید مورد شناسایی قرار بگیرد
عضو هیئت مدیره و دبیر انجمن مطالعات نظری هنر تصریح کرد: باید هنرها شناخته شوند. هنرهای مدرن و پست مدرن و تمایزات و ظرفیت‌های آنها شناخته شوند. باید تمایزات انسان مدرن و اقتضائات آن از انسان سنتی مورد توجه قرار گیرد. پس از آن جهان پیش رو و لوازم و نیازهای آن پیش بینی شود. شاید لازم باشد علاوه بر فهم نیازهای واقعی و کاذب، در مراحلی نیازسازی نیز صورت پذیرد. تعریف رابطه حوزویان و هنرمندان و یا تربیت حوزویان هنرمند و یا حتی ایجاد و بازتعریف سبک‌ها و فرم‌های هنری جدید نیز پس از این مطالعات است که میسر می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا هنر می‌تواند در خدمت تبلیغ دین قرار بگیرد؟ عنوان کرد: مطمئناً وجوه و فرم‌هایی از هنر می‌تواند و باید در خدمت ترویج و تبلیغ آموزه‌های دینی قرار گیرد. امر تبلیغ دین یکی از مهمترین رسالت‌های حوزویان تعریف شده است. زمینه تبلیغ هنری دین عرصه‌ای بسیار پیچیده است. اما در اینجا هم باید کار دقیقی صورت گیرد و مشخص شود کدام یک از حوزه‌های هنری ظرفیت تبلیغ کدام یک از مضامین و مفاهیم دینی را دارد و برای کدام مخاطب باید عرضه شود. همچنین نیاز به مطالعات بین رشته‌ای فراوانی است. به عنوان نمونه مباحث مربوط به ارتباطات، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مردم‌شناسی. در مجموع هنر ظرفیت‌های فراوانی در این بحث دارد که اگر به درستی شناخته و در جای مناسب به کار گرفته نشوند به راحتی می‌تواند اثر معکوس بگذارد.
لزوم تعیین چهارچوب برای ورود هنرمندان به عرصه‌های دینی
عضو هیئت مدیره و دبیر انجمن مطالعات نظری هنر بیان کرد: تعیین حدود و ثغور و چارچوب برای ورود هنرمندان به عرصه‌های دینی ضروری و لازم است اما تمام کار نیست. اگر شما حداقل یکی از کارکردهای هنر را ابزاری برای ترویج و تبیین اندیشه‌های دینی دانستید دیگر نمی‌شود نسبت به چگونگی و راهکارهای آن بی‌تفاوت باشید برای مثال در مورد کسانی که می‌خواهند در شهرها یا جاده‌ها با ماشین رانندگی کنند نمی‌توان فقط حدود راه‌ها را مشخص کرد و به سمت و سویی که می‌روند و یا چگونگی رانندگی افراد هیچ کاری نداشت. در اینجا هم بحث همین گونه است. تعیین و تبیین خط قرمزها اولین کار و لازم‌ترین کار حوزه‌های علمیه است اما این کافی نیست. فقط با تعیین چارچوب‌ها کار تمام نمی‌شود بلکه باید سطوحی از حوزه که آشنایی با مباحث فقهی و حوزوی و هم آشنایی با مباحث و لوازم هنری دارند، کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی وسیعی انجام دهند. در اینجاست که می‌توان امیدوار بود در آینده شاهد جریان‌های جدیدی از نحوه ورود هنرمندان به عرصه‌های دینی و نیز تحولاتی در مضامین و سبک‌ها و مکاتب هنری موجود باشیم.
باید دغدغه رابطه دین و هنر به حوزه سرایت کند
مدیر اداره ارتباطات مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات در پاسخ به این سوال که آیا طلاب می‌توانند در زمینه های هنری جریان سازی کنند؟ بیان کرد: برای جریان‌سازی در بدو امر باید دغدغه آن ایجاد شود. یعنی دغدغه تعریف رابطه دین و هنر و چگونگی تعاملشان، به بدنه حوزه سرایت کند. اما نکته مهم و در عین حال مغفولی که در این بحث وجود دارد زمان دار بودن آن است. یعنی با چند ماه و چند سال یا با دغدغه مند بودن چند طلبه این امر به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.
هنر اسلامی هیچ گاه به منصه ظهور نرسیده است
براتی اظهار کرد: در مباحث آموزشی و پژوهشی هنر کار تیمی نیاز است. اگر شما معتقد شدید که تمدن اسلامی در گذشته وجود داشته و حتی به نقطه اوج خود نیز رسیده بوده است رویکردتان در بحث هنر و دین و سبک‌ها و مکاتب هنری متفاوت از کسی خواهد بود که قائل است هنر اسلامی هیچ گاه به منصه ظهور نرسیده و باید در تحقق آن گام برداشت. اگر به دنبال ایجاد تمدن اسلامی باشیم باید ابتدا نقشه راه ترسیم شود. باید جایگاه حوزه در ایجاد و بقای این تمدن مشخص شود. نقش هنر نیز باید معین شود. آن زمان است که می‌توان رابطه نسبتاً دقیقی بین حوزه و هنر و جریان‌هایی که نیاز است برای رسیدن به نقطه مطلوب ایجاد شوند را مهندسی کرد.
براتی در مورد این که تشکل‌هایی مانند خانه هنر طلاب و یا انجمن هنری طلاب تا چه اندازه می‌توانند برای ورود طلاب به عرصه‌های هنری و نظریه‌پردازی در این حوزه‌ها کارساز باشد؟ بیان کرد: ورود انجمن‌های هنری طلاب که دستی در هنر و دستی در حوزه دین داشته باشند یکی از اتفاقات مبارکی است که در سال‌های اخیر رخ داده است. البته من برای رویکرد نظری اولویت بیشتری قائل هستم و ورود به مباحث انضمامی‌تر را با طمأنینه و تأمل بیشتر نسبت به مباحث نظری مفید و در سطوحی از آن لازم می‌دانم.
