عصر ایران؛ یادداشت وارده- «آیا به مصلحت ما است که در تحریم بمانیم. آیا می‌خواهیم مشکل‌مان را با دنیا حل کنیم یا نه. اگر با دنیا ارتباط نداشته باشیم در حد بخور و نمیر زندگی خواهیم کرد. اگر می‌خواهیم در دنیا رشد کنیم باید ارتباط مان را با دنیا بهتر کنیم. به جای سیاست خارجی یک‌سویه به سیاست خارجی متوازن نیاز داریم.»
این سوالات و جملات از زبان مسعود پزشکیان در مناظره های انتخاباتی بیان شد با حضور محمد جواد ظریف وزیر پیشین امور خارجه و مهدی سنایی استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران و سفیر سابق ایران در روسیه به عنوان مشاور در دو سوی او در میزگرد سیاسی.
پزشکیان ریشه بسیاری مشکلات کشور را در عدم ارتباط و تعامل با جهان و وجود یک سیاست خارجی متوازن می‌داند و می‌توان گفت او با همین دیدگاه های تعامل گرایانه با همه جهان توانست آرای اکثریت آرای مردم را به دست آورد و گوی سبقت را از رقیب مخالف تعامل گسترده برباید.
نگاهی به سخنان دکتر پزشکیان و همراهان او در خصوص سیاست خارجی می تواند به ما دید دقیق‌تری از رویکرد بین المللی دولت جدید ارائه دهد.
محمدجواد ظریف در جریان میزگرد سیاست خارجی ضمن تاکید بر اهمیت قدرت نظامی، بر اولویت دادن مردم و قدرت معنایی جمهوری اسلامی تاکید داشت و بعلاوه همچون همیشه با حرارت تمام از برجام دفاع نمود. ظریف اظهار داشت که اگر آمریکا پیمان شکنی کرده، این دلیل نمی‌شود که باز مذاکره و توافق نشود. ظریف همچنین از شرایط اقتصادی کشور پس از امضای برجام و پیش از ترامپ دفاع کرد.
مهدی سنایی نیز به سیاست خارجی کشور در برخی دوره های گذشته آورده ای جز تحریم نداشته، اشاره کرد و از سوی دیگر مشکل بزرگ سیاست خارجی ایران در سال های گذشته را دوگانه سازی ها مثل "یا شرق یا غرب" دانست. سنایی گفت که مردم سیاست خارجی چند سویه می خواهند. مهدی سنایی با اشاره به شرایط نوین و چند قطبی ساختار بین الملل از ضرورت توجه متوازن به شرق و غرب و قدرت های نوظهور سخن گفت و ضمن تقبیح دوگانه‌سازی‌ها، گفت که ملت ایران از این رویکرد قرن نوزدهمی عبور کرده است. او تک‌گزینه‌ای و یک طرفه بودن سیاست خارجی را اشتباه دانست و تاکید کرد که ضروری است برای پیشرفت کشور از دایره تحریم بیرون بیاییم.
کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند در شرایطی می توان وعده های مسعود پزشکیان را به واقعیت تبدیل کرد که سیاست خارجه دولت چهاردهم از دولت های گذشته متفاوت باشد. و افراد و متخصصان این حوزه با سیاست ها و افکار جدید بر مسند کار قرار گیرند. تغییرات مشهود در جهان و منطقه طی یک دهه گذشته نیز همین امر را اقتضا می‌کند.
طبق شنیده‌ها از نتایج کار کمیته‌ها ، عباس عراقچی، مهدی سنایی و محمد صدر به عنوان گزینه های اصلی تصدی وزارت امور خارجه مطرح هستند که از این نفرات یکی از سوی مسعود پزشکیان معرفی خواهد شد.
دولت جدید باید دو پرسش اساسی را طی روند معرفی وزیر خارجه در نظر بگیرد. یکی اینکه آیا طبق سخنان مطرح شده، قصد دارند در عرصه سیاست خارجی نیز مدیران متخصص جدید و جوان‌تر بکار بگیرند؟ و دوم اینکه آیا به دنبال تحول، طرحی نو و ایجاد توازن در عرصه سیاست خارجی است؟
نام عباس عراقچی 62 ساله به عنوان مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات هسته ای دوران حسن روحانی که به قول محمدجواد ظریف با روی کار آمدن ترامپ کاربردش از دست رفت، در رسانه ها به عنوان گزینه وزارت خارجه مسعود پزشکیان بیشتر به چشم می خورد. وی طی دو دهه گذشته در سمت‌های مختلفی به عنوان مدیرکل و معاون در وزارت خارجه مشغول به کار بوده است. عراقچی در سالهای اخیر دبیر شورا راهبردی بوده است. فعالیت های عراقچی در زمینه مذاکرات برجام شناخته شده است اما دیدگاه های او در مورد چارچوب فراگیر سیاست خارجی هنوز روشن نیست. کارشناسان این حوزه معتقدند انتخاب عراقچی به عنوان وزیر خارجه تکرار افراد گذشته و عملکرد گذشته در سیاست خارجه ایران است.
گزینه بعدی مهدی سنایی 56 ساله است. او عناوین سفیر سابق ایران در روسیه و مشاور ارشد وزیر خارجه، نماینده مجلس هشتم و نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس را در کارنامه خود دارد که البته با توجه به سوابق دانشگاهی و تسلط به سه زبان انگلیسی، روسی و عربی، در کنار کارهای اجرایی به عنوان نویسنده و استاد حوزه روابط بین‌الملل شناخته شده است. وی در میزگرد سیاسی و مناظره های انتخاباتی به عنوان مشاور سیاسی پزشکیان حضور داشت و این تصور نیز در طول تبلیغات انتخاباتی به وجود آمده بود که مهدی سنایی گزینه اصلی پزشکیان برای وزارت خارجه است.
او که سال‌ها در تعامل با کشورهای همسایه و قدرت های شرقی بوده، بر لزوم رفع تنش با جهان غرب هم تاکید دارد و به ارتباط و تعامل منطقی با همه بخشهای جهان در راستای حفظ منافع ملی اعتقاد دارد. روابط ایران و روسیه در دوره سفارت او دچار جهش چشمگیری شد تا جایی که آقای ظریف هم به صورت مکرر سنایی را بهترین سفیر در تاریخ روابط دو کشور خواند.
سید محمد صدر 73 ساله، دکترای داروسازی از دانشگاه تهران، مشاور سابق رئیس دولت اصلاحات و مشاور سابق محمدجواد ظریف و هم اکنون عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است. وی در حوزه وزارت خارجه، مدیرکل امور اروپا - آمریکای وزارت‌خارجه دولت رجایی و معاون عربی – آفریقای وزارت خارجه دولت خاتمی را در کارنامه خود دارد و هم اکنون به عنوان گزینه احتمالی وزارت خارجه مسعود پزشکیان مطرح شده است. او که همواره مخالف تندروی در عرصه سیاست داخلی و خارجی بوده، بارها بر ضرورت رفع مشکل تحریم و FATF تاکید کرده است.
باید دید کدام یک از سه گزینه مطرح شده می تواند آنچه پزشکیان در مناظره های انتخاباتی به مردم وعده داده است را عملی کند. سخنان و اقدامات روزهای اخیر پزشکیان نشان از آن دارد که در کنار تمرکز بر کاهش تنش با جهان غرب، قصد دارد سیاست دوستی با همسایگان و روابط راهبردی با قدرت های شرقی را هم پیگیری نماید. اجرای این رویکرد نیازمند سیاستی متوازن و شناختی دقیق از شرایط بین المللی و قدرت های شرقی و غربی است. سیاست خارجی دولت چهاردهم باید به تجارب دولت های قبل توجه کرده اما متفاوت باشد. حال آیا قرار است در روند انتخاب وزیر خارجه این موضوعات در نظر گرفته شود و رویکردی جدید در این وزارت‌خانه حاکم شود یا راه های رفته گذشته را دوباره امتحان کنیم.