هوش مصنوعی: تهدید یا فرصت؟ واقعیت‌های بازار کار چه می‌گویند؟

برخلاف تصور عموم مردم، هوش مصنوعی در آینده تهدیدی جدی برای امنیت شغلی نخواهد بود.

به گزارش دیجیاتو، حتماً شما هم شنیده‌اید که هوش مصنوعی در آینده افراد زیادی با مشاغل ذهنی و حتی مشاغل یدی را بیکار می‌کند، اما آیا واقعاً این فناوری این‌طور که به نظر می‌رسد در آینده نزدیک تهدیدی برای امنیت شغلی افراد محسوب می‌شود؟ شواهد و آمار چنین چیزی را نشان نمی‌دهند.

اگر به سانفرانسیسکو بروید، به‌سختی می‌توانید از وسوسه هوش مصنوعی (AI) دوری کنید. تبلیغات به شما می‌گویند که این فناوری انقلابی در محل کار شما به پا خواهد کرد. در کافه‌ها، مردم درباره زمان دستیابی به «هوش عمومی مصنوعی» یا عصری که ماشین‌ها از انسان‌ها پیشرفته‌تر می‌شوند، گمانه‌زنی می‌کنند. پنج شرکت بزرگ فناوری گوگل، آمازون، اپل، متا و مایکروسافت که همگی دفتر مرکزی‌شان در سانفرانسیسکو است یا آنجا شعبه دارند، مبالغ هنگفتی سرمایه‌گذاری می‌کنند. آن‌ها امسال بودجه تخمینی 400 میلیارد دلاری را برای مخارج سرمایه‌ای در نظر گرفته‌اند که عمدتاً به سخت‌افزار مرتبط با هوش مصنوعی و تحقیق و توسعه اختصاص داده شده است.

در پایتخت فناوری جهان، این باور وجود دارد که هوش مصنوعی (AI) اقتصاد جهانی را متحول خواهد کرد. بااین‌حال، برای اینکه هوش مصنوعی به پتانسیل خود برسد، شرکت‌ها در سراسر جهان باید آن را خریداری کنند، با نیازهایشان منطبق کنند تا بهره‌وری بیشتری به دست بیاورند. سرمایه‌گذاران در سال گذشته بیش از 2 تریلیون دلار به ارزش بازار پنج شرکت فناوری بزرگ افزوده‌اند. در واقع برآوردهای تقریبی ما درآمد سالانه اضافی 300 تا 400 میلیارد دلاری را پیش‌بینی کرده‌اند که تقریباً معادل ارزش فروش اپل است. بااین‌حال، فعلاً غول‌های فناوری فاصله زیادی با چنین نتایجی دارند. حتی تحلیلگران خوش‌بین هم فکر می‌کنند مایکروسافت امسال فقط از فروش‌ مرتبط با هوش مصنوعی تولیدکننده حدود 10 میلیارد دلار درآمد خواهد داشت. در آن سوی ساحل غربی آمریکا، نشانه‌های کمی از تأثیر زیاد هوش مصنوعی در حوزه خاصی وجود دارد.

یکی از مشکلات مربوط کند بودن روند تأثیرگذاری AI در بازار کار، سرعت پذیرش این فناوری است. شرکت‌های معتبر تخمین‌های شگفت‌انگیزی از تعداد افراد درحال استفاده از هوش مصنوعی مولد ارائه می‌دهند. نزدیک دوسوم شرکت‌کنندگان در نظرسنجی جدید شرکت ارائه‌دهنده خدمات مشاوره مکنزی (McKinsey)، گفته‌اند شرکت آن‌ها «منظم» از این فناوری استفاده می‌کند؛ تقریباً 2 برابر تعداد سال گذشته. گزارشی از مایکروسافت و لینکدین، پلتفرم آنلاین برای متخصصان، نشان می‌دهد 75 درصد «کارگران دانش» جهانی (افرادی که تمام روز جلوی کامپیوتر می‌نشینند) از AI استفاده می‌کنند. طبق چنین گزارش‌هایی، مردم از قبل در دنیای هوش مصنوعی قرار گرفته‌اند.

 باید بپذیریم که استفاده از هوش مصنوعی افزایش یافته است؛ تقریباً همه هنگام جستجو در گوگل یا انتخاب آهنگ در اسپاتیفای از آن استفاده می‌کنند اما ادغام این فناوری در فرایندهای کسب‌وکار همچنان کار خاص و ویژه‌ای به حساب می‌آید. سازمان‌های آمار رسمی سؤالات مرتبط با هوش مصنوعی را از تمام انواع شرکت‌ها می‌کنند و این کار را در مقیاس گسترده‌تری نسبت به دو شرکت مایکروسافت و لینکدین انجام می‌دهند؛ دفتر آمار آمریکا بهترین برآوردها را ارائه می‌کند. این نهاد نشان می‌دهد که فقط 5 درصد از مشاغل در دو هفته گذشته از هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند. (نمودار 1 را ببینید) حتی بسیاری از علاقه‌مندان به فناوری اقرار کرده‌اند که برای بهترین نسخه ChatGPT ماهیانه 0 20 دلار هم هزینه نمی‌کنند.

 سایر کشورها هم وضعیت مشابهی دارند. طبق آمار مقامات رسمی کانادا، 6 درصد شرکت‌های این کشور در 12 ماه گذشته برای تولید کالا و ارائه خدمات از هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند. نظرسنجی‌های بریتانیا نشان می‌دهد میزان استفاده از AI در این کشور بالاتر است. (حدود 20 درصد کل مشاغل در مارس)؛ البته حتی در بریتانیا هم استفاده از AI به‌آرامی درحال افزایش است!

نگرانی‌های مرتبط با امنیت داده‌ها، الگوریتم‌های مغرضانه و توهمات، روند گسترش هوش مصنوعی را کند می‌کند. فست‌فود زنجیره‌ای مک‌دونالد اخیراً استفاده از هوش مصنوعی برای تحویل غذا به مشتریان در سرویس Drive through (تحویل غذا به مشتریان بدون اینکه لازم باشد از خودروشان پیاده شوند.) را به‌صورت آزمایشی به راه انداخت اما پس‌ از اینکه سیستم شروع به اشتباه کرد، آن را متوقف کرد؛ افزودن 222 دلار پول ناگت مرغ به صورت‌حساب مشتری یکی از این اشتباهات بود. مشاوری اذعان کرده برخی مشتریان او دچار «پایلوت‌تیس» (pilotitis) شده‌اند، این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که تعدد پروژه‌های کوچک هوش مصنوعی شناسایی محل سرمایه‌گذاری را دشوار می‌کند. سایر شرکت‌ها به‌دلیل توسعه سریع هوش مصنوعی، پروژه‌های بزرگی را متوقف کرده‌اند، به این معنی که سرمایه‌گذاری بی‌پروا برای فناوری جدیدی که به‌زودی منسوخ می‌شود، آسان است.

اگر فکر می‌کنید این تلاش‌ها کافی نیستند، تنها نیستید. گلدمن ساچس (Goldman Sachs) یک شاخص بورسی ایجاد کرده است تا شرکت‌هایی را ردیابی کند که از نظر بانک، «بزرگ‌ترین تغییر بالقوه برآورد سود اولیه از پذیرش هوش مصنوعی از طریق افزایش بهره‌وری» را دارند. این شاخص شامل شرکت‌هایی مانند والمارت، یک فروشگاه بزرگ مواد غذایی و اچ‌اندآر بلاک و یک شرکت تهیه اظهارنامه مالیاتی می‌شود. از پایان سال 2022، قیمت سهام این شرکت‌ها وضعیت بهتری نسبت به قیمت کل بازار سهام داشته است (نمودار 2 را ببینید)؛ به‌عبارت‌دیگر، سرمایه‌گذاران هیچ چشم‌اندازی به سود اضافی ندارند، حتی ممکن است AI مدیران را از مسائل مهم‌تر منحرف کند.

برخی شرکت‌ها از هوش مصنوعی برای متحول کردن عملیات خود استفاده می‌کنند، این موضوع را چطور می‌توان ارزیابی کرد؟ شرکت خدمات مالی آنلاین کلارنا (klarna) یکی از مثال‌های بارز چنین موضوعی است. این شرکت اخیراً ادعا کرده است که دستیار هوش مصنوعی آن کار700 نماینده تمام‌وقت خدمات مشتری را انجام می‌دهد. مدیرعامل کلارنا می‌گوید به‌دلیل استفاده شرکتش از هوش مصنوعی، هر سال میزان اشتغال در این شرکت یک‌پنجم کاهش می‌یابد. کلارنا امیدوار است به‌زودی به شرکت سهامی عام شود و گفته است صحبت درباره استفاده از هوش مصنوعی هیاهوی رسانه‌ای به راه می‌اندازد. طبق داده‌های شرکت مشاوره سی‌بی اینسایدس (CB Insights)، تعداد کارکنان کلارنا مدت‌ها قبل از ورود هوش مصنوعی شروع به کاهش کرده بود. درحال‌حاضر شاید ارزش این شرکت نصف ارزش آن در سال 2021 باشد. اگر شرکت اکنون دارد تعدیل نیرو می‌کند، استخدام بیش‌ازحد هنگام همه‌گیری کووید-19 به‌اندازه پروبال دادن به هوش مصنوعی در این روند دخیل بوده است.

در واقع، هیچ نشانه‌ای در داده‌های کلان اقتصادی درمورد موج اخراج‌ها وجود ندارد. کریستالینا جورجیوا (Kristalina Georgieva)، رئیس صندوق بین‌المللی پول، اخیراً هشدار داده هوش مصنوعی مانند «سونامی» به بازار کار ضربه خواهد زد. بااین‌حال، درحال‌حاضر، بیکاری در سراسر جهان ثروتمند زیر 5 درصد است، نزدیک به پایین‌ترین سطح در تمام دوران. سهم کارگران جهان ثروتمند در یک شغل به بالاترین حد خود در تمام دوران نزدیک است. همچنین، رشد دستمزد همچنان بالاست که تطابق آن با محیطی که در آن قدرت چانه‌زنی کارگران به‌طور فرضی رو‌به‌کاهش است، کار دشواری به شمار می‌آید.

اگر اعداد را عمیق‌تر بررسی کنیم، بازهم تأثیر هوش مصنوعی مشخص نمی‌شود. برخلاف وضعیت کنونی که مشاغل زیادی دارند از بین می‌روند، کارگران با سرعتی بیشتر از حد معمول بین شرکت‌ها جابه‌جا نمی‌شوند. با استفاده از داده‌های شغلی در آمریکا، براساس نوع شغل، روی کارمندان یقه‌سفید تمرکز می‌کنیم که در طیف وسیعی از مشاغل فعالیت می‌کنند؛ از پشتیبانی اداری گرفته تا نویسندگی تبلیغاتی. تصور بر این است که چنین نقش‌هایی در برابر هوش مصنوعی آسیب‌پذیرند؛ چراکه هئض مصنوعی در کارهایی که به استدلال منطقی و خلاقیت نیاز دارند، بهتر عمل می‌کند. باوجوداین سهم اشتغال در مشاغل یقه‌سفید نسبت به قبل از همه‌گیری، یک درصد بالاتر است (نمودار 3 را ببینید).

به اعتقاد برخی از اقتصاددانان هوش مصنوعی (AI) در آینده بدون بیکارکردن افراد اقتصاد جهانی را متحول خواهد کرد. همکاری با دستیار مجازی ممکن است عملکرد را بهبود بخشد. در مقاله جدیدی از آندرس هوملوم (Anders Humlum) از دانشگاه شیکاگو و امیلی وستگارد (Emilie Vestergaard) از دانشگاه کپنهاگ، از 100 هزار کارگر دانمارکی نظرسنجی شده است؛ در این نظرسنجی، میزان متوسطی از پاسخ‌دهندگان تخمین زده‌اند ChatGPT می‌تواند زمان صرف‌شده برای حدود یک‌سوم از وظایف کاری را به نصف کاهش دهد. از نظر تئوری، چنین موضوعی می‌تواند به میزان قابل‌توجهی بهره‌وری را تقویت کند.

 داده‌های کلان اقتصادی نیز نشانه کم‌رنگی از افزایش ناگهانی بهره‌وری را نشان می‌دهند. براساس ارقام رسمی، آخرین برآوردها نشان می‌دهد خروجی واقعی به‌ازای هر کارمند در تعداد میانگینی از کشورهای ثروتمند به‌هیچ‌وجه درحال رشد نیست. در آمریکا، مرکز جهانی هوش مصنوعی خروجی به‌ازای هر ساعت همچنان پایین‌تر از روند پیش از 2020 است. حتی در داده‌های جهانی به‌دست‌آمده از نظرسنجی مدیران خرید که با تأخیر کمتری ایجاد می‌شوند، هیچ نشانه‌ای از افزایش ناگهانی بهره‌وری وجود ندارد.

شرکت‌ها باید برای دستیابی به چنین روشی روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنند. به‌غیراز غول‌های فناوری که عمدتاً به‌جای افزایش بهره‌وری خودشان، برای توسعه محصولات هوش مصنوعی برای دیگران هزینه می‌کنند، بیشتر شرکت‌ها این کار را نمی‌کنند. شرکت مخارج سرمایه‌ای (capex) در میان سایر شرکت‌های S&P 500 (فهرستی از 500 شرکت بزرگ آمریکا) به احتمال زیاد امسال واقعاً کاهش خواهد یافت؛ رقم این مخارج در کل اقتصاد آمریکا به‌سختی درحال افزایش است. سرمایه‌گذاری تجاری کلی در بخش تجهیزات و نرم‌افزار پردازش اطلاعات نسبت به مدت مشابه در سال گذشتهُ، 5 درصد افزایش یافته که بسیار کمتر از میزان متوسط بلندمدت است. در سراسر جهان ثروتمند، سرمایه‌گذاری نسبت به دهه 2010 کُندتر افزایش می‌یابد.

درنهایت ممکن است شرکت‌ها به پتانسیل حقیقی هوش مصنوعی (AI) پی ببرند. نفوذ امواج فناورانه جدید در سراسر اقتصاد زمان‌بر است؛ از تراکتور و برق گرفته تا رایانه‌های شخصی. طبق تحلیل ما با فرض اینکه درآمد هوش مصنوعی غول‌های فناوری، به‌طور متوسط، سالانه 20 درصد رشد کند، سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند تقریباً تمام درآمدهای هوش مصنوعی این شرکت‌ها پس از سال 2032 محقق خواهد شد. اگر سرانجام شاهد رونق هوش مصنوعی باشیم، انتظار می‌رود نه‌تنها قیمت سهام عرضه‌کنندگان هوش مصنوعی، بلکه قیمت سهام کاربرانش نیز به‌طور چشمگیری افزایش یابد اما اگر نگرانی‌ها درمورد هوش مصنوعی بیشتر شود، برنامه‌های هزینه سرمایه‌ای (capex) غول‌های فناوری به‌اندازه ارزش‌گذاری‌های آن‌ها بسیار پرهزینه به نظر می‌رسد.