عصر ایران ؛ علیرضا سلطانی / کارشناس اقتصاد انرژی - انتخاب وزرای کابینه دولت چهاردم برای معرفی به مجلس جهت گرفتن رای اعتماد به روزهای پایانی نزدیک شده است . در این میان برای دولت چهاردهم و شخص رئیس جمهور به مانند دولت های قبل ، وزیر نفت به طور اخص و صنعت نفت به طور اعم از جایگاه ویژه و حساسی برخوردار است.
وزارت نفت علاوه بر اینکه مهمترین منبع تامین درآمد دولت به شمار می آید ، بخش قابل توجهی از خدمات عمومی به لحاظ تامین انرژی کشور متوجه این وزارتخانه به شمار می آید . ضمن اینکه نباید از صنعت نفت به عنوان پیشران اصلی توسعه اقتصادی کشور غافل شد بدین معنا که توقف و رکود صنعت نفت ، زمینه ساز رکود دیگر بخش های اقتصادی را موجب می گردد و رونق آن در عرصه داخلی و بین المللی ، رونق و گشایش اقتصادی کشور را در بخش های مختلف شامل سرمایه گذاری ، اشتغال و عمران و آبادانی کشور و همچنین گشایش مناسبات اقتصادی خارجی در پر دارد .
همچنین بخش قابل توجهی از قدرت مانور دولت در عرصه بین المللی به عملکرد، جایگاه و پویایی صنعت نفت در بازارهای نفتی، مالی و فن آوری بستگی دارد. وزیر آینده نفت با توجه به شرایطی که کشور در آن قرار دارد ، وظایف و کارکردهای سنگین و سختی در پیش دارد .
طبعا انتخاب فردی مناسب و توانمند برای بردوش کشیدن این وظایف ، کاری سخت و حساس به شمار می آید و شخص آقای رئیس جمهوری نمی تواند در این خصوص ریسک کند. بنابراین شاخص های انتخاب وزیر نفت دولت چهاردم ، شاید به مراتب بیشتر و سخت تر از دیگر وزیران باشد چرا که سکاندار صنعت نفت آینده باید فردی جامع الاطراف با مجموعه متعدد و متنوعی از ویژگی ها و توانمندی ها در سطوح بالا باشد .
جدای از شاخص هایی مانند داشتن اشراف و دانش کافی در حوزه صنعت نفت ، برخورداری از روحیه تعاملی بالا در بدنه صنعت و به خصوص نیروی انسانی ، توسعه گرایی و بهره مندی از رویکرد راهبردی برای برون رفت از چالش های موجود صنعت نفت و بهره مندی از روحیه ریسک پذیری در اجرای طرح های توسعه ای و اصلاحی سخت در ساختار مدیریت انرژی کشور ، وزیر نفت آینده باید واجد 3 ویژگی اصلی و مهم باشد تا زمینه موفقیت خود و دولت آینده و تقویت و تثبیت پیشرانی صنعت نفت در کشور را فراهم سازد.
این 3 ویژگی مهم عبارتند از :
1- برخورداری از کانال های ارتباطی و روحیه تعاملی با عناصر و ارکان قدرت در درون حاکمیت و دولت است. وزارت نفت با توجه به کارکرد و جایگاه در ساختار اقتصادی و سیاسی کشور، باید با دستگاه ها و عناصر صاحب قدرت در درون دولت و حاکمیت در جهت اجرای برنامه های توسعه ای و اصلاحی وزارت نفت در ارتباط گسترده باشد . در این راستا ارتباط با شخص رئیس جمهور و همراهی با برنامه های وی و همچنین ارتباط مثبت و تعاملی با نهادهای نظارتی و امنیتی و حاکمیتی بسیار مهم و تعیین کننده است . وزیر نفت در ساختار قدرت در دولت آینده نباید وزیری درجه 2 و در سایه باشد .
2- شاخص دیگر برای وزیر نفت آینده در این بخش ، نداشتن هر گونه سابقه کیفری و حقوقی در محاکم داخلی و بین المللی است . این شاخص برای وزیر نفت چهاردهم برای گرفتار نشدن در حواشی سیاسی داخلی و احتمالا برخی محدودیت و حواشی خارجی بسیار تعیین کننده است . پاک بودن وزیر نفت از منظر حقوقی و حتما سیاسی و امنیتی ، حصار مدیریتی قابل توجهی برای وی ایجاد می کند و او را از محدودیت ها و فشارهای نظارتی دور می سازد .
3- سومین ویژگی در این زمینه ، برخورداری از روحیه مبارزه با فساد و رانت در مجموعه صنعت نفت است . صنعت نفت با توجه به گستردگی و برخورداری از ظرفیت های اقتصادی و مالی ، بیش از دیگر وزارتخانه ها در معرض فساد و رانت قرار دارد . حفاظت و حراست از صنعت در برابر هجمه فساد و رانت خواری در گام نخست بر عهده وزیر نفت است .
4- وزیر نفت باید چهره شناخته شده بین المللی و برخوردار از توانمندی های دیپلماتیک باشد . درک و شناخت درست از تحولات جهانی صنعت نفت ، روندها و تحولات توسعه ای این صنعت در عرصه بین المللی ، شناخت دقیق رقبا و درک مناسب از چشم انداز آینده این صنعت در بازه های زمانی مختلف لازمه یک وزیر نفت تراز است . وزیر نفت آینده در این خصوص علاوه بر آشنایی و تسلط بر زبان های خارجی ، باید از روحیه و مهارت های دیپلماتیک مناسب برخوردار باشد و یا حداقل قادر به تشکیل و مدیریت یک تیم دیپلماتیک قوی برای تسهیل ارتباطات بین المللی با شرکت های نفتی بین المللی ، موسسات مالی و پولی بین المللی و مجامع و نهادهای بین المللی نفت و انرژی باشد.
علاوه بر این وزیر نفت به عنوان یکی از دوبال سیاست خارجی در کنار وزیر امور خارجه ، وظیفه سترگ و راهبردی تلاش برای رفع تحریم های اقتصادی در قالب تحرک دیپلماتیک و همچنین توانمندسازی صنعت نفت برای بالابردن قدرت چانه زنی ایران در مذاکرات سیاسی آینده را برعهده دارد. در کنار این سکاندار صنعت نفت در دولت آینده وظیفه مسئولیت بزرگ برداشتن سایه تحریم ها از سر صنعت نفت را دارد و باید علاوه بر تسهیل بازگشت ایران به شرایط عادی بازار نفت ، توانمندی جذب شرکت های بزرگ و معتبر بین المللی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت را داشته باشد.
تجربه ثابت کرده است که بدون این بهره مندی از این شاخص ها ، وزرای نفت به مهره هایی محافظه کار و منفعل در صنعت نفت تبدیل می شوند. مجموعه این این ویژگی ها طبعا به وزیر نفت برای اجرای برنامه های راهبردی وزارت نفت در عرصه مناسبات خارجی و سیاست های توسعه ای صنعت نفت در داخل، قدرت ، جسارت ، شجاعت و اعتماد به نفس می دهد و مانع از سواستفاده و یا باج خواهی عناصر داخلی از این وزارتخانه می گردد.