گرسنگی پنهان کودکان ایرانی را تهدید می‌کند

کودکان به‌دلایل مختلفی ممکن است به پرخوری یا کم‌اشتهایی دچار شوند که عادت‌های نادرست، بیماری‌ها و تفکرات اشتباه به این موضوع دامن می‌زنند.

به گزارش اطلاعات آنلاین، بی‌‌اشتهایی و سوءتغذیه ناشی از آن، می‌تواند تقریبا به تمامی سیستم های بدن آسیب برساند؛ می‌تواند کشنده باشد یا منجر به مشکلات مختلفی شود. مثلا آسیب به قلب ممکن است به دلیل سوءتغذیه یا استفراغ مکرر اتفاق بیفتد. کودک ممکن است ضربان قلب آهسته، سریع و نامنظم داشته باشد که کمبود دریافت پروتئین، ویتامین سی، بتاکاروتن، ویتامین ب 1 و اسیدفولیک نقش مهمی در این مشکلات دارند. او همچنین ممکن است فشار خون پایین داشته باشد.

از هر سه کودک مبتلا به بی‌‌اشتهایی، یک کودک دارای تعداد گلبول‌های قرمز پایین، یعنی کم‌خونی خفیف است که کمبود دریافت آهن و کمبود ویتامین ب 6، ب 9 و ب 12 نقش مهمی در ایجاد این مشکل دارند. حدود نیمی از کودکان مبتلا به این مشکل، دارای تعداد گلبول‌های سفید پایین هستند.

همچنین حرکات طبیعی در مجرای روده، اغلب با خوردن بسیار محدود و کاهش وزن شدید، کند می‌شود و نسبت میکروبیومهای مفید به مضر، دستگاه گوارش را تحت‌تأثیر قرار می‌‌دهد و در نهایت حتی از طریق محور مغزی ـ روده‌ای بر سلامت روان کودکان اثر می‌‌گذارد.

ازدست‌دادن مایعات (کم‌آبی) ناشی از بی‌اشتهایی، ممکن است منجر به ادرار بسیار غلیظ شود، همچنین ممکن است کودک شما ادرار بیشتری تولید کند. این زمانی اتفاق می‌افتد که توانایی کلیه‌ها در تمرکز ادرار مختل شود. تغییرات کلیوی، اغلب زمانی به حالت عادی بازمی‌گردند که کودک شما به وزن طبیعی خود بازگردد.

یکی دیگر از مشکلات ناشی از سوء‌تغذیه، مشکلات سیستم غدد درون‌ریز در دختران است. فقدان قاعدگی از علایم بارز بی‌‌اشتهایی به شمار می‌آید که اغلب قبل از کاهش وزن شدید اتفاق می‌‌افتد و ممکن است پس از بازیابی وزن طبیعی نیز ادامه یابد. سطوح پایین تر هورمون رشد نیز گاهی در نوجوانان مبتلا به بی‌اشتهایی یافت می‌شود که می تواند تأخیر رشدی را که گاهی در کودکان مبتلا به بی‌‌اشتهایی دیده می‌شود توضیح دهد.

عادت‌های غذایی عادی، اغلب رشد طبیعی را بازمی‌گردانند. کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی بیشتر در معرض خطر شکستگی استخوان هستند. وقتی علایم بی‌‌اشتهایی، قبل از رسیدن به اوج تشکیل استخوان شروع ‌شود، اغلب در اواسط تا اواخر نوجوانی، خطر کاهش بافت استخوانی یا ازدست دادن استخوان بیشتر است. تراکم استخوان، اغلب در دختران مبتلا به بی‌‌اشتهایی کم است. آنها ممکن است کلسیم، ویتامین د، ویتامین کا و منیزیم کافی را که برای سلامت استخوان اهمیت دارد، در رژیم غذایی خود دریافت نکنند.

اهمیت ریزمغذی‌ها

کمبود ریزمغذی‌‌ها به‌عنوان کمبود ویتامین ها و مواد معدنی ضروری تعریف می‌شود که بدن به مقدار کم برای رشد و نمو مناسب نیاز دارد.

برخلاف درشت‌مغذی‌‌ها که شامل انرژی، پروتئین و چربی می‌شود، ریزمغذی‌ها ویتامینها و مواد معدنی هستند که در مقادیر کم مصرف می‌‌شوند، اما برای رشد جسمی و ذهنی ضروری هستند.

کمبود ریزمغذی‌ها مسأله مهم بهداشت جهانی است. این کمبود می‌تواند منجر به رشد ضعیف جسمی و ذهنی در کودکان، آسیب پذیری و تشدید بیماری‌‌ها، عقب‌ماندگی ذهنی، نابینایی و ازدست‌دادن بهره‌وری شوند. برخلاف کمبود انرژی یا پروتئین، اثرات کمبود ریزمغذی‌‌ها بر سلامت، همیشه قابل مشاهده نیست؛ بنابراین کمبود ریزمغذی‌‌ها در سطح جهانی، گاهی «گرسنگی پنهان» نامیده می‌شود.

 تخمین زده می‌شود بیش از نیمی از کودکان زیر پنج سال، دچار کمبود ریزمغذی‌ها و دست‌کم در یکی از دسته‌های آهن، روی و ویتامین آ  دچار کمبودند.

سوء‌تغذیه در کودکان

دکتر بابک باوفا، متخصص سلامت کودکان، در گفتگو با خبرنگار  اطلاعات می‌گوید: چاقی در کودکان، نوعی سوءتغذیه محسوب می‌شود که ممکن است به دلایل زیاد ایجاد ‌شود؛ ازجمله عوامل ژنتیکی، عامل فیزیولوژیکی و مسائل روانی.  اما باید توجه داشت که چاقی‌های دوران کودکی به اضافه‌وزن در بزرگسالی منجر خواهد شد و ممکن است به بیماری‌‌های قلبی، مشکلات تنفسی و به‌خطرافتادن سلامت روان کودکان بینجامد؛ به‌ویژه به‌علت رفتارهای نامناسبی که ممکن است اطرافیان با کودکان چاق داشته باشند.

والدین باید توجه داشته باشند که کودکان علاوه بر داشتن فعالیت‌های روزانه، از همان ابتدای تولد با شیر مادر تغذیه شوند. باید از خوراندن مواد پرچرب و شیرین و آماده به کودکان خودداری شود.

وی معتقد است یکی از علت‌های مهم چاقی در کودکان، استفاده مستمر از تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری است که والدین باید در مقابل آن، پیشگیری‌های لازم را به‌عمل آورند.

این متخصص اطفال و کودکان، به خبرنگار اطلاعات در کرمان می‌گوید: در بسیاری از مواقع، بی‌اشتهایی کودکان به شیوه پخت غذا و طعم‌های ارائه‌شده به کودک برمی‌‌گردد. 

در اکثر مواقع، تغذیه نامناسب، هم باعث کاهش و افزایش وزن کودکان و هم باعث سوءتغذیه است؛ سوءتغذیه‌‌ای که به دنبال فقر، نداشتن آگاهی‌های لازم، مناسب نبودن الگوها و مانند آن پدیدار می‌شود و به دنبال آن، آسیب‌های مغزی و جسمی متعددی ممکن است در بزرگسالی گریبان یک کودک را بگیرد.

البته گاهی کودکان مشکل چندانی ندارند ولی والدین، نگران مقدار مصرف غذای کودک هستند که  در این صورت، باید در مرحله اول، محیط غذا خوردن را برای کودک آرام و لذت‌بخش کرد.

وی توصیه می‌کند: والدین در ابتدا باید به بررسی رشد قد و وزن کودکشان بپردازند و با مراجعه به مراکز بهداشت، از وضعیت رشد کودکشان مطمئن شوند که اگر در مسیر مناسب خود بود، جای نگرانی نیست و نباید در وضعیت غذای کودک، تغییری داد.

الگوبرداری از والدین

دکتر باوفا می‌گوید: کودکان و بزرگسالان تفاوت‌های بسیاری دارند. معده کودکان کوچک‌تر و حجم غذایی آنان نسبت به بزرگسالان کمتر است، اما باید به مسائل دیگری از جمله سلامت کودک، مشکلات مغزی و عوامل روحی آنها بسیار توجه کرد. 

بسیاری از کودکان در سنین خاصی به لجبازی می‌پردازند و از خوردن غذا خودداری می‌کنند که در بسیاری از مواقع ریشه در اضطراب جدایی از مادر دارد، یا غذایی را دوست ندارند و گاهی برای جلب توجه والدین، نسبت به غذا خوردن واکنش‌های سختی از خود نشان می‌دهند. 

در این مواقع، والدین نباید به غذا خوردن کودک واکنشی نشان دهند، بلکه باید سعی کنند در چندین مرحله و فواصل زمانی دیگر، غذا را به کودک بخورانند یا با کتاب خواندن و بازی‌های دلچسب، او را به غذا خوردن ترغیب کنند.

این متخصص کودکان معتقد است کودکان از والدین الگوبرداری می‌کنند. وقتی والدین خودشان در زمان و مکان مناسب غذا نمی‌خورند، نمی‌توان از کودکان انتظار داشت که رفتاری مناسب با غذا داشته باشند. باید توجه کرد که شکل و رنگ و ظرف غذا و حتی بوی آن و محیط صرف غذا باید برای کودک دلچسب باشد.

چه باید کرد؟

دکتر باوفا می‌گوید: باید توجه داشت سوءتغذیه بر روان و جسم کودکان اثر دارد و باید دید کودک دچار چه کمبودهایی شده است. کودکان در ابتدای تولد به پروتئین و چربی برای مغز نیاز دارند که همه در شیر مادر وجود دارد؛ البته با مکمل‌های تجویزشده نیز به رشد استخوان‌ها و سایر ارگان‌ها کمک می‌شود. والدین باید با کودک رفتاری مناسب داشته باشند و غذای کافی و سالم در اختیارش بگذارند و جایی که احساس می‌‌کنند فرزندشان واقعا مشکل دارد به پزشکان و مراکز بهداشت مراجعه کنند.

وی می‌گوید: کم‌وزنی، بدغذایی و اضافه‌وزن، سوءتغذیه به‌حساب می‌آیند. کسانی که در کودکی اضافه‌وزن دارند و قندهای ساده استفاده می‌کنند، در بزرگسالی احتمال اینکه به دیابت مبتلا شوند، بسیار زیاد است؛ حتی مادرانی که در دوران بارداری دچار دیابت بارداری بوده‌اند باید توجه داشته باشند که فرزندانشان ممکن است دچار دیابت شوند.

باوفا در ادامه می‌گوید: استفاده از غذاهای چرب، استفاده از سیگار، الکل و استرس در دوران بارداری می‌تواند باعث بیش‌فعالی در کودکان شود و جا دارد از خوراندن رنگ‌های مصنوعی، غذاهای چرب و شیرین و هله‌هوله و شکر به کودکان خودداری شود.

وی می‌افزاید: والدین سعی کنند تا نیم ساعت بعد از بیدار شدن کودکشان به دستگاه گوارش فرزند خود اجازه آمادگی بدهند و بعد با ایجاد محیطی آرام، صبحانه‌ای سالم ازجمله نان، پنیر، شیر، تخم‌مرغ و گردو در ظرف‌های مناسب و موردتوجه کودک به او بخورانند.