ویروس‌ها دست‌بردار نیستند. هنوز هراس از ویروس دنگی و کرونا باقی مانده که این‌بار نوبت به آبله میمونی رسیده است. موارد ابتلا به‌اندازه‌ای افزایش یافته که سازمان بهداشت جهانی، وضعیت را اضطراری اعلام کرده است. سازمان بهداشت عمومی سوئد اخیرا نخستین مورد از ابتلا به گونه خطرناک بیماری «ام پاکس» را که پیش از این به «آبله میمونی» معروف بود، در خارج از قاره آفریقا ثبت کرد و زنگ‌های خطر به صدا در‌آمد. وزارت بهداشت پاکستان هم به تازگی اعلام کرده: «یک مورد ابتلا به ویروس «ام‌پاکس» (آبله میمونی) را در بیماری که اخیرا از یکی از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بازگشته بود، تایید کرده است.»
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ایران می‌گوید: «در شرایط اضطراری بهداشتی نیاز به یک پاسخ هماهنگ بین‌المللی برای توقف این شیوع و نجات جان انسان‌ها وجود دارد تا از تصمیم‌گیری‌های پراکنده و متناقض در کشورها جلوگیری شود.» یک متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری و عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «این ویروس فقط با ارتباط نزدیک از طریق پوست، تنفس و رابطه جنسی انتقال پیدا می‌کند و مسافران به کشورهای پر خطر به ویژه آفریقا باید به‌شدت کنترل شوند. این بیماری درمان ویژه‌ای ندارد و سرایت آن بسیار سریع و خطرناک است.» آرتمیس رمضانی همچنین تاکید می‌کند: «بیش از همه باید موارد سرایت را کاهش داد و این امکان‌پذیر نمی‌شود مگر با کنترل سلامت مسافران از کشورهایی که موارد بیماری در آنها شیوع یافته است.»
واکسن نداریم، کیت تشخیص داریم
آبله میمونی، یک بیماری عفونی واگیردار ناشی از ویروس آبله است که می‌تواند در برخی از جانوران و انسان‌ها ایجاد شود. نشانه‌های آن با تب، سردرد، دردهای ماهیچه‌ای، لنفادنوپاتی و احساس خستگی آغاز می‌شود. به دنبال آن دانه‌هایی روی پوست ایجاد می‌شود که پس از خارش تاول و زخم ایجاد می‌کنند. دوره نهفتگی آن حدود 10 روز است و مدت زمان نشانه‌های بیماری معمولا دو تا چهار هفته تداوم پیدا می‌کند. تشخیص این بیماری را می‌توان با آزمایش دی‌ان‌ای ویروس تایید کرد. برخی از کارشناسان این بیماری را شبیه آبله‌مرغان می‌دانند. نوع مسری‌تر و خطرناک‌تر بیماری آبله میمون یا ام‌پاکس (MPox) با نام «Clade I» مشهور است و کارشناسان این سازمان می‌گویند که در حال نظارت دقیق وضعیت گسترش آن هستند.
عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «واکسن این بیماری در ایران نیست، چرا که موارد ابتلا تا کنون دیده نشده است. بیشتر این واکسن‌ها باید به کنگو برود. چرا که به‌شدت کشورهای آفریقایی درگیر این بیماری شدند و به زودی قاره آفریقا را می‌گیرد و چون یک مورد هم در سوئد دیده شده این خطر افزایش یافته، اما به نظر من باید بهداشت جهانی اقدام جدی برای جلوگیری از این بیماری در آفریقا انجام دهد.» رمضانی می‌گوید: «کیت تشخیص در ایران وجود دارد و در زمینه شناسایی مشکل نداریم، اما مهم این است که مسافران کنترل شده و تشخیص سریع انجام و بیمار ایزوله شود.» او می‌گوید: «آگاهی مردم و پزشکان در این زمینه بسیار مهم است.»
جهان در اضطرار آبله میمونی
سازمان جهانی بهداشت در بیانیه جدیدش اعلام کرده است: «احتمالا در روزها و هفته‌های آینده، موارد وارداتی بیشتری از این بیماری در اروپا ثبت خواهد شد.» یکی از ایرانی‌هایی که در مراکش زندگی می‌کند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید که اینجا وضعیت اضطراری اعلام و او به‌شدت نگران سلامتش است و نمی‌داند در روزهای آینده قرار است چه اتفاقی بیفتد. همزمان مقامات بهداشتی چین از افزایش نظارت بر موارد مشکوک و کنترل مرزهای خود برای جلوگیری از ورود این بیماری به کشورشان خبر دادند. این کنترل شامل اشیا و همچنین افرادی می‌شود که گمان می‌رود از مکان‌های مشکوک عازم چین شده‌اند. بر اساس داده‌های منتشر شده هفته گذشته از سوی آژانس بهداشت اتحادیه آفریقا (Africa CDC) از ژانویه 2022 در مجموع 38 هزار و 465 مورد ابتلا به این بیماری در 16 کشور آفریقایی به ثبت رسیده و منجر به مرگ 1456 نفر شده است.
به گفته این آژانس، در سال 2024 موارد ابتلا به این بیماری در کشورهای آفریقایی نسبت به سال قبل از آن 160 درصد افزایش یافته است. ساموئل-راجر کامبا، وزیر بهداشت کنگو عنوان کرده است که بر اساس آخرین گزارش اپیدمیولوژیک، جمهوری دموکراتیک کنگو «از ابتدای سال جاری، تعداد 15 هزار و 664 مورد احتمالی ابتلا و 548 مورد مرگ را ثبت کرده است.» با این همه سازمان جهانی بهداشت تاکید کرده است که نباید به دلیل شیوع این ویروس، به مسافران یا کشورها «انگ بزنیم» و در بیانیه خود اعلام کرد که «تنها با همکاری، به اشتراک‌گذاری داده‌ها و انجام اقدامات بهداشتی لازم می‌توان شیوع این ویروس را کنترل کرد.» اگر رد این بیماری را در تاریخ بگیریم، نخستین‌بار در سال 1958 در بین میمون‌های آزمایشگاهی در کپنهاگ دانمارک شناسایی شد. این بیماری بیشتر در مناطق دورافتاده کشورهای مرکز و غرب آفریقا در نزدیکی جنگل‌های بارانی استوایی دیده شده است. بنابر همین موقعیت مکانی، ویروس آبله میمون به دو سویه اصلی آفریقای غربی و آفریقای مرکزی دسته‌بندی می‌شود. نخستین مورد در انسان در سال 1970 در جمهوری دموکراتیک کنگو یافت شده است.
تهدیدی برای همه جهان
فرشید رضایی، مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ایران هم ظهور یک نوع جدید از آبله میمونی، گسترش سریع آن در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو و گزارش موارد در چند کشور همسایه را بسیار نگران‌کننده می‌داند، هر چند معتقد است: «بنابر اظهارات «ماتشیدیسو موئتی»، مدیر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی در آفریقا؛ تلاش‌های قابل توجهی در همکاری نزدیک با جوامع و دولت‌ها در حال انجام است. همچنین تیم‌های سطح ملی در خط مقدم برای تقویت اقدامات کنترل آبله میمونی کار می‌کنند. با گسترش ویروس، سازمان بهداشت جهانی در حال افزایش اقدامات هماهنگ بین‌المللی برای حمایت از کشورها در پایان دادن به این شیوع است.» این در حالی است که بر اساس آخرین یافته‌ها، آبله میمونی در برخی مناطق آفریقا با گسترش یک نوع جدید از ویروس آبله میمونی که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود، همراه شده و همین مساله نه تنها یک وضعیت اضطراری برای آفریقا بلکه برای کل جهان به حساب می‌آید.
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درباره واکسن آبله میمونی می‌گوید: «در حال حاضر، 2 واکسن برای آبله میمونی استفاده می‌شود. سازمان بهداشت جهانی و برخی کشورها مانند نیجریه و جمهوری دموکراتیک کنگو این واکسن‌ها را تایید کرده‌اند.» او تاکید می‌کند: «سازمان بهداشت جهانی برای امکان افزایش فوری واکسیناسیون، 1.45 میلیون دلار از صندوق اضطراری سازمان بهداشت جهانی برداشت کرده است و این احتمال وجود دارد که طی روزهای آینده به پول بیشتری نیاز داشته باشد. سازمان بهداشت جهانی برای تامین تمام نیازها علیه آبله میمونی به کمک‌های مالی نیاز دارد.» حال باید دید که سازمان جهانی بهداشت می‌تواند، در یک عزم جهانی مانع افزایش آبله میمونی در کشورهای جهان شود.