سقوط تاریخی ارزش لیر در برابر دلار

طبق آخرین گزارش‌‌‌های موجود،  تورم مصرف‌کننده ترکیه در ماه ژوئیه سال 2024 میلادی 61.78‌درصد ثبت شده است و این در حالی است که آمار مربوط به ماه ژوئن 71.6‌درصد و ماه مه 75.45‌درصد است و پیش‌بینی می‌‌‌شود تورم سالانه ترکیه تا پایان سال 2024 بالای 70‌درصد باشد. با وجود این کاهش بیشتر ارزش لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا تا پایان سال 2024 دور از انتظار نیست و این همان نکته‌‌‌ای است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیز بر آن تاکید دارند.

افزایش ناگهانی نرخ دلار در ترکیه پس از این اتفاق افتاد که بانک مرکزی ترکیه در 22 ژوئن 2023 تصمیم گرفت نرخ بهره را افزایش دهد. در ابتدای سال 2023 هر دلار آمریکا 18.66 لیر ترکیه بود،  از آن زمان تاکنون لیر ترکیه حدود 80‌درصد از ارزش خود نسبت به دلار را از دست داده است. گرچه این اقدام بانک مرکزی ترکیه برای جلوگیری از افزایش افسارگسیخته نرخ تورم بود اما پس از این اقدام نه‌تنها تورم ترکیه کاهش پیدا نکرد بلکه روند افزایشی به خود گرفت. با این اتفاق نگرانی‌‌‌ها از وخامت وضعیت اقتصادی ترکیه در نبود سیاست‌‌‌های مناسب برای اصلاحات ساختاری در اقتصاد،  شدت گرفته است.

بسیاری از اقتصاددانان سر کلاف پیچ در پیچ مشکلات اقتصادی ترکیه را تاریخ 23 سپتامبر 2021 می‌‌‌دانند؛ زمانی که بانک مرکزی ترکیه بدون توجه به شاخص‌‌‌های اقتصادی،  سیاست کاهش نرخ بهره را در پیش گرفت. از آن زمان تا به حال نرخ دلار درحالی در ترکیه با افزایش 287درصدی مواجه شده است،  که یک روز پیش از اجرای این سیاست هر دلار آمریکا معادل 8.69 لیر بود. به گفته کارشناسان اقتصادی یکی از دلایل بالا رفتن ناگهانی قیمت دلار در ترکیه،  منطبق نبودن انتظار نهادهای مالی و سرمایه‌‌‌گذاران با میزان افزایش نرخ بهره بوده است. اقتصاددانان می‌‌‌گویند که سیاست‌‌‌های نادرست بانک مرکزی ترکیه درباره نرخ بهره در سال 2021 پیش‌بینی فعالان اقتصادی را نسبت به سیاست‌‌‌های بانک مرکزی این کشور برهم زده است و همین مساله موجب شده که سیاست‌‌‌های انقباضی اثربخشی کمتری داشته باشند.

یکی از دلایل دیگری که مطرح می‌‌‌شود،  ناهمخوانی سیاست‌‌‌های اتخاذی بانک مرکزی و دولت با آمارهای اقتصادی است. افزایش پایین‌‌‌تر از انتظار نرخ بهره در سیاست انقباضی بانک مرکزی ترکیه نه‌تنها علاجی برای اقتصاد این کشور نبوده است بلکه اقتصاد را در رکود توام با سردرگمی فرو برده است. مقایسه روند نرخ تبدیل ریال به دلار و لیر به دلار از ابتدای سال 2021 تاکنون حاکی از آن است که نرخ تبدیل ریال به دلار در این مدت 2.25برابر شده و این در حالی است که نرخ تبدیل لیر به دلار با افزایش 4.5 برابری همراه شده است. مقایسه این شاخص‌‌‌ها از ابتدای سال میلادی 2024 تاکنون نیز حاکی از آن است که نرخ تبدیل لیر به دلار افزایش 16.5‌درصدی داشته،  در حالی که قیمت دلار در ایران تنها حدود 14‌درصد افزایش یافته است.