مجموعه ابداع ها؛ به پرسش کشیدن پدیده های اجتماعی

عصر ایران؛ مریم طرزی- در فضایی که  در سبد خرید عموم مردم کتاب به ندرت به چشم می خورد؛ قیمت کاغذ بیداد می کند، چرخ های نشر به زور می چرخد و دلگیریم از اینکه کتابخانه ای دیگر تبدیل به کباب خانه می شود تا معیشت لنگ نماند. در فضایی که کتاب های رنگ و وارنگ شبه علمی و روانشناسی زرد چگونه های ِ آمریکایی: "چگونه پولدار شویم"؛ "چگونه موفق شویم"؛ "چگونه از دیگران عقب نمانیم؟ چگونه بتازیم؟ چگونه بالا برویم؟ و ...   مجالی برای خواندن کتابی از جنس چیستی هنر، فرهنگ و جامعه به دست نمی دهد، وقتی خبر ِ تولد نشری دیگر  از "جنس زمانه و زمان" را می شنویم که اشتیاق و تعهد به فرهنگ، هنر و اندیشه را دارد، دلشاد و امیدوار می شویم.

نشر "بی‌گاه" مشارکت در فضایی برای اندیشیدن و زیستن

بنای کار نشر "بی‌گاه" مشارکت در فضایی برای اندیشیدن و زیستن است؛ و می کوشد تا با عرصه ی آثاری که ما را از وضعیت دیروز و امروز انسان می آگاهانند یا چشم اندازی دیگر گونه برای اندیشیدن و برای بود و شدِمان می گشایند، در این راستا گام بردارد.

از این رو مخاطبان نشر "بی‌گاه" همه کتاب خوانان اند، آنها که از چرایی و چگونگی جهان می پرسند، آن ها که چشم به دنیایی زیستنی تر، رنگارنگ تر و شادمانه تر دارند، انها که از نیروی دانستن آگاهند و کتاب می خوانند تا جهان شان را معنا بخشند، تفسیرش کنند، یا تغییرش دهند.

 در ادامه تازه ترین کتاب های نشرِ تازه متولد "بی‌گاه" معرفی شده است:

مجموعه ابداع ها

مجموعه ابداع ها ( ابداع سنت اثر اریک هابزباوم؛ ابداع دشمن، فاشیسم ابدی اثر امبرتو اکو؛ و ابداع عکس اثر آلن سکولا) از مقاله ها یا کتاب های کوچکی شکل گرفته که طبیعی بودن و ازلی بودن پدیده های اجتماعی را به پرسش می گیرند و نشان می دهند که پدیده مورد نظر چگونه و طی چه فرایندی شکل گرفته و سپس چنان در ذهن انسان ها ریشه دوانده که ظن ساختگی بودن آن نمی رود و از این منظر این نگرش شباهت هایی با برساخت گرایی اجتماعی دارد.

هر یک از آثار البته از زاویه دید خود به امر " ابداع" می نگرند و تعریف خاص خود را از آن دارند که گاه با هم انطباق ندارند. اما همه این آثار طبیعی نبودن و ذاتی نبودن این پدیده ها را نشان می دهند و در عمل اندیشه ای را که در پی القای طبیعی بودن و ذاتی بودن پدیده ها نهفته است به چالش می کشند و تاریخ مندی آن ها را آشکار می کنند.

از این منظر، گرچه این مجموعه بار تاریخی و تحلیلی بسیار دارد، اما کارکرد سیاسی آن نیز بسیار بارز است.

 

 

ابداع سنت/ اریک هابزباوم

بسیاری از سنت ها که سنت هایی باستانی می انگاریم شان، در واقع سنت هایی ابداع شده اند؛ مجموعه ای از کرد و کارهایند که معمولاً قواعدی بر آن ها حاکمند به تصریح یا به تلویح پذیرفته شده اند و سرشتی آیینی و نمادین دارند.

این کرد و کارها با تکرار فراوان در پی آنند که ارزش ها و هنجارهای رفتاری ای را که به خودی خود متضمن پیوستگی با گذشته اند القا کنند...پیوند سنت های "ابداع شده" با آن گذشته تا حد زیادی ساختگی است. در واقع این سنت ها پاسخ هایی به موقعیت های نوینی هستند که شکل ارجاع به موقعیت های قدیمی را به خود می گیرند، یا از اطریق تکرار ِ کم و بیش مداوم، گذشته خود را می سازند.

این کتاب با بررسی نمونه هایی از آیین های نمادین ابداع شده، چگونگی ابداع این سنت ها را نشان می دهد و به ما کمک می کند تا از چشم انداز نویی به آن ها بنگریم.

 

 

ابداع دشمن، فاشیسم ابدی/ امبرتو اکو

کتاب ابداع دشمن، فاشیسم ابدی شامل دو مقاله نوشتهٔ امبرتو اکو است. مقالهٔ «ابداع دشمن» و مقالهٔ «فاشیسم ابدی».

دشمن داشتن نه تنها برای هویت یابی ما اهمیت دارد، بلکه از این نظر هم مهم است که مانعی درست می کند تا بتوانیم نظام ارزشی مان را با آن بسنجیم و در راه ِ غلبه بر آن، ارزش خود را نشان بدهیم. پس وقتی دشمنی در کار نیست، باید آن را ابداع کرد... به این ترتیب، ما در اینجا بیش از آنکه با پدیده تقریباً طبیعی ِ شناسایی ِ دشمنی که تهدیدمان می کند روبه رو باشیم، با فرآیند خلق دشمن و آفریدن تصویری شیطانی از او روبه روییم.

از دید فاشیسم، انسان مبارزه نمی کند تا زندگی کند، بلکه زندگی می کند تا مبارزه کند. بنابراین، صلح طلبی همدستی با دشمن است، صلح طلبی بد است، زیرا زندگی جنگی است دائمی.

اولین ویژگی "فاشیسم" پرستش سنت است. سنت‌گرایی بیش از فاشیسم قدمت دارد، و نه‌تنها ویژگی بارز تفکرِ کاتولیکِ ضدانقلابی پس از انقلاب فرانسه بود، بلکه در اواخر دورهٔ هلنی به‌سان واکنشی به خردگرایی یونان باستان زاده شد.

در حوضهٔ مدیترانه، مردمانی از مذاهب گوناگون (که همگی با طیب خاطر در پانتئون یا بارگاه خدایان رُمی پذیرفته شدند) رفته‌رفته در رؤیایِ مکاشفه‌ای فرورفتند که [گمان می‌بردند] در سپیده‌دم تاریخ بشر واصل شده است. این مکاشفه دیرزمانی در حجابِ زبان‌هایی پنهان بود که دیگر فراموش شده بودند. هیروگلیف‌های مصری، خط رمزیِ رونیِ سلت‌ها و نوشته‌های مقدس ادیان آسیایی که هنوز ناشناخته مانده‌اند، از آن محافظت می‌کردند.

 

 

در باب ابداع معنای عکس/ آلن سکولا

آلن سکولا عکاس و منتقد آمریکایی است که در طول سالیان کوشیده است سازوکار شکل‌گیری گفتمان در هنر عکاسی را شرح دهد. از نظر سکولا علاوه بر فرم عکس آنچه در هنر عکاسی اهمیت دارد گفتمان معنایی و بستر اجتماعی است که عکس در آن معنا پیدا می‌کند. او در کتاب در باب معنای عکس شکل‌گیری و نحوه‌‌ی تاثیر این گفتمان را مورد بررسی قرار داده است.

آلن سکولا، نظریه‌پرداز برجسته‌ی عکاسی، در کتاب ارزشمند خود با عنوان در باب ابداع معنای عکس ماهیت برساخته‌ی معنای عکس را مورد نقد قرار می‌دهد. او با تکیه بر رویکردی جامعه‌شناختی، نشان می‌دهد که عکس نه بازتابی شفاف از واقعیت، بلکه محصول فرایندی پیچیده است که در آن عوامل متعددی چون تکنولوژی، ایدئولوژی، و بسترهای فرهنگی و اجتماعی نقش‌آفرینی می‌کنند

سکولا مفهوم کلیدی گفتمان عکاسی را در کتاب درباب ابداع معنای عکس مطرح می‌کند. او معتقد است که خوانش و درک عکس همواره در بستری از گفتمان‌های غالب اجتماعی و فرهنگی شکل می‌گیرد. این گفتمان‌ها مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها و پیش‌فرض‌هایی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهند که بر چگونگی تفسیر عکس اثر می‌گذارند.

 

 

کارکرد اجتماعی شعر و مقاله ای دیگر/ ت.س. الیوت

ت. س. الیوت شاعر، نمایش نامه نویس، جستارنویس و منتقد ادبی بزرگ انگلیسی و برنده ی جایزه ی نوبل ادبیات بود. او با انتشار دو اثر مهم سرزمین هرز و چهارکوارتت جایگاهی منحصر به فرد در شعر انگلیسی و شعر جهان پیدا کرد. اما این تنها وجه از آفریده های ذهنی او نبود. الیوت جستارنویسی بزرگ هم بود.

او با نگارش " سنت و استعداد فردی" یکی از مهم ترین مقاله های قرن بیستم را در این موضوع نوشت و با نگارش مقاله های شاخصی درباره ی شعر و شاعران به چهره ی مهم نقد ادبی قرن بیستم تبدیل شد. او یکی از راهبران جنبش مدرنیستی در شعر بود و از 1920 به بعد تاثیر فراوانی بر فرهنگ انگلیسی- امریکایی گذاشت.

" اگر یگانه فرم ِ سنت، فرمی که به ارث می رسد، منوط به دنبال کردنِ راه ِ نسل بلافصل پیش از خودمان،در قالب پیروی کورکورانه یا بزدلانه از موفقیت های آن نسل باشد، پس قاطعانه باید با " سنت" مخالفت کرد.

 

دوران مدرن، هنر، زمان، سیاست/ ژاک رانسیر

یکی از بدیع ترین و شاخص ترین دیدگاه های رانسیر، فیلسوف فرانسوی، تأکید بر بعد زیباشناختی سیاست و بُعد سیاسی زیباشناسی است و از جمله به واسطه ی ساخت و پرداخت همین ایده در نزدیک به پنجاه سال کار فکری اش مُهر خود را بر اندیشه ی امروز فرانسه و جهان زده است.

رانسیر در یکی از آخرین آثارش به بررسی زمان در دوران مدرن پرداخته است و این اندیشه را پرورده است که " زمانه ی نوین ِ یکه ای وجود ندارد، و آنچه هست صرفاً تکثری از این زمان هاست، تکثر ِ راه های اغلب متفاوت و گاه متناقض برای اندیشیدن به زمان ِ سیاست مدرن یا هنر مدرن در چارچوب پیشرفت ، پسرفت، تکرار، توقف، یا زمان های هم پوشان".