انسان‌های رستگار در حال عبادت همواره چشمانی گریان دارند. به‌عنوان مثال نماز شب مرحوم الهی قمشه‌ای حدود دو ساعت به طول می‌انجامید.
یکی دیگر از آثار و نشانه‌های رستگاری، گریه کردن از خوف خداوند است([1]).
قرآن کریم درباره بندگان مؤمن می‌فرماید:
)وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْیُنَهُمْ تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ یَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ(([2])؛ «[این فروتنان در برابر حق،] چون آیاتی را که بر پیامبر اسلام نازل شده بشنوند می‌بینی که دیدگانشان به سبب شناخت حق لبریز از اشک می‌شود، می‌گویند: پروردگارا! ما [به پیامبر و قرآن] ایمان آوردیم؛ بنابراین ما را در زمرۀ گواهان [به حقانیت پیامبر و قرآن] قرار ده!.»
از زمان حضرت آدم تا کنون دو نوع گریه برای رستگاران وجود داشته است:
گریه «خَوفِ مِنَ اللّهِ» که مخصوص سحرها و اوقات خلوت با خالق است.
گریه برای مظلومیت و شهادت امام حسین(ع) و دیگر ائمه: که مناسب مجالس روضه و عزا است.
امام صادق(ع) در مورد ارزش گریه‌کردن برای خدا می‌فرماید:
«مَا مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا وَ لَهُ کَیْلٌ وَ وَزْنٌ إِلَّا الدُّمُوعُ؛ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ تُطْفِئُ بِحَاراً مِنْ نَارٍ، فَإِذَا اغْرَوْرَقَتِ الْعَیْنُ بِمَائِهَا، لَمْ یَرْهَقْ وَجْهاً قَتَرٌ وَ لَاذِلَّةٌ، فَإِذَا فَاضَتْ حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ وَ لَوْ أَنَّ بَاکِیاً بَکى فِی أُمَّةٍ لَرُحِمُوا([3])؛ هر چیزی پیمانه و وزنی دارد مگر اشک‌ها؛ زیرا قطره ی اشک دریاهایی از آتش را خاموش می‌کند. و هرگاه چشم در اشک خود غرق شود، گَرد هیچ فقر و ذلّتی بر چهره آن ننشیند و هرگاه اشک‌ها سرازیر شود، خداوند آن چهره را بر آتش حرام گرداند و اگر شخصی در میان امتی بگرید، همه آن امت مشمول رحمت می‌شوند.»
از جمله نجواهایی که خداوند متعال با حضرت موسی(ع) در کوه طور داشت این بود: «ای موسی! به قوم خویش بگو که تقرب‌جویان به چیزی همانند گریستن از ترس من، به من تقرب نیافته‌اند و عبادت‌پیشگان به چیزی همانند پرهیز از حرام‌ها، مرا عبادت نکرده‌اند و آراستگان، به چیزی مانند بی اعتنایی به چیزهایی از دنیا که بدان نیاز ندارند، خویشتن را نیاراستند.
حضرت موسی(ع) عرض کرد:ای گرامی‌ترین گرامیان! چه چیز آنان را در این راه، ثابت‌قدم گرداند؟ فرمود: ای موسی! اما آنان که با گریستن از ترس من جویای تقرّب به من هستند، در اعلی علیین اند و هیچ کس در این مرتبه با آنان شریک نیست»([4]).
امیرالمؤمنین(ع) گریه کردن برای دوری از خدا را عبادت عارفان معرفی نموده است:
«البُکاءُ مِن خِیفَةِ اللَّهِ لِلبُعدِ عَنِ اللَّهِ عِبادَةُ العارِفینَ([5])؛ گریه کردن از ترس خداوند به خاطری دوری از خداوند، عبادت عارفان است.»
امام صادق(ع) در کلامی نورانی می‌فرماید:
«مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ قَطْرَةِ دَمْعٍ فِی سَوَادِ اللَّیْلِ یُقَطِّرُهَا الْعَبْدُ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ([6])؛ هیچ قطره‌ای محبوب‌تر از قطره اشکی نیست که بنده‌ای از خوف خدا و در مقام توبه از گناه می‌ریزد.»
انسان‌های رستگار در حال عبادت همواره چشمانی گریان دارند. به‌عنوان مثال نماز شب مرحوم الهی قمشه‌ای([7])حدود دو ساعت به طول می‌انجامید. ایشان در رکعت یازدهم نمازش یک دستش بلند بود و همه دعاهای مربوط به قنوت نماز وتر را می‌خواند. روی یک دستش هم قرآن کوچکی بود که تا قنوت ادامه داشت، این دستش را به نشانه نیاز پایین نمی‌آورد. گریه‌اش نیز تمامی نداشت. ایشان حقایق و معارف زیادی را کسب نموده و از افرادی بود که این اسرار را نزد هیچ فردی فاش نمی‌کردند. آن‌گاه که اصرار زیادی می‌کردیم، می‌گفتند: این کار خداست! انسان با مشاهده این عالِم بزرگ و خردمند می‌توانست چهره رستگاران واقعی در ذهن را تداعی نماید.
همان‌طور که گریه کردن برای خداوند از نشانه‌های رستگاری است، خشکی چشم و قساوت قلب نیز از نشانه‌های شقاوت است. امام صادق(ع) در این‌زمینه می‌فرماید:
«مِنْ عَلَامَاتِ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَیْنِ، وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ ([8])؛ از نشان‌های شقاوت و بدبختی، خشکی چشم و سختی قلب است.»
------------------------------------------------------------------------------
[1]. «وَ عیناً یَصلَحُ للصُبرَه»؛ کشف الأسرار و عدة الأبرار: 10/455.
[2]. مائده(5): 83.
[3]. الکافی: 4/ 328؛ باب 15، حدیث 1؛ من لا یحضره الفقیه: 1/ 317؛ حدیث 941.
[4]. ثواب الأعمال: 172؛ بحار الأنوار:13/ 349؛ باب 11، حدیث 37؛ سفینة البحار: 1/ 356.
[5]. غرر الحکم: 96؛ حدیث 1816.
[6]. المحاسن: 1/ 292؛ حدیث 450؛ جامع الأخبار: 97؛ وسائل الشیعة: 12/ 177؛ باب 114، حدیث 7؛ بحار الأنوار: 90/ 332؛ باب 19، حدیث 19.
[7]. حاج میرزا محمد مهدی محی الدین الهی قمشه‌ای (1279 - 1352 ه.ش) شاعر، عارف، حکیم و مترجم قرآن کریم است. ایشان آثار متعددی در زمینه حکمت و عرفان تالیف کرده است. همچنین این عالم وارسته قرآن کریم، صحیفه سجادیه و مفاتیح‌الجنان را ترجمه کرده است.
[8]. الکافی: 3/ 712؛ باب 115، حدیث 6.
برگرفته از کتاب راه و رسم رستگاری نوشته استاد حسین انصاریان
