موضوع حکومت حضرت مهدی(عج) و کارگزاران او از مهمترین و بحث انگیزترین موضوعاتی است که از گذشته های دور در میان ادیان مختلف آسمانی مطرح بوده است، که پیروان ادیان آسمانی حداقل سه دین اسلام، مسیحیّت و یهود در این عقیده مشترک است که آینده ی جهان به دست صالحان و خداپرستان است. از این رو هرکدام از ادیان، حکومت آخرالزمان را از آن خود می دانند به طور مثال مسیحیان، منجی آخرالزّمان را حضرت مسیح می دانند در حالی که مسلمانان معتقدند او از نسل پیامبر اسلام(ص) است و دین او اسلام و براساس شریعت محمّدی قیام و حکم می راند.
از این رو در این نوشته برآنیم که ویژگیهای حکومت و کارگزاران حضرت مهدی(عج) را به طور مختصر از منظر قرآن و حدیث مورد تحقیق و بررسی قرار دهیم.
ماهیّت حکومت جهانی مهدویت
حکومت جهان اسلام به رهبری امام زمان(عج) دارای روح و ماهیت ویژه ای است که دیگر حکومتها از آن بی بهره اند. ماهیت حکومت اسلام، آموزه های وحیانی است که به او تعلیم می دهد که خدای او یکی است و فقط باید در برابر او عبادت و کرنش کند و در رفتار و کردارش از دایره بندگی خدا بیرون نرود زیرا فرمود: «یعبدوننی لا تشرکون بی شیئاً» این حکومت پیامی دارد که در بستر عمل به ارزشهای وحیانی، دنیای بهتری را به وی ارزانی بدارد و متأسفانه آنچه در حکومت امروز بشری کمتر یا اصلاً به چشم نمی خورد خداست و عدم پای بندی به وحی و اخلاق و ارزشهای معنوی است .
اساساً تاروپود حکومت مادی بر سرمایه اندوزی، مال پرستی و سود بیشتر از هر طریق و ترفندی بناگذاری شده است. و این تاروپود جای عشق به خوبی ها، ارزشها، ایثار و مجاهدت ها و بالأخره زیبائیهای زندگی را اشغال کرده به طوری که جامعه ی انسانی را از گردونه ی خوبی ها حذف نموده .
بنابراین حکومت مادی بر این پندار است که دین و امور معنوی در پیوندهای اجتماعی ناکارآمد است و این پندار تا جایی در افکار و اندیشه جامعه بشری ریشه کرده که معتقد است تمدّن و حکومت را باید بدون در نظر گرفتن ارزشها پایه ریزی کرد.
استاد شهید مرتضی مطهری در این باره می نویسد: «فکر خدا و زندگی اخروی را باید کنار گذاشت ... باید رأفت و رقت قلب را دور انداخت، رأفت از عجز است. فروتنی و فرمانبرداری از فرومایگی است . حلم و حوصله، عفو و اغماض، از بی همّتی و مستی است . مردانگی باید اختیار کرد . بشر باید به مرحله مرد برتر برسد، عزم و اراده داشته باشد این است روح حکومت مادی غرب که از باب نمونه به آن اشاره کردیم .»
ولی حکومت جهانی مهدویت که به همّت توانای امام عصر(عج) توسعه و گسترش می یابد براساس وحی و ماهیت دینی جلوه گری می کند دارای چند ویژگی خواهد بود.
1 - عدل و احسان
در حکومت جهانی اسلام عدل و احسان سنگ زیرین است.
اجرای عدالت اجتماعی و گسترش آن از بنیادی ترین حکومت مهدویّت است که پیامبر اکرم(ص) نیز و امام بعد از آن بر این حقیقت انگشت نهاده اند که امام زمان(عج) خواهد آمد و جهان پر از ظلم و جور را پر از عدل و داد خواهد کرد . بنابراین می توان گفت سرآغاز انقلاب اجتماعی و حکومت جهانی آن حضرت اجرای عدالت براساس دین است. و این اجرای عدالت نیازمند کارگزاران و کارکنانی عادل و نیکوکار است .
او، ادامه دهنده ی راه پیامبران و اولیاء است .
«لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط؛ ما فرستادگان خود را با نشانه های روشن و پیغامهای راست فرستادیم و با ایشان کتاب و ترازو فرستادیم تا مردمان را به دادگری به پا دارند». از این رو همانطور که پیامبران وظیفه داشتند که برابر کتاب و میزان، مردمان را به دادگری به پا دارند حضرت مهدی(عج) نیز وظیفه دارد بر سیره پیامبران، جامعه انسانی را به دادگری به پا دارد و از نارواها و ستم بازدارد .
«انّ الله یأمر بالعدل والاحسان و ایتاء ذی القربی و ینهی عن الفحشاء والمنکر والبغی ...؛ خدا به عدل و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می دهد از فحشا و زشتکاری و ستم نهی می کند».
این آیه اصول ارزشهای فردی و اجتماعی را ترسیم کرده و نیز از ضد ارزش ها و پلیدی ها بازداشته است و این آیه به معنای واقعی و کامل در عصر ظهور پیاده خواهد شد، عدل یعنی نگهداشت دقیق حقوق مردمان و مبارزه فراگیر، و همه سویه با نابرابریها و احسان، جایگاه برتری در میان ارزشهای اجتماعی اسلام دارد که به یک معنا بالاتر از عدالت است. زیرا اگر در هر حکومتی پایه های حقوقی انسانی، براساس عدالت اجتماعی استوار گردد، در این صورت جلوه های احسان و نیکوکاری، فضای جامعه را می آکند.
به فرموده امام علی(ع) عدل قانونی است فراگیر و قابل گسترش «سائس عام» و احسان نیز ارزشی است ویژه: «عارض خاص». وظیفه اولیه در هر حکومت و جامعه ای به خصوص در جامعه ی دینی نهادینه کردن بنیادهای اجتماعی براساس عدل است اگر مردم در حکومتی که همه ی نهادها و ارکان آن بر هِرم عدل استوار گشته باشند. در آنوقت است که ریشه های نوع دوستی، برادری، مهرورزی، توانا می گردند. همانطور که در ابتدای این فصل اشاره شد ماهیت اصلی حکومت جهانی مهدویت دائرمدار بندگی و عبودیت است، همان که خدای متعال به آن فرمان داده .
«امر الاّ تعبدوا الاّ ایّاه».
عبودیت و بندگی وقتی به اوج می رسد که بنده آنچه را که معبودش از همه چیز بیشتر دوست دارد. در راه پیاده کردن آن تلاش ورزد. اسماعیل بن مسلم می گوید: در محضر امام صادق(ع) بودم که شخصی از آن حضرت پرسید بین این دو آیه: «انّ الله یأمر بالعدل والاحسان» و «امر ربی الّا تعبدوا الاّ ایّاه» چگونه می توان جمع کرد. حضرت فرمود: «نعم، لیس فی عباده امر الاّ العدل والاحسان» بلی، خداوند برای بندگان خود دستوری ندارد جز اجرای عدالت و عمل به احسان .
به عبارت دیگر «عدل» نماد فرهنگ اجتماعی اسلام است و «احسان» نماد فرهنگ اخلاقی آن . اگر این دو رکن رکین در جامعه و حکومتی رواج یابد و ساختار اجتماعی آن حکومت بر این دو استوار و پایه ریزی گردد دو واقعیت دیگر که از ویژگیهای فرهنگ و حکومت جهانی مهدویت است روشن می گردد.
تراز حکومت حضرت مهدی(عج) عدل است که در پرتوی آن، دیگر ارزشها جایگاه واقعی خود را می یابند.
مرحوم شیخ صدوق در این باره می گوید: «یظهر الله به الأرض من کلّ جور و یقدسها من کل ظلم ... فاذا خرج وضع میزان العدل بین النّاس، فلا یظلم احدٌ احداً.»
در حکومت جهانی حضرت مهدی جهان از هرگونه ستم پاک می شود. آن گاه که ظهور کند، میزان عدل را در میان جامعه بشری بنا خواهد کرد، هیچ کس به دیگری ستم روا نخواهد داشت .
2 - استحکام پیوندهای اجتماعی
به طور کلی تاروپود و ساختار هر تمدّنی و حکومتی را افراد آن می سازند. جامعه بشری با برخورداری از روح جمعی، پایه های حکومت را بنا می کنند و بر پویایی و شکوفایی آن می افزایند. انسانها پاره های پیکر هر حکومت می مانند که به هر نسبت پیوند و زندگی جمعی آنان بیشتر باشد آثار پیشرفت و توسعه در آن حکومت نمایان تر است .
در آموزه های اسلامی مفاهیم و واژه هایی وجود دارد که پیام آنها بنیان گذاری و شکوفاسازی و استحکام روحیه جمعی و اجتماعی است. مانند این کلمات «توادّ» «تراحم» «تعاضد» «تواصی» و از همه گویاتر واژه «تعاون» که خداوند در قرآن بعنوان یک دستور اجتماعی به انسانها می فرماید.
«تعاونوا علی البرّ والتّقوی ولا تعاونوا علی الأثم والعدوان» در نیکوکاری و خویشتن داری یکدیگر را همکاری کنید، در گناه و تجاوز همکاری نکنید ».
بنابراین از آیات و روایات بخوبی استفاده می شود که تعاون بر نیکی و نیکویی، به مفهوم گسترده آن فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی در یکی از ابزارهای تمدّن اسلامی است و روشن است که پیدایش روح جمعی و تعاون ساخته و پرداخته حکومت اسلامی است .
پیدایش این روحیه در جامعه اسلامی، پیشرفتهای مادی و معنوی و توسعه مادی و تکامل معنوی گسترده ای به دنبال دارد و در زمینه های عاطفی و اخلاقی نیز از سازندگی چشم گیری برخوردار است .
استاد مطهری می نویسد: «زنده بودن اجتماع به این است که در افراد آن اجتماع روح اجتماعی و حسن اجتماعی و عاطفه اجتماعی وجود داشته باشد ... یعنی خودت را همواره به جای دیگران بگذار و برای آنها همان را بپسند که برای خود می پسندی و همان را کراهت داشته باش که برای خویشتن کراهت داری».
همان طور که گفته شد مسئله تعاون نقش حیاتی در تمدّن و جوامع بشری دارد از این رو در سیره و روش زندگی پیامبر(ص) و امامان معصوم(علیهم السلام) به نمونه هایی برمی خوریم که بر این اصل بلند و بنیادی به روشنی تأکید شده است . در تاریخ آمده که روزی پیامبر(ص) در سفری که همراه یاران بودند در منزل گاهی برای پخت غذا نیاز به هیزم بود پیامبر نیز در این کار همکاری می کند. و یا آن حضرت در کندن خندق در اطراف مدینه برای خود سهمی قرار داد و شروع به کندن می کند .
در سیره امام علی(ع) نیز نمونه هایی فراوان دیده می شود که آن حضرت در کارها و حرکت های جمعی شرکت می جوید. امام صادق(ع) در هنگامه ها با مردم همراه می شود که از جمله در زمان خشکسالی مدینه آنچه برای خود ذخیره کرده بود که تا پایان سال به مصرف برساند، به بازار عرضه کرد، که مبادا ذخیره سازی او به مردم آسیب برساند .
در مدینه، داستان ایثار و تعاون انصار نسبت به مهاجران، آنچنان گویا و روشن است که هرکس اندک آشنایی با آیات قرآن داشته باشد به این حقیقت پی می برد. قرآن از این روحیه و سیره ی مسلمانان به نیکی و زیبایی یاد می کند و با این شیوه، ساختار حکومت اسلامی را که به دست توانای پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان با ایمان و خالص پایه ریزی شده، ترسیم می کند .
«والذین تبوء الدار والایمان من قبلهم یحبّون من هاجر الیهم ولا یجدون فی صدورهم حاجة مما اوتوا و یؤثرون علی انفسهم ولو کان بهم خصاصة و من یوق شحّ نفسه فاولئک هم المفلحون؛ کسانی که قبل از ایشان در مدینه و در ایمان جای گرفتند در حالی که هرکس را که به سوی آنان هجرت کرد دوست می داشتند و در دل خویش نسبت به آنچه داشتند نیازی احساس نمی کردند و دیگران را بر خویش مقدم می داشتند، گرچه آن چیز ویژه ایشان می بود و کسانی که بخل از درون مهار کند، همانا رستگارانند».
خلاصه سخن اینکه این ویژگی در ساختار حکومت اسلامی و شکوفایی آن نقش بنیادی و اساسی داشته است و همین ویژگی در حکومت جهانی حضرت مهدی نیز به گونه ی گسترده پدیدار خواهد شد .
در حکومت جهانی مهدویت ارزشهای انسانی مانند:
ایثار، انسان دوستی، تعاون و نوع دوستی، برادری، امدادرسانی آنچنان ریشه دار و از استحکامی برخوردار است که گویی همگی در یک خانواده زندگی می کنند و نیازهای خویش را از جیب و کیسه ی یکدیگر بدون مانع برطرف می سازند «من» و «تو» در آن جامعه مفهومی ندارد بلکه آنچه معنا و حقیقت دارد «ما» است که خود را می نمایاند .
«قال اسحاق بن عمار: کنت عند ابی عبدالله(ع) فذکر مواساة الرجل لأخوانه و ما یجب علیهم فدخلنی من ذلک امر عظیم. فقال انما ذلک اذا قام قائمنا وجب علیهم ان یجهزوا اخوانهم و یقووّهم». اسحاق بن عمار می گوید نزد امام صادق(ع) بودم و از یاری و غمخواری هرکس با برادرانش و آنچه بر آنان واجب است سخن به میان آمد .
من از این موضوع در شگفت شدم امام(ع) فرمود: این هنگامی است که قائم ما قیام کند، که در آن روزگار بر همگان واجب است یکدیگر را یاری رسانند و یکدیگر را نیرو بخشند. در آخرالزمان، این مکارم اخلاقی و بزرگواری های انسانی است که پایه های حکومت جهانی اسلام را استحکام می سازند .
اما باقر(ع) می فرماید: «... حتی اذا قائم القائم جاءت المزامله و یأتی الرجل الی کیس اخیه فیأخذ حاجته لا یمنعه».
به هنگام قیام قائم «آل محمد» آن چه دیده می شود دوستی و یگانگی و تعاون و الفت است تا آنجا که هرکس آنچه نیاز دارد، از جیب دیگری برمی دارد، بدون هیچ دشواری و بازدارنده ای .
به راستی تصویر و ترسیم چنین جامعه ای چقدر دلپذیر و دلنشین است. زیرا در حکومت و جوامع امروزی بخصوص غیرالهی رقابت و تفوق تنگاتنگ مادی در ساخته و زندگی های آنان موج می زند و اساس ارزشهای معنوی و کمالات انسانی را دگرگون ساخته و روح جمعی و تعاون و همکاری و برادری را رخت بربسته و جوامع به دو دسته تقسیم شده: جامعه هایی که فقیر و گرسنه هستند و هرچه تلاش می کنند به حقوق خویش نمی رسند و مداوم به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت سلطه ی زورمداران و سلطه گران و بالاخره صاحبان قدرت می باشند و هرگز توان خروج از این وضعیت اَسفبار را ندارند. پس همیشه باید تحت سلطه و فرمان آنان باشند .
دسته ی دیگر از جوامع صاحبان ثروت و مکنت و قدرتند که چیزی را بنام ارزش و کرامت انسانی نمی شناسند و اصولاً ارزشهای کمالات انسانی را همان ثروت و قدرت و سلطه تعریف می کنند. و این چنین است که در روزگار ما در عصر حکومت جدید متأسفانه سرنوشت بنی آدم را در عصر حاضر همین ها به دست گرفته اند و برای آنان خط و نشان می کشند.
درست برخلاف آن در حکومت جهانی مهدویت، شیرازه نظام اجتماعی جهان بر تعادل و تعاون دور می زند آنچنان روحیه ها پرورش می یابد، غل و غش ها و ناخالصی ها و خودخواهی ها از میان می رود که «مزامله» یعنی دوستی ها خالص می گردد، پیوندهای اجتماعی و انسانی براساس تعادل و تعاون، راستی، درستی، یکدلی و یکرنگی استحکام پیدا می کند و خلاصه فرهنگ مهدویت جان ها را با تزکیه و افکار و اندیشه ها را با تعلیم به پاکی و پاکیزگی سوق می دهد.
3 - برقراری امنیت
در هر فرهنگ و حکومتی، امنیت اجتماعی اصل است. از مهم ترین نیازهای اساسی بشر، برقراری امنیّت است، امنیّت سیاسی، قضایی، قانونی، اقتصادی، حقوقی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، خانوادگی .
بستر زندگی سالم و جامعه صالح و با امنیّت و آرامش را فراهم می سازد.
قهراً جامعه ی این چنینی آثار و برکاتی دارد که پیوندهای انسانی و اجتماعی با آرامش و بی تنش شکل می گیرد. تلاش های اقتصادی با رونق و شادابی انجام می گیرد، رفتارهای ناهنجار اخلاقی و خشونت ها و خشم ها فروکش می کند، قانون گرایی رواج می یابد. صاحبان ثروت و قدرت خون فرودستان را نمی مکند. فاصله بین دولت مردان و رعیت از بین می رود، میدان برای نقد و نظر فراهم می گردد و کاستی ها از روی خیرخواهی گفته می شود. نقطه های قوت دولت مردان به دور از چاپلوسی و گزافه گویی مطرح می گردد.
همه ی افراد جامعه براساس احترام متقابل به یکدیگر نگاه می کنند و به یکدیگر اعتماد می کنند و در نتیجه همگان با احساس مسئولیت همدیگر را نصیحت می کنند.
از مهم ترین محصولات امنیّت، پدیدار شدن نشانه های عدالت است و مردم وحدت و همبستگی بیشتری پیدا می کنند و در این صورت است که راههای نفوذ هجومها و شبیخونهای دشمنان داخلی و خارجی را با تمام توان می بندند و آقایی و سربلندی خویش را پاس می دارند.
و یکی از خصائص و ویژگی های حکومت جهانی مهدویت برقراری امنیت به معنای اعم آن است، همه جا و در همه ی موارد ذکر شده، امنیت و آرامش در حد اعلای آن توسعه و گسترش پیدا می کند و در آن حکومت جان و مال و ناموس و آبروی مردمان از هر گزند و آسیبی در امان می ماند.
شاید آیه ی شریفه ی سوره نور بر همین مورد یعنی حکومت جهانی آن حضرت تطبیق پیدا کند.
«ولیبدلّنهم من بعد خوفهم اَمنا».
امام صادق(ع) می فرماید: آیه ی شریفه درباره ی حکومت امام زمان است و سپس ادامه می دهند «در آن زمان چندان امنیت بر سراسر جهان گسترده می شود که از هیچ چیز به چیز دیگر، زیان نمی رسد، ترس و وحشتی به چشم نمی خورد. حتی جانوران و حیوانات در بین مردم رفت و آمد می کنند و نسبت به یکدیگر آزاری ندارند.
ایمان نیز که آرام بخشی دلهاست سایه خود را بر جامعه ی مهدوی می افکند. فضای آن روز جامعه، سرشار از اعتماد و اطمینان به یکدیگر است. در پرتو کلمه توحید دلها به هم نزدیک و ضریب ناامنیها به صفر می رسد.»
متأسفانه در جامعه های عصر حاضر رقابت های بی هدف و ناسالمی که بر اثر ترس و عدم اعتماد از یکدیگر به وجود آمده و درد بی درمانی است که حکومت امروز آن را به ارمغان آورده و ملت ها را فرا گرفته، ناامنیهای خانوادگی و ناهنجاریهای اجتماعی در این گونه جامعه ها به خوبی نشان می دهد که دنیای به اصطلاح متمدّن امروز صنعتی و دارای تکنولوژی در برآوردن آرامش روحی و روانی ناتوان بوده است. گرچه توانسته است تا اندازه ای زمینه آسایش مادی و جسمی شهروندان را فراهم سازد. این واقعیت ثابت می کند که دنیای انسانها را نمی توان همیشه و همه جا با قراردادهای اجتماعی بی روح و خشک و بدون پشتوانه معنوی و ایمانی تربیت کرد، تا در آشکار و پنهان حریم حرمت و حقوق دیگران را نگاهدار باشند و همین حقیقت نیاز به آمدن شخص مصلح و رهایی بخش و نجات دهنده ای را که زمینه ساز امنیت همه جانبه باشد ثابت می کند.
در عقاید مسلمانان و پیروان حقه محمدی(ص) آن اصلاح گر و نجات دهنده و امنیت گستر، امام زمان حضرت حجة بن الحسن(ع) است که با قیام و ظهور خود امنیت را توسعه و می گستراند و این نیاز مهم انسانی را به جامعه انسانی ارزانی می دارد و زندگی آرام بخش را برای جهان بشریت فراهم می سازد و با تدبیر چهره ی حکومت هولناک و ترس آلود را به حکومت انسانی و امیدبخش بدل می کند .
4 - سامان دهی اقتصادی
در تعالیم دینی و آموزه های آن بین مسائل اقتصادی و مسائل معنوی پیوندی استوار دیده می شود. در این باب روایات فراوان است از جمله این روایت:
پیامبر(ص) فرمود: «لولا الخبز ما صلّینا ولا صمنا ولا ادّینا فرائض ربّنا»، بدون نان، نه عبادت می توان کرد و نه روزه می توان گرفت و نه واجبات دیگر را می توان انجام داد .
«ثلاثة تحتاج الناس طراً الیها: الامن والعدل والخصب» سه چیز است که همه مردم به آن نیاز دارند: امنیت، عدالت و فراوانی ارزاق .
در روایات اسلامی آمده است که در فرهنگ و عدل جهانی و حکومت جهانی مهدویت(ع) این واقعیت نوید داده می شده که آن حضرت رفاه اقتصادی را همراه با عدالت اجتماعی به گونه ای گسترده و فراگیر، فراهم خواهد آورد .
و نیز در حدیث دیگر نقل شده که آن حضرت در پرتو مدیریت شایسته و سالم و برنامه های جامع و سیاستهای واقع نگر، زمینه شکوفایی استعدادها فراهم می آید، تلاش و کوشش مردم با انگیزه های معنوی در می آمیزد و بهره گیری از منابع طبیعی و خدادادی دوچندان می شود.
در حدیث دیگر فرموده: «کار وجهه ی عبادت و تکلیف به خود می گیرد نیروهای بالقوه و پنهان میدان بروز و ظهور می یابند، خلق وخوی مردم دوستی و خدمتگزاری در بین مردم، رشد می کند.
در چنین جامعه ای زندگی اقتصادی، چهره نوینی پیدا می کند و همگان از زندگی سالم و به دور از تشویش خاطر و نگرانی و اضطراب بهره مند می شوند.
بواسطه ی پیشرفت علم و صنعت تکنولوژی در زمان آن حضرت منابع جدید و ناپیدا کشف می شوند، و زمین آنچه در درون خود دارد بیرون می افکند و بهره برداری از آن آغاز می شود.»
براساس روایات در حکومت جهانی مهدویت(ع) فرآورده هایی به جامعه عرضه می شود که تا آن روز بر بشر ناشناخته بوده است. راههای تولید سالم و توزیع عادلانه به عنوان ارزش وظیفه ایمانی و دینی نمودار می شود و در نتیجه، اقتصاد جامعه، در پرتو مدیریت صحیح آن حضرت شکوفا می شود و برکت و فراوانی نعمت، سرتاسر جهان را فرا می گیرد و همه از نعمت الهی به آسانی استفاده می برند .
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ینعم امّتی فی زمن المهدی(عج) نعمةً لم یتنعّموا قبلها قطّ، یرسل السماء علیهم مدراراً ولا تدع الارض شیئاً من نباتها الاّ اَخرجته». فرمود: پیروان من در زمان حکومت جهانی مهدی(عج) به آسایش و به نعمتهایی دست می یابند که بیش از آن در هیچ دوره ای از حکومتهای گذشته به آن دست نیافته اند. در آن دوره آسمان باران فراوان می بارد و زمین نیز تمام روییدنیهایش را بیرون می اندازد.
قرآن در این باره می فرماید:
«ولو ان اهل القری آمنوا و اتّقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء والارض؛ اگر مردم قریه ها ایمان آورده و پرهیزگاری پیشه کنند، برکات آسمان ها و زمین را به رویشان می گشائیم ».
براساس این آیه و آیات دیگر معیارهای قرآنی، تقوا و خویشتن داری، نیکوکاری و عدالت گستری ... و زمینه های نزول و ریزش رحمت ها و برکات از سوی پروردگار می شود اگر فضای جامعه، فضایی معنوی و الهی باشد و زبان های دعاگو، آلوده به گناه نگردد و لقمه ها حلال و قصد نیّت ها خدایی، بی شک رزق و روزی ها فراوان تر می گردد.
روشن است هنگامی که پیوند انسانها بر پایه عدالت و نیکی شکل می گیرد، بینوایان و مستمندان از یاد نمی روند و هر کسی مرز خود را می شناسد و به حقوق دیگران، دست دراز نمی کند.
در چنین جامعه ای نعمت ها و بخشش های پروردگار بر مردمان فرو می ریزد و بسیاری از گرفتاریهای اجتماعی، برطرف و بن بست های اقتصادی گشوده می شود و راه برای پیشرفت هموار می گردد.
زیرا در قرآن وعده داده شده: «من عمل صالحاً من ذکرٍ او انثی و هو مؤمن فلنحیینَّه حیوة طیبةً و لنجزینّهم اجرهم باحسن ما کانوا یعملون» حکومت حضرت مهدی(عج)، حیات طیّبه، بر پایه ایمان و عمل صالح رخ می نماید. از یک سو طمع های زاید مهار می گردد. مساوات و عدالت دامن می گستراند. بخل و تنگ چشمی، دامن بر می چیند و از سوی دیگر، انگیزه ها برای تلاش بیشتر و خالص تر می شود. و استفاده ی بهتر و سالم تر از طبیعت آماده می گردد. طبیعی است که زمینه ی فراوانی نعمت ها و رونق مسائل اقتصادی نیز پدید آید و گسترش یابد.
امام علی(ع) در این باب می فرماید: «و تخرج له الارض اَفالید کبدهها و تلقی الیه سلماً مقالیدها فیریکم کیف عدل السّیرة و یحیی میّتَ الکتاب والسنَّة». زمین گنجینه های خود را برون اندازد و کلیدهای خویش را از دَر آشتی، تسلیم او سازد، پس روش عادلانه را به شما بنماید و آنچه از کتاب و سنت مرده است زنده کند.
5 - رشد عقل و گسترش دانش
در نظام و حکومت اسلامی، عقل جایگاه ویژه ای دارد و رکن حرکت و تلاش به شمار می رود عقل ستون نیمه ی دین است و بدون عقل دین جایگاه حقیقی خود را پیدا نمی کند. اساساً دین بدون عقل شناخته نمی شود و مجهول می ماند. عقل است که گوهر و جوهر دین را می شناسد و به انسان می فهماند و دستور می دهد در برابر آن سر فرود آورد، و به فرمانهایش گردن نهد. خلاصه، عقل، راهنمای انسان است به سوی زیبائیها، خوبیها، ارزشها، راستی ها و پرهیزدهنده از خطرها . از این رو در قرآن از عقل به خِردورزی، اندیشیدن به علم و دین آگاه شدن و فرزانگی سفارش بسیار شده است، و در فقه اسلامی نیز عقل یکی از منابع چهارگانه اجتهاد به شمار می رود که اجتهاد بدون در نظر گرفتن این رکن مهم و پایه استوار، ناتمام است. امام صادق(ع) درباره ی پرسش شد جایگاه عقل در زندگی بشر چگونه است؟ حضرت در پاسخ می فرماید: «العقل ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان». یعنی عقل چیزی است که به آن خداوند عبادت می شود و بهشت به دست می آید. سپس سؤال کننده پرسید: آنچه معاویه در زندگی خود به کار بست چه بود؟ حضرت در پاسخ فرمود: «تلک النکراء، تلک الشیطنة و هی شبیهة بالعقل و لیست بالعقل» یعنی آنچه معاویه داشت، نیرنگ، فریب و شیطنت بود و آن مانند عقل بود نه خود عقل .
در حکومت اسلامی مهدویت(ع) عقل و بندگی، عقل و اخلاق، عقل و ارزش و عقل و تقوا پیوند ناگسستنی دارند. هرگاه عقل با یکی از اینها که برشمردیم و صدها ارزش والای دیگر، همراه نبود از مدار خارج می شود و جامعه به نیرنگ می آلاید و هرگونه سودجویی، استثمار، استعمار و به بردگی واداشتن دیگران، خردورزی نام می گیرد. علم و تکنولوژی که دستاورد عقل و خرد است، اگر با عقل سالم، عقل به دور از هوی و هوس و اگر عقل به دور از آلودگی ها به کار گرفته نشود، فاجعه به بار می آورد، همان فاجعه ای که امروز شاهد آن هستیم .
عقل سالم، محور جامعه انسانی و حکومت اسلامی است که راهنما به سوی نیکی ها، زیبائیها و ارزشهاست . عقل است که با اخلاق همراه و هم خانه و همزاد است و جدایی بین آنها در پندار نگنجد.
در آموزه های دینی، بویژه شیعی، به پیوند عقل و اخلاق توجه ویژه شده است.
امام صادق(ع) می فرماید: «انّا لحبّ من کان عاقلاً، عاملاً، فهماً، فقیهاً، حلیماً، مداریاً، صبوراً، صدوقاً و وفیا». ما دوستار کسانی هستیم که عقل، دانش، فهم، فقاهت، بردباری، نرمش و صبر دارند و اهل وفا و راستی اند.
امام صادق(ع) فرمود: «العلم سبعة و عشرون حرفاً فجمیع ما جاءت به الرّسل حرفان فلم یعرف الناس الیوم غیر حرفین، فاذا قام قائمنا اخرج خمسة والعشرین حرفا فبثها فی النّاس و ضمّ الیها الحرفین حتّی یبثّها سبعة و عشرین حرفا». علم و دانش بیست و هفت بخش دارد، که بشر تاکنون دو بخش از آن را آموخته است. به هنگام حکومت جهانی مهدویت(عج) بیست وپنج باب دیگر بر آن افزوده خواهد شد و در میان جامعه گسترش می یابد.
روشن است که با پیشرفت علم به رهبری پیشوای عالم و عادل، زمینه توسعه همه سویه و بهبود زندگی مردمان فراهم خواهد آمد و تغییر عمیق پیدا خواهد شد.
از آنجا که علم، تیغ دو دم است، اگر به دست نااهل سپرده شود، ویران گری به بار می آورد در برنامه ی آن حضرت «حضرت مهدی(عج)» تکامل اخلاقی، در کنار تکامل علوم نیز پیش بینی شده است.
امام باقر(ع) فرمودند: «اذا قائم قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم». در حکومت جهانی مهدویت دست محبت و امامت بر سر بندگان می نهد.
رشد عقلانی همراه با رشد اخلاقی، جامعه ای رشید به وجود می آورد که شایستگی اداره تمام جهان را پیدا می کند.
امام علی(ع) در این باب می فرماید: «یعطف الهوی علی الهدی اذ عطفوا الهدی علی الهوی و یعطف الرأی علی القرآن اذا عطفوا القرآن علی الرأی» خواهش نفسانی را به هدایت آسمانی بازگرداند، و آن هنگامی است که ـ مردم ـ رستگاری را تابع هوی ساخته اند و رأی آنان را پیرو قرآن کند، و آن هنگامی است که قرآن را تابع رأی خود کرده اند.
بنابراین از متون و روایات چند چیز حاصل شد:
1 - معلوم شد که روح حکومت جهانی اصلاحی امام زمان(عج) که دورنمایی از حکومت والا و متعالی الهی قرآن است که تربیت و انسان سازی را با عقلانیت و سیاست سازش داده است و نتیجه ی آن رهایی انسانهای گرفتار در بند هوا و هوس و راهنمایی و ارشاد آن به سوی فضایی روشن و سعادت همه جانبه است.
2 - و نیز معلوم شد، که در فرهنگ و حکومت مزبور عقل و اخلاق طوری به هم پیچیده شده که جداسازی آن دو از یکدیگر کاری است ناشدنی . خردورزی و تکامل مادی و معنوی، کامل کننده و یاری رسان یکدیگرند.
3 - و نیز معلوم گشت که بدون دین و ارزشهای دینی و اخلاقی، بنیان های مدینه و حکومت هم سست و ناپایدار است .
4 - و نیز روشن شد: مدینه فاضله ی حکومت جهانی مهدویت(عج)، سرشار از شکوفایی و بالندگی عقل ها و اندیشه ها است، علوم و فنون تکامل می یابد و بشر هر روز به شناخت های تازه و نویی دست می یابد، دانایی و دانش بر جهل و غفلت، غلبه می یابد. تکنیک و صنعت در مسیر انسانیت قرار می گیرد آن حضرت با نفس قدسی و پاک خویش بستر گسترش دانش ها و ارزش ها را فراهم می سازد و بازدارنده ها و موانع را از سر راه بشر دور می سازد.
ویژگی های کارگزاران حکومت جهانی مهدویت(عج)
در حدیثی از امام علی(ع) صفات کسانی که با حضرت بیعت می کنند و بعد جزء کارگزاران حضرت قرار می گیرند، نقل شده، حدیث عبارتست از:
«یبایعون علی اَن لا یسرقوا ولا یزنوا ولا یسبّوا مسلماً ولا یَقتلوا محرّماً ولا یهتکوا حریماً محرما ولایهجموا منزلاً، ولا یضربوا احداً الاّ بالحق، ولا یکنزوا ذهباً ولا فضّة ولا برّاً ولا شعیرا، ولا یأکلوا مال الیتیم، ولا یشهدوا بما لا یعلمون ولا یخربوا مسجداً، ولا یشربوا مسکراً، ولا یلبسوا الخزّ ولا الحریر، ولا یتمنطقوا بالذّهب، ولا یقطعوا طریقاً، ولا یخیفوا سبیلاً، ولا یفسقوا بغلامٍ ولا یحبسوا طعاماً من بُرِّ، ولا شعیرٍ، و یرضونَ بالقلیل، و یشتمونَ علی الطیب، و یکرهونَ النّجاسة، و یأمرون بالمعروف، و ینهونَ عن المنکر و یلبسون الخشنَ من الثیاب و یتوسَدون التّراب علی الخدودِ، و یجاهدون فی الله حقّ جهاده، و یشترط علی نفسهِ لهم: آن یمشیَ حیث یمشونَ، و یلبسَ کما یلبسونَ، و یرکب کما یرکبون، و یکونَ مِن حیث یریدون و یرضی بالقلیل، و یملاَ الارض بعونِ اللهِ عدلاً کما ملئت جوراً یعبُد اللّه حقّ عبادتِه، ولا یأخذ حاجباً ولا بوّاباً .
1 - دزدی نکنند.
2 - زنا نکنند.
3 - به هیچ مسلمانی دشنام ندهند.
4 - خون حرامی نریزند.
5 - آبروی کسی را که احترامش لازم است لگدمال نکنند.
6 - به خانه ی کسی حمله نکنند.
7 - کسی را به ناحق کتک نزنند.
8 - طلا و نقره و گندم و جو ذخیره نکنند.
9 - مال یتیم نخورند.
10 - به چیزی که نمی دانند، گواهی ندهند.
11 - مسجدی را ویران نکنند.
12 - مشروبات الکلی نخورند.
13 - جامه ی حریر و ابریشم نپوشند.
14 - کمربند زرّین نبندند.
15 - راهزنی نکنند.
16 - راهها را ناامن نکنند.
17 - هم جنس بازی نکنند.
18 - مواد خوراکی چون گندم و جو را احتکار نکنند.
19 - به مقدار اندک خشنود باشند.
20 - عطر بزنند.
21 - از پلیدیها دوری کنند.
22 - مردم را به نیکیها فرمان دهند.
23 - دیگران را از زشتیها باز دارند.
24 - لباس خشن بپوشند.
25 - خاک را بالش خود قرار دهند.
26 - در راه خدا آن گونه که شایسته است جهاد کنند.
همان طور که در حدیث فوق آمده در نظام و حکومت مهدوی کارها و پست ها، به شایستگان واگذار می شود، ثروت های غصب شده به صاحبان ثروت برگردانده می شود.
بیت المال از چنگ غارتگران و حرام خواران و خیانت پیشه گان خارج می شود، درهای رفاه و بهره مندی سالم از طبیعت و رزق و روزی حلال به روی مردم گشوده می شود، دیو فقر و تنگدستی زوزه کشان سرزمین حکومت جهانی مهدویت را ترک می کند.
همگان در اوج عزّت و به دور از هرگونه منّت و ذلّت، روزگار را می گذرانند.
به امید ظهورش، انشاءاللّه
