درجه مانور نقدی بانک‌ها

ریسک نقدینگی به این معناست که یک فرد یا شرکت، نقدینگی کافی برای رسیدگی به تعهدات مالی خود را نداشته باشد. ممکن است که نداشتن نقدینگی کافی، در حالت عادی مشکلی را متوجه بانک‌‌‌ها نکند. اما در مواقع بحران و نااطمینانی یا حتی در صورت انتشار شایعات، این موضوع می‌‌‌تواند یک بانک را زمین‌‌‌گیر کند. در واقع بانک‌‌‌ها مخازن ریسک کشور هستند. زیرا منابع مختلف را با کیفیت‌‌‌ها و کمیت‌‌‌ها و زمان‌‌‌بندی‌‌‌های مختلف جذب کرده و آن را با زمان‌بندی‌‌‌ها و مخاطرات مختلف در اختیار انواع اعتبارگیرندگان قرار می‌‌‌دهند. مدیریت، تامین و تخصیص منابع در بازار پول توسط بانک‌‌‌ها انجام می‌‌‌شود. مدیریت محتاطانه نقدینگی به عنوان بخشی از مدیریت ریسک کلی موسسات بانکی، یک سیستم بانکی سالم و باثبات را تضمین کرده و از ورشکستگی بانک جلوگیری می‌‌‌کند. یکی از پر بازخورد‌‌‌ترین ورشکستگی‌‌‌های اخیر دنیا، ورشکستگی بانک «سیلیکون ولی» آمریکا بود. این بانک به علت مدیریت نادرست دارایی‌‌‌های خود نتوانست مطالبات نقدی مشتریان خود را برطرف کند.

 ورشکستگی این بانک که در سال 2023 رخ داد، یکی از 3 ورشکستگی بزرگ بانکی در تاریخ آمریکا بود. این اتفاق برای هر بانکی محتمل است و در صورت غفلت و بی‌‌‌توجهی، می‌‌‌تواند گریبانگیر هر بانکی شود. یکی از روش‌‌‌های کاربردی برای یافتن دیدگاه درست در مورد نقدینگی بانک‌‌‌ها، محاسبه نسبت نقدینگی است. این نسبت با تقسیم میزان دارایی‌‌‌های نقد به کل دارایی‌‌‌های بانک به دست می‌‌‌آید. این نسبت باید یک حد تعادلی را حفظ کند. اگر این نسبت پایین باشد، به این معناست که بانک نمی‌‌‌تواند به راحتی نقدینگی مورد نیاز مشتریان خود را تامین کند. در صورتی که این نسبت بالا باشد، نشانه این است که مدیران بانک بیش از حد محتاطانه عمل کرده و سرمایه‌گذاری بهینه‌‌‌ای در جهت افزایش سود بانک انجام نداده‌‌‌اند.

نسبت نقدینگی در ایران

نسبت نقدینگی در بین بانک‌‌‌های ایران دامنه‌‌‌ گسترده‌‌‌ای را شامل می‌‌‌شود. در شرایط تورمی اقتصاد ایران، بسیاری از بانک‌‌‌ها سعی می‌‌‌کنند که با خرید انواع دارایی‌‌‌ها مانند املاک و مستغلات، سرمایه خود را در برابر تورم ایمن کنند. چرا که تورم مسکن و زمین معمولا بیشتر از سایر اقلام مصرفی است. این امر باعث می‌‌‌شود که نسبت نقدینگی بانک‌‌‌های ایران، رقم پایینی را نشان دهد. از بین 27 بانکی که صورت‌‌‌های مالی اخیر خود را منتشر کرده‌‌‌اند، نسبت نقدینگی 20 بانک، پایین‌‌‌تر از میانگین کل کشور قرار دارد.

با این حال، نسبت نقدینگی بیش از حد، نشان‌‌‌دهنده کوتاهی مدیران بانکی در سرمایه‌‌‌گذاری بهینه در بازارهای مالی است. چرا که بانک‌‌‌ها باید تلاش کنند که همواره سود سهام‌‌‌داران و سپرده‌‌‌گذاران خود را  افزایش دهند. در واقع یکی از مزایای بانک‌‌‌ها این است که سرمایه‌‌‌های خرد افراد را جمع‌‌‌آوری کرده و در بخش‌‌‌های مختلف سرمایه‌‌‌گذاری کنند. میزان بالایی از دارایی‌‌‌ها نقدی، به معنای احتیاط بیش از حد مدیران بانکی است.

در بین بانک‌‌‌های ایران، کمترین نسبت نقدینگی مربوط به بانک‌‌‌های رسالت، ایران زمین و دی است که به ترتیب ارقام 0.08 درصد، 0.37 درصد و 0.51 درصد را به ثبت رساندند. در واقع نسبت نقدینگی پنج بانک، کمتر از 1 درصد است. بیشترین نسبت نقدینگی نیز، به ترتیب به بانک‌‌‌های کارآفرین، پاسارگاد و سامان تعلق دارد. نسبت نقدینگی برای این بانک‌‌‌ها به ترتیب معادل 27.3 درصد، 22.9 درصد و 17.5 درصد بوده است. نکته قابل توجه این است که در این گزارش، نسبت نقدینگی برای بانک سپه محاسبه نشده؛ چراکه صورت‌‌‌های مالی این بانک به علت فرآیند تلفیقی که در ماه‌‌‌های گذشته رخ داد، منتشر نشده است. همچنین اعداد مربوط به دارایی‌‌‌های نقد و کل دارایی‌‌‌های بانک‌‌‌ها،‌‌‌ براساس آخرین صورت مالی سالانه منتشرشده این بانک‌‌‌ها بوده است.