حضرت سیّدالشهدا(ع) همانند دیگر امامان معصوم: هم در ظاهر و هم در باطن پاک و مطهّر بودند. ایشان در طول عمر مبارک‌شان همواره با وضو بوده و علاوه بر طهارت باطنی[1]، مراقب طهارت ظاهری خود نیز بودند و همواره خود را در برابر پروردگار می‌دیدند و در شب عاشورا این موضوع به خوبی متجلّی شده بود. حضرت به فرزند برومندشان، علی‌اکبر(ع) دستور داد تا مقداری آب تهیه کند. ایشان به همراه گروهی از اصحاب در پی آب رفتند و توانستند مقدار اندکی آب تهیه کنند. امام حسین(ع) یاران خود را جمع کرد و فرمود: «با این مقدار آب غسل کرده و وضو بگیرید. لباس‌هایتان را نیز با این آب شست‌وشو دهید؛ چرا که فردا زمان ملاقات با پروردگار است، چه زیباست که با بدن پاک به ملاقات خداوند متعال برویم.»[2]
البتّه این طهارت معانی و تفاسیر متعددی دارد. باید اشاره کرد که یکی از تفاسیر آن عبارت است از دست کشیدن از تمام تعلّقات دنیوی. این طهارت یعنی شست‌وشو دادن دل از هر آن‌چه غیر خدا در آن بود؛ زیرا این غسل در واقع طهارت فکر و قلب را در پی دارد. خداوند متعال آیات متعددی در مورد طهارت بیان می‌کند که بیانگر اهمیّت این موضوع می‌باشد.[3]
در مورد پیوستگی طهارت با اهل بیت:، پروردگار در آیه شریفه: ﴿لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ[4]﴾
به بندگان خود گوشزد می‌کند که جز پاکان و مطهّران واقعی، کسی نمی‌تواند مفاهیم عرشی قرآن کریم و علوم ناب معصومان:را درک کند. در حقیقت قبله حقیقی، معصومان: هستند. اگر خداوند به انسان‌ها دستور داد تا رو به قبله نماز بخوانند، به این سبب بود که کعبه از خاک و گل ساخته شده و در شهر مکه مستقر است؛ در حالی که معصومان: به حسب ظاهر در جایی مستقر نبودند و وجود و حقیقت مطهرشان باطن کعبه است. در حقیقت کعبه، بدل از اهل‌بیت: است. به عبارت دیگر اهل‌بیت: معنا و مفهوم باطن قبله و کعبه ظاهری مسلمانان هستند.[5]
کعبه یک سنگ سیاهیست که ره گم نشود
غسل در اشک می‌زنند که اهل طریقت گویند
(مهدی جابری)
با توجه به این مطالب می‌توان فهمید که انسان با ارتکاب معاصی و تداوم آن نمی‌تواند به حقیقت قرآن و اهل‌بیت: دست یابد و آن را درک کند.
حضرت سیّدالشهدا(ع) چون می‌خواستند یارانشان با پاکی بدن و طهارت دل، با خداوند ملاقات کنند به آنان امر کرد در شب عاشورا، خود را از تمام شوائب و آلودگی‌های دنیوی تطهیر کرده تا با ارواح پاکیزه به سوی خدا بشتابند.
علاوه بر آنکه آن حضرت نزد پروردگار دارای ارج و مقام ویژه‌ای است، در میان موجودات دیگر نیز سرآمد خوبی‌ها و زیبایی‌هاست. ایشان همان کسی است که تمام موجودات عالم برای مصائب او اشک ریختند. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «تمام فرشتگان و همة موجودات آسمان‌ها و زمین، حتی پرندگان در هوا و ماهیان دریا برای جدّ بزرگوارم، اشک ریختند و ناله زدند.»[6]
امام صادق(ع) در روایتی دیگر می‌فرماید: «فرشتگان الهی همواره تا روز قیامت به زیارت حضرت سیّدالشهدا7 مشرف می‌شوند.»[7]
-------------------------------------------------------------------
[1] . مفاتیح‌الجنان؛ زیارت وارث، «لم تُنَجِسُکَ الجاهلیهُ بِأنَجاسِها».
[2]. در کتاب الکامل ابن اثیر:4/60 چنین آمده است: «فلمّا دنوا من الحسین(ع) أمر فضرب له فسطاط ثم أمر بمسک فمیث فی جفنة ثم دخل الحسین(ع) فاستعمل النورة ووقف عبد الرحمن بن عبد ربة وبریر بن حضیر الهمدانی على باب الفسطاط وازدحما أیهما یطلی بعده فجعل یزید یهازل عبد الرحمن فقال له والله ما هذه بساعة باطل فقال یزید والله إن قومی لقد علموا أنی ما أحببت الباطل شاباً ولا کهلاً ولکنی مستبشر بما نحن لاقون والله ما بیننا وبین الحور العین إلا أن یمیل هؤلاء بأسیافهم».
البتّه از اینکه یاران امام حسین(ع) در شب عاشورا غسل نموده‌اند در میان تاریخ نویسان اختلاف است. در کتاب لهوف سید بن طاووس، به مسأله غسل کردن امام حسین(ع) و یارانش اشاره نشده است. هم چنین در کتاب ارشاد شیخ مفید نیز به این مطلب اشاره نشده است؛ ولی در کتاب خصائص الحسینیه، شیخ جعفر شوشتری(صفحه 12) به غسل کردن امام حسین(ع) در شب عاشورا اشاره شده است. به طور کلّی کتاب‌های معتبر تاریخی به مسأله غسل آن حضرت(ع) و یارانش اشاره‌ای نکرده‌اند.
با وجود اختلاف در غسل نمودن امام حسین(ع) در شب عاشورا می‌توان این نتیجه را گرفت که اوّلا: غسل کردن امام حسین(ع) و یارانش برای شهادت بوده و آنها می‌دانستند که تا ظهر عاشورا به شهادت می‌رسند و شهادت با غسل را برای دیدار معبود خود، بر همه چیز مقدم داشتند.
ثانیاً: احتمال این را نیز می‌دادند که فردا نیز همانند روزهای گذشته، از شریعه فرات آب را به خیام برسانند، همان‌طور که حضرت عباس(ع) در روز عاشورا برای آوردن آب به طرف علقمه حرکت نمود.
[3]. بعضی از این آیات عبارتند از:
﴿لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ مائده(5): 6؛ شما را [از آلودگى ها] پاک کند و نعمتش را بر شما تمام نماید تا سپاسگزاری کنید.
﴿إِنَّ الله یُحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ﴾ بقره(2):222؛ یقیناً خدا کسانى را که بسیار توبه مى کنند و کسانى را که خود را [با پذیرش انواع پاکى ها از همه آلودگى ها] پاکیزه مى کنند دوست دارد.
﴿فیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ الله یُـــحِبُّ الْمُطَّهِّرینَ﴾ توبه(9):108؛ در آن مردانى هستند که خواهان پاکیزگى [و طهارت جسم و جان ] هستند و خدا پاکیزگان را دوست دارد.
﴿إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ﴾ فاطر(35):10؛ حقایق پاک [چون عقاید و اندیشه هاى صحیح ] به سوى او بالا مى رود و عمل شایسته آن را بالا مى برد.
﴿ضَرَبَ الله مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ﴾ ابراهیم(14):24؛ که خدا چگونه مثلى زده است؟ کلمة پاک [که اعتقاد واقعى به توحید است ] مانند درخت پاک است، ریشه اش استوار و پابرجا و شاخه اش در آسمان است.
﴿ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ﴾ عبس(80)14؛ بلند مرتبه و پاکیزه.
﴿لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ﴾ واقعه(56):79؛ جز پاک‌شدگان [از هر نوع آلودگى ] به [حقایق، اسرار و لطایف ] آن دسترسى ندارند.
[4]. واقعه(56):79؛ جز پاک‌شدگان [از هر نوع آلودگى ] به [حقایق، اسرار و لطایف ] آن دسترسى ندارند.
[5]. روایاتی که در این زمینه وارد شده، حاکی از آن است که هدف از آمدن به مکّه، رسیدن به باطن کعبه امام است. قال رسول الله9:«مثل الإمام مثل الکعبة إذ تؤتی و لا تأتی»؛ بحارالأنوار :36/353؛رسول خدا9 فرمودند : امام همچون کعبه است که باید به سویش روند، نه آنکه (منتظر باشند تا) او به سوی آنها بیاید. خداوند سبحان می‌فرماید:﴿فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِم﴾ ابراهیم(14):37؛ پس دل هاى گروهى از مردم را به سوى آنان علاقمند و متمایل کن. مراد از کعبه این است که مردم در اهل بیت:جمع شوند. امام کاظم7 می‌فرماید: «من زار قبر ولدی علی کان له عند الله کسبعین حجة مبرورة، قال: قلت: سبعین حجة؟قال : نعم وسبعین ألف حجة، قال: قلت: سبعین ألف حجة؟ قال: رب حجة لا تقبل من زاره...»؛ الکافی:4/549 حدیث 2. «تمام‌الحج لقاءِ‌الامام»
[6]. الکافی: 4/576، حدیث 2 .
[7] . مستدرک الوسائل: 10/ 262، حدیث 2.
برگرفته از کتاب آئین اشک و عزا در سوگ سیدالشهدا(ع) نوشته استاد حسین انصاریان