مَنْ یُعَظِّمْ شَعائراللّه فانَّها مِنْ تَقوَی القلوب...
خوشا به حال کسی که شعائر دین خدا را بزرگ و محترم شمارد؛ زیرا این صفت، ویژگی دل های پرهیزکار است.
نهم ربیع الاول، آغاز دوره ی امامت مهدی(عج)، از حوادث مهم و حساس تاریخ تشیّع به شمار می رود. با گرامی داشت خاطره ی این روز باشکوه، مطلب زیر را با هدف آشنایی بیشتر با شخصیت آخرین حجت خدا در روی زمین و اظهار ارادت به پیشگاه آن حضرت، تقدیم می داریم؛ امید است همیشه یاد آن عزیز پنهان در پس پرده ی غیبت را در دل هایمان زنده دایم و از وظایف خطیر خویش در این دوره ی سرنوشت ساز، غافل نباشیم.
اصل امامت
مقوله ی امامت و جانشینی پیامبر اکرم(ص) همواره به عنوان یکی از مباحث مهم اعتقادی مسلمانان در طول تاریخ مطرح بوده است. در دیدگاه شیعه، اهداف نزول کتاب های آسمانی و ارسال پیامبران الهی، هنگامی به طور کامل تحقق می یابد که ختم نبوّت با نصب امام معصوم همراه باشد. امام همه ی ویژگی های پیامبر به جز دریافت وحی را داراست که با ولایت تکوینی (قدرت بر تصرّف در نظام هستی) و ولایت تشریعی (تبیین و تفسیر آیات و احکام الهی) و از بین بردن نارسایی های موجود، زمینه را برای رسیدن انسان به کمال معنوی فراهم می کند.
پیامبر اکرم(ص)، در سال دهم هجری، هنگام بازگشت از حجةالوداع، با نازل شدن آیه ی «اَلْیَوْم اَکْملتُ لکُم دینَکم و اتْمَمْتُ علیکُم نعمتی»(2) از سوی خداوند مأمور شدند در محلی به نام «غدیر خم» انتصاب علی بن ابی طالب(ع) به مقام امامت را به آگاهی مردم برسانند. ابوجعفر محمد بن جریر طبری؛ تفسیرگر و تاریخ نگار نام دار اهل سنت در اشاره به این واقعه می نویسد:
«پیامبر اکرم(ص) [در منطقه ی غدیر خم] فرمودند: جبرییل از سوی خداوند دستور آورد که در این جایگاه بایستم و به سفید و سیاه اعلام کنم که علی بن ابی طالب(ع)، برادر من، وصی من، جانشین من و امام پس از من است».(3)
البته آن چه گفته شد به اعلام همگانی و رسمی و بیعت گرفتن از مردم مربوط است؛ زیرا رسول خدا(ص) در دوران رسالت، بارها با بیان تعداد امامان و نام بردن از آنان مسأله ی امامت را تبیین کرده بودند. هنگامی که آیه ی «یا اَیُهَّا الذّین آمَنو اطیعُوااللّهَ وَ اطیعُو الرَّسولَ و اولیِ الامرِ مِنْکُم»(4) نازل شد جابر بن عبداللّه انصاری از پیامبر پرسید: «اولی الامر که اطاعت شان در ردیف اطاعت شما به حساب آمده است، چه کسانی هستند؟» پیامبر اکرم(ص) در پاسخ فرمودند: «آنان جانشینان من و پیشوایان مسلمانان هستند. نخستین آنان، علی بن ابی طالب و پس از او فرزندش حسن و...» به این ترتیب، یکایک ائمه ی اطهار(ع) را نام بردند. هنگامی که به امام دوازدهم رسیدند، با این تعبیر از ایشان یاد کردند که: «ثم
سمّی محمد کنیّی حجةاللّه فی ارضه و بقیّة فی عباده ابن الحسن بن علی...؛ سپس هم نامم محمّد، هم کنیه ی من، حجةاللّه و بقیةاللّه در بین مردمان، فرزند حسن بن علی(ع) هستند...»(5)
امامت حضرت مهدی(عج)
پیش تر اشاره شد که پیامبر(ص) با تعابیر گوناگون به مسأله ی امامت حضرت مهدی(عج) اشاره کرده و تقریبا اطلاعات لازم را درباره ی چگونگی تولد، وقایع زندگی و ویژگی های حکومت آن حضرت، در اختیار مردم قرار داده بودند. برای مثال، در یک مورد، پیامبر اکرم(ص) خطاب به علی(ع) فرمودند:
«امامان پس از من دوازده نفرند که اولّی آن ها تو هستی و آخر آنها قائمی است که خداوند به دست او، شرق و غرب عالم را خواهد گشود».(6)
و یا در جای دیگر می فرماید:
«... نهمین نفر از امامان، قائم اهل بیت من و مهدی این امت است که در رفتار و گفتار و کردار، شبیه ترین مردم به من است. او پس از یک غیبت طولانی و حیرت و سرگردانی، ظهور خواهد کرد و دین خدا را در سرتاسر عالم، حاکمیت خواهد بخشید. او با نصرت و تأییدهای پی در پی خداوند متعال، زمین را پر از عدل و داد خواهد ساخت. همان گونه که
پیش از آن، از ظلم و ستم پر شده است».(7)
بنابراین به دلیل شرایط خفقن باری که خلفای عباسی ایجاد کرده بودند حضرت مهدی(عج) پس از تولد، یک دوره زندگی نیمه مخفی را آغاز کردند. در این دوره که شهادت امام عسکری(ع)، ادامه داشت تعداد بسیار اندکی از شیعیان، به دیدار ایشان نایل شدند. از آن پس دوره ی امامت امام دوازدهم(ع) و مرحله ی خطیر زندگی آن حضرت که به دوره ی غیبت معروف است، آغاز می شود.
مسأله ی اقامه ی نماز بر پیکر مطهر امام عسکری(ع) توسط حضرت مهدی(ع) سبب روشنگری مردم شد و از انحراف های بعدی در مسأله ی امامت جلوگیری می کند. این کار بر همه ی شیعیان آشکار ساخت که پس از امام عسکری(ع)، فرزند ایشان عهده دار منصب امامت هستند. بدین ترتیب، توطئه ی خطرناکی که خلفای عباسی، برای نابودی اساسی مکتب تشیع طرح ریزی کرده بودند، خنثی شد.
باید دانست عوامل حکومت عباسی، پس از شهادت امام عسکری(ع) در صدد برآمدند تا کسی را از سوی خلیفه مأمور نماز خواندن بر جنازه ی آن حضرت کنند و به پندار باطل خود، با این کار، پایان دوره ی امامت را اعلام و خلیفه ی غاصب عباسی را وارث امامت شیعه معرفی کنند؛ امّا با وجود مقدمه چینی های بسیاری که انجام داده بودند، نقشه ی آنان عملی نشد. هنگامی که فرد مورد نظر حکومت. آماده ی نماز خواندن بر پیکر امام یازدهم(ع) بود، ناگهان کودکی در حدود پنج ساله، با وقار و طمأنینه پیش آمد، آن فرد را کنار زد و خود به اقامه ی نماز پراخت. این در حالی بود که به عنایت خداوند متعال مأموران حکومتی نتوانستند حتّی کوچک ترین عکس العملی نشان دهند. با پایان نماز نیز، پیش از آن که مأموران حکومتی بتوانند کاری بکنند، آن حضرت از دیدگان غایب شدند. بدین ترتیب، دوره ی امامت حضرت مهدی(عج) آغاز شد.
آغاز امامت آن حضرت، به مشیّت الهی و برخی مصالح دیگر، با غیبت همراه بود که به «غیبت صُغرا» مشهور است و تا سال 329هجری قمری به طول انجامید. پس از آن، مرحله ی جدیدی از غیبت که به دوره ی «غیبت کُبرا» معروف است، آغاز شد که تا کنون نیز ادامه دارد. این دوران، سخت ترین دوره ی امتحان مردم است؛ زیرا ارتباط مستقیم با امام(ع) برای همگان میسر نیست و نایب خاصی نیز وجود ندارد تا مردم به وسلیله ی او بتوانند از آن حضرت، پاسخ پرسش های شان را دیافت و کسب فیض کنند.
در توصیف این بُرهه از زمان، تعبیرهای بسیاری در روایات وارد شده است که از وجود فتنه های بسیار خطرناک حکایت دارد. بشر در این دوره به دلیل بی توجهی به ارزش های اصیل الهی و انسانی، با وجود برخورداری از زندگی به ظاهر زیبا، آراسته و مدرن به زندگی نکبت باری دچار می شود؛ بدین معنا که هر چند شکم ها سیر و زندگی پر زرق و برق خواهد بود، ولی روح ها مضطرب، نگران و سرگشته است و از دست دادن هدف و فلسفه ی درست زندگی، یکایک افراد بشر را به یأس و ناامیدی کُشنده ای دچار می سازد.
در فرهنگ اصیل اسلامی، برای پیش گیری از دچار شدن به چنین وضعی، تحت عوان «وظایف دوران غیبت»، رهنمودهای بسیار مهمی از سوی پیامبر اکرم(ص) و ائمه ی اطهار(ع) ارایه شده است. رعایت این موارد، سبب در امان ماندن از خطر انحراف است؛ زیرا پای بند نبودن به احکام الهی و از دست دادن ثبات فکری و اعتقادی صحیح، سبب آلودگی به فتنه های آخرالزّمان خواهد شد.
امید است با انجام وظایف و تکالیف مربوط به دوری غیبت، بتوانیم در شمار منتظران واقعی آن حضرت باشیم و هنگام ظهور مهدی موعود(عج)، شایستگی هم گامی به آن سوار سبزپوش را به دست آوریم.
