ابن عباس به نقل صدوق از رسول خدا روایت مىکند:
خدا را فرشتهاى است به نام سخائیل که در کنار هر نمازى از خداوند براى نمازگزاران برات مىگیرد.
هنگامى که مؤمنان شب را به پایان مى برند و برمى خیزند و وضو مى گیرند و نماز صبح را به جاى مى آورند براى آنان از خدا براتى مى گیرد که در آن نوشته شده:
«انا الله الباقى، عبادى و امائى فى حرزى جعلتکم، و فى حفظى وتحت کنفى صیرتکم و عزتى لاخذلتکم وانتم مغفور لکم ذنوبکم الى الظهر:»
من خداى پاینده ام، بندگانم و کنیزانم شما را در حصار استوارم قرار دادم، و در حفظ و حراستم بردم، به عزتم سوگند شما را وا نمى گذارم، گناهانتان تا ظهر مورد مغفرت است.
چون ظهر شود و به وضو و نماز برخیزند برائت دوم را از خدا براى آنان مى گیرد که در آن نوشته شده:
«انا الله القادر، عبادى و امائى بدلت سیاتکم حسنات وغفرت لکم السئیات و احللتکم برضاى عنکم دارالجلال:»
من خداى توانایم، بندگانم و کنیزانم، زشتى هایتان را به خوبى ها تبدیل کردم، گناهانتان را آمرزیدم و به خاطر خوشنودى ام از شما، شما را به خانه جلال وارد نمودم.
و چون به وضو و نماز عصر اقدام کننده برائت سوم را از خدا براى آنان مى گیرد که در آن نوشته شده:
«انا الله الجلیل جل ذکرى، وعظم سلطانى، عبیدى و امائى حرکت ابدانکم على النار، و اسکنتکم مساکن الابرار، و دفعت عنکم برحمتى شر الاشرار:»
من خداى بزرگم، و ذکرم بزرگ است، و سلطنتم عظیم است، بندگانم و کنیزانم، بدن هایتان را بر آتش دوزخ حرام کردم، و شما را در مسکن هاى نیکان مسکن دادم، و به رحمتم شر اشرار را از شما دفع کردم.
و چون وقت مغرب شود و به وضو و نماز برخیزند برائت چهارم را براى آنان مى گیرد که در آن نوشته شده:
«انا الله الجبار الکبیر المتعال عبیدى و امائى صعد ملائکتى من عندکم بالرضا و حق على ان ارضیکم واعطیکم یوم القیامة منیتکم:»
من خداى جبران کننده بزرگ و برترم، بندگانم و کنیزانم فرشتگانم از نزد شما با خوشنودى رضا صعود کردند، بر عهده من است که شما را خوشنود کنم، و روز قیامت همه خواسته هاى شما را به شما عطا کنم.
و هنگامى که وقت عشا برسد و به وضو و نماز اقدام کنند برائت پنجم را از خدا براى آنان مى گیرد که بر آن نوشته شده:
«انى انا الله لا اله غیرى ولا رب سواى عبادى وامائى فى بیوتکم تطهرتم، والى بیوتى مشیتم وفى ذکرى خضتم و حقى عرفتم و فرائضى ادیتم اشهدک یا سخائیل و سائر ملائکتى انى قد رضیت عنهم.»
منحصراً خداى بر حق بر منم، معبودى جز من نیست، پروردگارى غیر من وجود ندارد، بندگانم و کنیزانم در خانه هایتان وضو گرفتید، و به سوى خانه هایم مساجد رفتید و در یادم افتادید، و حقم را شناختید و واجباتم را ادا کردیداى سخائیل و دیگر فرشتگان شاهد باشید از همه اینان راضى و خوشنود شدم. «1» حضرت صادق (ع) مى فرماید:
«یؤتى بشیخ یوم القیامة فیدفع الیه کتابه ظاهره مما یلى الناس لا یرى الا مساوى فیطول ذلک علیه فیقول: یا رب أتامرنى الى النار فیقول الجبار جل جلاله یا شیخ انا استحیى ان اعذبک و قد کنت تصلى فى دار الدنیا، اذهبوا بعبدى الى الجنة:» «2»
پیرمردى را در قیامت مى آورند، پرونده اش را به دستش مى دهند، ظاهر پرونده امورى است که مردم آن را دنبال مى کنند و جز گناهان و بدى ها در آن دیده نمى شود، کار بر او طولانى مى شود، مى گوید خدا مرا به رفتن به دوزخ فرمان مى دهى؟ خداى جبار مى گوید: پیرمرد من حیا مى کنم تو را عذاب کنم در حالى که در دنیا نماز مى خواندى، فرشتگانم بنده مرا به بهشت ببرید.
عبدالعظیم حسنى از حضرت عسگرى روایت مى کند که خدا با موسى بن عمران سخن گفت، موسى پرسید معبودا پاداش کسى که نمازهایش را به وقت معینش مى خواند چیست؟ حضرت حق فرمود:
«اعطیته سؤله و ابیحه جنتى:» «3»
خواسته هایش را به او عطا مى کنم، و بهشتم را براى او حلال و مباح مى نمایم.
حضرت باقر (ع) مى فرماید:
مردى ثقفى به محضر پیامبر آمد و از آن حضرت از پاداشى که براى خواندن نمازش مقرر شده پرسید، حضرت فرمود:
«اذا قمت الى الصلاة وتوجهت و قرأت ام الکتاب و ما تیسر من السور ثم رکعت فاتممت رکوعها وسجودها وتشهدت وسلمت غفر کل ذنب فیما بینک وبین الصلاة التى قدمتها الى الصلاه المؤخره فهذا لک فى صلاتک:» «4»
هنگامى که براى نماز برخاستى، و روى به قبله آوردى و سوره فاتحه و به دنبالش هر سوره اى که میسر بود خواندى، آنگاه به رکوع و سجود در آمدى و آن را تمام کردى و تشهد و سلام را به جاى آوردى هر گناهى که میان تو و نماز ادا شده تا نماز بعدى قرار دارد آمرزیده مى شود، این است پاداش تو به خاطر نمازى که خواندى.
حضرت صادق (ع) مى فرماید:
«یؤتى بعبد یوم القیامة لیست له حسنة فیقال له: اذکروا تذکر هل لک من حسنة قال فیتذکر فیقول: یا رب ما بى حسنة الا ان فلاناً عبدک المؤمن مّریى فطلبت منه ماء فاعطانى ماء فتوضات به و صلیت لک قال: فیقول الرب تبارک و تعالى: قد غفرت لک ادخلوا عبدى الجنة:» «5»
شخصى را در قیامت مى آورند که براى او حسنه اى نیست، به او مى گویند یاد کن یا به خاطر آر که آیا حسنه اى براى تو هست؟ پس به خاطر مى آورد و مى گوید پروردگارم براى من حسنه اى نیست مگر این که فلان بنده مؤمنت روزى بر من گذشت، من از او درخواست آب کردم، او هم به من آب داد، من با آن آب وضو گرفتم و براى تو نماز خواندم، خدا مى فرماید تو را آمرزیدم، اى فرشتگان بنده ام را وارد بهشت کنید.
«عن النبى (علیهما السلام) قال: ان احب الاعمال الى الله عزوجل الصلاة والبر والجهاد:» «6»
از رسول خدا روایت شده: یقیناً محبوب ترین اعمال به سوى خدا، نماز و نیکى و جهاد است.
حضرت رضا (ع) از پدرانش از رسول خدا روایت مى کند که پیامبر فرمود:
«من ادى فریضة فله عند الله دعوة مستجابة:» «7»
کسى که واجبى را انجام دهد، براى او نزد خدا دعاى مستجاب مقرر است.
حضرت صادق (ع) فرمود:
«اما والله انکم لعلى دین الله و ملائکته فاعینونا على ذلک بورع و اجتهاد، علیکم بالصلاة و العبادة، علیکم بالورع:» «8»
آگاه باشید به خدا سوگند شما شیعه بر دین خدا و فرشتگانش هستید، پس ما را بر حفظ این دین به پاکدامنى و کوشش مثبت کمک کنید، بر شما باد به نماز و عبادت، بر شما باد به پاکدامنى.
حضرت رضا (ع) از پدرانش از امیرالمؤمنین (ع) روایت مى کند که حضرت فرمود:
«اوصیکم بالصلاة و حفظها فانها خیرالعمل و هى عمود دینکم:» «9»
شما را به نماز و مواظبت و حفظ آن سفارش مى کنم، زیرا نماز بهترین عمل و ستون و پایه دین شماست.
از رسول خدا روایت شده:
«حبب الى من دنیاکم: النساء و الطیب و جعل قرة عینى فى الصلاه:» «10»
از دنیاى شما سه چیز محبوب من است: زنان، بوى خوش، و دل خوشى ام را در نماز قرار داده اند.
در توضیح این روایت گفته شده که مراد پیامبر این است که سه لذت مشروع محبوب من است، ازدواج، بوى خوش، نماز یا نماز نمازگزار ازدواج کرده و نماز نمازگزارى که عطر استعمال نموده نمازى افضل از نماز دیگران است.
ادریس قمى مى گوید از حضرت صادق (ع) پرسیدم:
الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ* که در قرآن آمده چیست؟ حضرت فرمود:
«هى الصلاة فحافظوا علیها:» «11»
الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ* نماز است، بر نماز محافظت کنید.
پیامبر فرمود:
«اول ما ینظر فى عمل العبد فى یوم القیامة فى صلاته فان قبلت نظر فى غیرها و ان لم تقبل لم ینظر فى عمله بشیئى:» «12»
به اول چیزى که از اعمال عبد در قیامت نظر مى شود نماز اوست، اگر پذیرفته شود به دیگر اعمالش نظر مى شود، اگر پذیرفته نشود به چیزى از عملش نمى نگرند.
از حضرت صادق (ع) روایت شده:
«صلاة فریضة خیر من عشرین حجة و حجة خیر من بیت مملو ذهباً یتصدق منه حتى یفنى او حتى لا یبقى منه شیئى:» «31»
یک نماز واجب از بیست حج بهتر است و یک حج بهتر است از خانه اى که پر از طلا باشد، از آن صدقه دهند تا پایان یابد یا چیزى از آن نماند.
از حضرت باقر (ع) روایت شده:
«لا تتهاون بصلاتک فان النبى (علیهما السلام) قال عند موته: لیس منى من استخف بصلاته، لیس منى من شرب مسکراً لا یرد على الحوض لا و الله:» «41»
نمازت را سبک مشمار، زیرا رسول خدا هنگام مرگش فرمود: هر کس نماز را سبک بشمارد از من نیست، هر کس شراب بنوشد از من نیست، به خدا قسم کنار حوض کوثر بر من وارد نمى شود.
حضرت صادق (ع) فرمود:
«ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة:» «15»
بى تردید شفاعت ما به کسى که نماز را سبک بشمارد نمى رسد.
از پیامبر اسلام روایت شده است:
«لا تضیّعو صلاتکم فان من ضیع صلاته حشر مع قارون و هامان و کان حقا على الله ان یدخله النار مع المنافقین:» «16»
نمازتان را ضایع مکنید، زیرا کسى که نمازش را ضایع کند با قارون و هامان محشور مى شود، و بر خداست که او را با منافقان وارد دوزخ کند.
حضرت صادق (ع) مى فرماید:
«اول ما یحاسب به العبد الصلاة فان قبلت قبل سائر عمله و اذا ردت رد علیه سائر عمله:» «17»
اول چیزى که عبد را به آن محاسبه مى کنند نماز است، اگر پذیرفته شود دیگر اعمال او پذیرفته مى شود، و اگر مردود گردد دیگر اعمالش نیز مردود خواهد شد.
«عن ابى عبدالله (ع) قال: ان تارک الصلاة کافر:» «18»
از حضرت صادق (ع) روایت است: بى تردید بى نماز کافر است.
حضرت صادق از پدرش امام باقر از جابر از رسول خدا روایت مى کند:
«ما بین الکفر و الایمان الا ترک الصلاة:» «19»
میان کفر و ایمان جز ترک نماز چیزى نیست.
روایت بسیار مهمى از رسول خدا درباره بى نماز نقل شده که دانستنش براى همه لازم است:
هر کس نماز را ترک کند خداى متعال او را به پانزده عقوبت مبتلا کند، شش عقوبت در دنیا، و سه عقوبت نزدیک مرگ، و سه عقوبت در قبر و سه عقوبت در قیامت:
اما شش عقوبت در دنیا:
- بى آبرو شود.
- برکت از مالش برود.
- عمر و ثروتش زیاد نگردد.
- خوبى هایش قبول حق نشود.
- دعایش به اجابت نرسد.
- مشمول دعاى صالحان نگردد.
اما سه عقوبت نزدیک مرگ:
- سکرات مرگ بر او سخت شود.
- گرسنه از دنیا برود.
- تشنگى هرگز از او برطرف نگردد.
اما سه عقوبت در قبر:
- با درد و غم قرین باشد.
- در تاریکى محض بسر برد.
- تا قیامت در عذاب باشد.
اما سه عقوبت در قیامت:
- حساب بر او دشوار شود.
- خدا دشمن وى گردد، و به او نظر رحمت نکند، و او را عذاب دردناک رسد.
- از قبر چون حیوان وارد قیامت شود و سپس با ذلت و خوارى رهسپار دوزخ گردد.
در کتاب پر ارزش اسرار نماز علامه شیخ عبدالحسین تهرانى این روایات از مصادر عصمت و طهارت نقل شده است:
«الصلاة نورالمؤمن، الصلاة نور، افضل الاعمال بعد الایمان الصلاة، الصلاة کفارات للخطاء، الصلاة معراج امتى، علم الایمان الصلاة:» «20»
نماز نور مؤمن است، نماز نور است، برترین عمل پس از ایمان نماز است، نماز کفاره گناهان است، نماز معراج امت من است، نشانه ایمان نماز است.
براى این که به بخشى از معانى و حقایق و اسرار نماز واقف شوید در جلد اول این تفسیر به شرح و توضیح سوره مبارکه حمد که از ارکان نماز است مراجعه کنید.
من علاقه داشتم بیش از این به روایات نماز و نکات بسیار مهمى که در آن روایت است بپردازم، ولى به نظرم رسید که شرح و توضیح نماز اثرى در چند جلد نیاز دارد، به این خاطر به همین مقدار که اشاره شد و براى درک عظمت نماز کافى است قناعت مى کنم.
منابع:
کتاب : تفسیر حکیم ج 2
نوشتہ : استاد حسین انصاریان
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- امالى صدوق، 41- 42. بحار، ج 82، ص 203.
(2)- خصال، ج 2، ص 115.
(3)- بحار، ج 82، ص 204، ح 5.
(4)- امالى صدوق، 125.
(5)- خصال، ج 1، ص 15.
(6)- بحار، ج 82، ص 206، ح 10.
(7)- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 28.
(8)- امالى طوسى، ج 1، ص 31.
(9)- بحار، ج 82، ص 209، ح 20.
(10)- بحار، ج 82، ص 211.
(11)- تفسیر عیاشى ج 2، ص 327.
(12)- بحارج 82، ص 227، ج 53.
(13)- کافى ج 3، ص 265.- تهذیب، ج 1، ص 203
(14)- وسائل ج 3، ص 15.
(15)- بحار ج 82، ص 235، ج 63.
(16)- وسائل ج 3، ص 19.
(17)- وسائل ج 3، ص 22.
(18)- وسائل ج 3، ص 29.
(19)- وسائل ج 3، ص 29.
(20)- اسرار الصلاه تهرانى، 24- 29.
