(متولد حدود 1325-متوفی 1388 ه.ق)
آیة الله العظمی حاج سید محمد محقق داماد،مرد دانش و تحقیق،یکی از انجم فروزان فقاهت و یکی از فقیهان نامدار شیعه در قرن چهاردهم هجری می باشند که شاگردان برجسته و رجال علمی تربیت کرده او،امروز نور افکنان اجتماع می باشند وهمگی به وجود چنین استاد فرزانه ای افتخار و شکرگزاری دارند.
ولادت:
ایشان در یک بیت رفیع علمی و ولائی،در احمد آباد یزد،پا به عرصه حیات نهادند.والد عالیقدرش مرحوم حجة الاسلام و المسلمین آقای حاج سید جعفرموسوی،یکی از ارادتمندان و شیفتگان مقام شامخ اهل بیت عصمت و طهارت بودند.
بارها به سفر عتبات عالیات تشرف پیدا کرده بودند.در سفر اخیر که با پای پیاده عازم دیار دوست بودند،روح خداجویش به ملکوت اعلی پیوست و کودک هنوز از مادرمتولد نگردیده بود.
بسیار طبیعی است کودکی که در چنین فضای ولایی و دوستی اهل بیت(ع)چشم و گوش باز نماید،چگونه بار خواهد آمد؟ او در ممات پدر،تحت حمایت وعنایت مادر پارسا و عفیفه اش تربیت و پرورش می یافت که داغ مادر را نیز به زودی بردل گرفت و با کوله باری از غم و اندوه به تحصیلات مقدماتی پرداخت.
مدت کوتاهی در اردکان بوده،سپس عازم یزد گردید و پیش اساتید نامداری مانند:مرحوم آقا سید احمد مدرس،مرحوم حاج سید یحیی واعظ،مرحوم آقای سید حسن باغ گندمی و مرحوم آقا سید محمد علیرضا حائری به تحصیل مقدمات علوم وسطوح پرداخت و مقداری از قوانین را پیش آیة الله آقای حاج شیخ غلامرضا یزدی تلمذ نمود،و با اشارت و صلاحدید وی،شاگرد ساعی و کوشا،عازم حوزه علمیه قم گردید و این مسافرت همراه بدرقه استاد مهربان و طالب کمال دانشجویش توام بوده است.
مرحوم محقق به برکت استعداد ذاتی و ذوق و شوق فراوان تحصیلی،در طی نه سال اقامت در قم،به مراتب عالیه علمی نائل آمدند.ضمن تحصیل به تدریس و تعلیم نیز پرداختند.
ایشان در سال 1341 ه.ق،یعنی در حدود16 سالگی به دروس حضرات آیات میر سید علی یثربی کاشانی(م 1380 ه.ق)، مرحوم آقا سید محمد تقی خوانساری(م 1371 ه.ق)،مرحوم حاج میرزا محمد همدانی(م 1365)و آیات عظام شیخ محموداردکانی،و سید ابو الحسن رفیعی قزوینی و مرحوم سید محمد حجت کوهکمری(1372)و سرانجام درس آیة الله العظمی حاج شیخ عبد الکریم حائری(قدس سره)راه یافته و تلمذ نموده است،و استعداد درخشان خود را در این محاضر منور نشان داده است،و بیشترین بهره را از محضر مبارک زعیم عالیقدر و مؤسس حوزه علمیه قم برده اند،و در اثر احساس لیاقت و استعداد شاگرد،مورد عنایت و توجه خاص استادعالیقدرش قرار گرفته است،و همین عنایت خاص استاد موجب گردیده است که به افتخار دامادی و مصاهرت وی نیز نائل آید،و این امر بس بود که عنوان جدیدی برعنوان پیشین وی(محقق)افزوده شده،و آن کلمه «داماد»است،که به صورت «محقق داماد»درآمده است.
حوزه درس فعال:
پس از ارتحال استاد بزرگوار و مؤسس حوزه علمیه قم،معظم له تدریس درحوزه علمیه قم را شروع و در مدت اندکی، محضر درس وی به صورت مجمع فضلاء و دانشمندان و محل ملاقات اندیشمندان اهل درد درآمد،و ایشان از این فرصت عالی ترین بهره ها را برده،و در تمام ایام به تدریس و تربیت پرداخته اند.روزهایی هم که حوزه تعطیل می شد، یت شریف ایشان یک مدرس بزرگ،و یک جایگاه رفع اشکالات و بحث و گفتگوی فقهی درمی آمد.روزهای جشن و سرور،یا ایام سوگواری و عزا نیز،بحث و گفتگوی پربرکت فقهی و اصولی منقطع نمی گردید،و روح جویای کمال وی هرگز از زلال آب شیرین علم سیراب نمی گشت.از اینرو،با اینکه ایشان مرجعیت و رفت و آمد و بیا و برو مردمی دیگر مراجع عظام را نداشتند،و اصولاعلاقه ای نیز به این قبیل امور،نشان نمی دادند،رشته ها وریشه های مرجعیت رااز دل کنده و به «غارب »آن افکنده،ومتمحض در علم وتعلیم و تربیت گردیده بودند،و این امرشوخی نیست،ریاضت و مبارزه طولانی می طلبد...ازاینرو درس ایشان،مجتهد پرور و مرکزتلاقی افکار وتضارب اندیشه هابود.در اثر همین تمحض در علم بود که جمعی از زبدگان حوزه به محفل گرم و با صفای وی می شتافتند.
جمع کثیری که نام بردن اسامی برخی از آنان می تواند نمونه بس اندک از بیشترینهاباشد.افرادی مانند:
1-مرحوم آیة الله حاج شیخ مرتضی حائری یزدی(درس کفایه)
2-استاد شهید،آیة الله مرتضی مطهری(اعلی الله مقامه الشریف)
3-شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی
4-شهید شیخ عبد الرحیم ربانی شیرازی
5-شهید امام موسی صدر(رهبر شیعیان لبنان)
6-شهید آیة الله حاج آقا مصطفی خمینی
7-شهید دکتر محمد مفتح
8-شهید حاج شیخ علی قدوسی
9-آیة الله حاج شیخ حسینعلی منتظری
10-آیة الله حاج شیخ علی مشکینی
11-آیة الله سید عبد الکریم موسوی اردبیلی
12-آیة الله استاد حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی
13-آیة الله حاج سید موسی شبیری زنجانی
14-آیة الله حاج سید مهدی روحانی
15-آیة الله حاج میرزا علی احمدی زنجانی
16-آیة الله سید کرامت الله شیرازی
17-آیة الله حاج سید ابو الفضل میر محمدی
18-آیة الله شیخ احمد آذری قمی
19-آیة الله حاج سید فخر الدین طاهری شیرازی
20-آیة الله حاج سید نور الدین شیرازی
21-آیة الله حاج شیخ حسین نوری همدانی
22-آیة الله حاج شیخ عباس ایزدی نجف آبادی
23-آیة الله حاج سید جلال طاهری اصفهانی
24-آیة الله حاج سید محمد ابطحی کاشانی
25-آیة الله حاج سید عبد الرسول شریعتمداری
26-آیة الله حاج سید محمد حسین تهرانی(لاله زاری)
27-آیة الله حاج شیخ عبد الله جوادی آملی
28-آیة الله حاج سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی
29-آیة الله حاج شیخ محمد تقی ستوده اراکی
30-آیة الله حاج شیخ حسین مظاهری اصفهانی
31-آیة الله حاج شیخ محمد مؤمن قمی
32-آیة الله حاج سید محمد حسینی کاشانی
33-آیة الله حاج سید علی محقق یزدی
34-آیة الله حاج شیخ محمد علی ذاکری شیرازی
35-آیة الله حاج شیخ حسن شریعتمداری...
و جمعی دیگر از بزرگان و معاریف حوزه.
خصوصیات و روحیات:
مرحوم آیة الله محقق داماد،فرد زاهد و پارسا و بسیار صریح اللهجه،خوش مجلس و شیرین سخن بودند.هرگز به مقامات صوری و مناسب ظاهری اهمیت نمی دادند.از تواضع و ادب خاصی برخوردار بودند.او در ایام ماه رمضان در مسجدبازار قم به وعظ و ارشاد می پرداختند،و سخنان وی تاثیر عمیقی در دل شنوندگان باقی می گذاشت.
آثار و تالیفات:
از آثار عمده ایشان،حواشی بر العروة الوثقی مرحوم یزدی،به قلم خودش می باشد.ولی تقریرات دروس فقه و اصول ایشان توسط جمعی از فضلای جلسه درس ایشان تحریر و تالیف،و به مرحله چاپ رسیده است.
1-مباحث حج،صلوة،صوم،اعتکاف،خمس و قسمت عمده زکات توسطحضرت آیة الله جوادی آملی تقریر و تحریر به چاپ رفته است.دوره کتاب الحج درسه جلد چاپ و نشر و کتاب صلوة نیز...
2-استاد بزرگوار آیة الله مکارم شیرازی دوره درس اصول ایشان را نوشته اند.
3-آیة الله طاهری اصفهانی،مبحث طهارت و دوره اصول ایشان را تقریر وتحریر نموده اند.
4-آیة الله شیخ محمد مؤمن،بحث صلوة ایشان را تقریر و تحریر نموده اند.
5-آیة الله جوادی آملی بحث حج ایشان را تقریر و تحریر نموده اند.
فرزندان و اخلاف:
از آن بزرگوار،فرزندان شایسته به جا مانده اند که از میان آنان:
حضرت آیة الله حاج سید علی محقق داماد،از اساتید حوزه علمیه و عضومحترم جامعه مدرسین می باشد.
و دیگر،حضرت حجة الاسلام و المسلمین،جناب سید مصطفی محقق داماد،عضو هیات علمی دانشگاه،و عزیز دیگری در یکی از مسئولیتهای کشوری انجام وظیفه می نمایند.
تاریخ وفات:
مرحوم آیة الله العظمی محقق داماد،پس از عمری تلاش و کوشش در راه انجام وظیفه الهی،و پس از تربیت جمعی از شاگردان مجتهد و شایسته،روز چهارشنبه 2 ذی الحجة الحرام سال 1388 ه.ق بر اثر سکته قلبی،پس از 75 روز بیماری دار فانی راوداع گفت،و در مقبره ای از مقابر سمت شرقی صحن مطهر حضرت معصومه(س)باتجلیل و تشییع کم سابقه مدفون گردید.روحش شاد! (1)
پی نوشت:
1- منابع و مآخذ:مقاله فاضل محترم،آقای بیدهندی،مجله نور علم،شماره 5،دوره دوم،ص 96 تا103- آثار الحجة،ج 2،ص 62- گنجینه،ج 2،ص 142.