کارنامه بازدهی رؤسای بورس

علی عبدالمحمدی :  مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در هفدهم شهریور و پس از 35ماه از سمت خود استعفا داد. مجید عشقی در 21مهر1400 با رای اکثریت اعضای شورای عالی بورس، به‌عنوان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شده بود. وی در بیستم فروردین امسال نیز یک‌بار دیگر با کسب رای اعتماد و حمایت مجدد اعضای شورای عالی بورس برای 30ماه دیگر در سمت خود ابقا شده بود.

روز گذشته، جلسه شورای عالی بورس برای تعیین تکلیف صندلی ریاست سازمان بورس برگزار شد و نهایتا حجت‌الله صیدی به‌عنوان هفتمین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین شد. صیدی مدرک دکترای خود را از دانشگاه علامه طباطبایی اخذ کرده است. او عمده فعالیت‌های خود را در بخش بانکی کشور مشغول به فعالیت بوده و در شرکت‌های سرمایه‌گذاری بورسی نیز انجام وظیفه کرده و دارای تجربیات ارزشمندی در این حوزه است.

پیشینه تاریخی شکل‌گیری سازمان بورس

تا قبل از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال84، سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران، به‌صورت همزمان متولی نظارتی و اجرایی معاملات سهام در ایران بود. اما با تصویب قانون مذکور در آذر84، وظیفه نظارتی و اجرایی از یکدیگر تفکیک شد. با تصویب قانون بازار اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی در اول آذر84، عملیات اجرایی بورس‌ها به بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران سپرده شد. مسوولیت نظارت بر این بورس‌ها و نهادهای مالی نیز به شورای عالی بورس و همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار واگذار شد. براساس ماده5 قانون بازار اوراق بهادار، سازمان بورس موسسه عمومی غیر دولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و دریافت سهم از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها و سایر درآمدها اداره خواهد شد. در ماده9 این قانون نیز ذکر شده است که رئیس هیات‌مدیره سازمان بورس از بین اعضای هیات‌مدیره به پیشنهاد اعضا و تصویب شورا برای مدت 30ماه تعیین خواهد شد. افزون بر این در تبصره1 ماده9 نیز به این نکته اشاره شده که رئیس هیات‌مدیره سازمان، رئیس سازمان بورس و بالاترین مقام اجرایی آن خواهد بود.

علی صالح‌آبادی

اولین رئیس سازمان بورس علی صالح‌آبادی است که بعدها به ریاست بانک مرکزی نیز گماشته شد. صالح‌آبادی در سال85 و حدودا یک سال بعد از تصدی سمت دبیرکلی سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران سابق و براساس قانون بازار اوراق بهادار که در سال84 تصویب شده بود، سازمان بورس و اوراق بهادار را به‌عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه تاسیس کرد و خود با تصویب شورای عالی بورس، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار شد. وی تا 25آذر سال93 در جایگاه رئیس سازمان بورس فعالیت داشت و در دوره ریاست وی، شاخص کل با رشد 627درصدی همراه شد. رشد مذکور در دوره ریاست علی صالح‌آبادی در حالی رخ داد که در همین بازه زمانی دلار در بازار آزاد با رشد 279درصدی همراه شد. بازدهی بیش از 2برابری بورس نسبت به دلار در این بازه زمانی نشان می‌دهد که در دوره ریاست علی صالح‌آبادی بر سازمان بورس، بازار سهام گوی سبقت را از بازار ارز ربوده است. رشد بازار در سال92 و ریزش قیمت‌ها در دی‌ماه92 نیز در دوران سکانداری صالح‌آبادی بر سازمان بورس حادث شد.

محمد فطانت‌فرد

بعد از صالح‌آبادی، محمد فطانت‌فرد رئیس سازمان بورس شد و تا 5مرداد95 بر این مسند قرار داشت. شاخص کل در دوران سکانداری فطانت‌فرد بر سازمان بورس، رشد اندک 8درصدی را تجربه کرد. در دوره ریاست فطانت‌فرد بر سازمان بورس، با توجه به افزایش قابل‌توجه نرخ سپرده بانکی، اکثر بازارهای دارایی، گرفتار رکود شدند و بورس تهران نیز از این امر مستثنی نشد. رشد 7درصدی دلار در این دوران نیز در حکم مویدی بر این مدعا است. امضای برجام و موج مثبتی که در سهام خودرویی در زمستان94 رخ داد، در دوران ریاست فطانت‌فرد رخ داد.

شاپور محمدی

شاپور محمدی، سومین سکاندار صندلی ریاست سازمان بورس بود و از پنجم مرداد 95 تا بیست‌وسوم فروردین99 به‌عنوان رئیس سازمان بورس فعالیت داشت. دوران 4ساله ریاست شاپور محمدی بر سازمان بورس، بیشترین بازدهی را برای سهامداران در پی داشت و در دوران وی شاخص کل بورس، رشد 705درصدی را تجربه کرد. در همین دوران دلار در بازار آزاد رشد 344درصدی را به ثبت رساند. رشد قیمت‌ها در بورس تهران از دوره ریاست شاپور محمدی آغاز شد و در اسفند سال 98، اختلافاتی میان وی و وزارت اقتصاد و بانک مرکزی بر سر موضوع کاهش دامنه نوسان و کنترل قیمت سهام ایجاد شد. با اوج‌گیری قیمت سهام در فروردین99 و آغاز فرآیند شکل‌گیری حباب در بورس تهران، شاپور محمدی از سمت خود استعفا داد و به این ترتیب توانست از مهلکه مرداد99 بورس تهران نجات پیدا کند و روزهای تاریک ریزش فجیع قیمت‌ها در بورس تهران در مرداد سال99 در دوره وی به وقوع نپیوندد.

حسن قالیباف‌اصل

در بحبوحه رشد قیمت سهام در بهار 99 و پس از استعفای شاپور محمدی، حسن قالیباف‌اصل رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار شد؛ اما دوران فعالیت وی به‌عنوان رئیس سازمان به یک سال نیز نرسید و قالیباف نیز مانند رئیس قبلی سازمان از سمت خود استعفا کرد. ریزش تاریخی قیمت‌ها در مرداد99، در دوران ریاست قالیباف رخ داد؛ اما در مجموع شاخص در دوران وی، رشد 89درصدی را به ثبت رساند. در دورانی که قالیباف‌اصل بر صندلی ریاست سازمان تکیه داشت، دلار توانست رشد 40درصدی را تجربه کند. بازدهی بورس نسبت به دلار در دوره وی بد نبود و بورس دو برابر دلار رشد کرد. اما موضوعی که ماجرا را به سمت و سوی تاریک برد، سلسله اقداماتی است که انجام نشد تا فجیع‌ترین ریزش شاخص کل بورس تهران در مرداد99 رقم بخورد. افزون بر این سازمان بعد از استعفای شاپور محمدی با اتخاذ برخی راهکارها می‌توانست مانع از حبابی‌شدن بیشتر قیمت‌ها در بازار سهام شود.

محمدعلی دهقان دهنوی

پس از قالیباف‌اصل، محمدعلی دهقان دهنوی به‌عنوان پنجمین رئیس سازمان منصوب شد و عمر ریاست او نیز مانند قالیباف به یک سال نرسید و در بیست و یکم مهر 1400، جای خود را به مجید عشقی داد. دوره ریاست دهقان دهنوی بر سازمان بورس نیز که بعد از ریزش تاریخی قیمت‌ها در سال99 بود، آورده چندانی برای سهامداران نداشت و شاخص کل در این دوران فقط 15درصد رشد کرد. رشد دلار در دوره ریاست دهقان دهنوی، 3درصد بیش از بورس بود و در دوره وی دلار در بازار آزاد با رشد 18درصدی همراه شد.

مجید عشقی

 مجید عشقی نیز از 21مهر1400 تا 17شهریور امسال ششمین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بود که در دوره ریاست وی، شاخص کل 50درصد رشد کرد. اما نکته قابل‌توجه در دوران ریاست مجید عشقی بر سازمان اوضاع اسفناکی بود که سهامداران تحمل کردند. بورس در دوران عشقی به‌طور بی‌سابقه‌ای از دلار جا ماند. از مهر1400 تا اواسط شهریور امسال، دلار در بازار آزاد با رشد 120درصدی همراه شد، اما همان‌طور که گفته شد در همین بازه زمانی بورس فقط 50درصد رشد کرد. همین موضوع موجب شد تا موجی از انتقادات به سمت و سوی رئیس سابق سازمان روانه شود و نهایتا نیز مجبور به استعفا شد.

 دشت منفی در روز حساس