به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،مسجد از صدر اسلام یکی از پایگاه‌های فرهنگی و اجتماعی و همچنین مراکز حل مشکلات جامعه اسلامی بوده است، رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار با ائمه جماعات مساجد استان تهران در سال 1395 تاکید کردند که «اوّلین مسئله، اهمّیّت خود مسجد است و این ابتکاری بود که اسلام در آغاز ولادت خود برگزید و محلّ تجمّع مردم را بر محور ذکر و دعا و توجّه به خدای متعال قرار داد، بنابراین مسجد اهمّیّت دارد، پایگاه است؛ همچنان‌که معروف شده در زبان‌ها واقعاً پایگاه است. نه‌فقط پایگاه برای فلان مسئله‌ی اجتماعی، [بلکه] مسجد می‌تواند پایگاه همه‌ی کارهای نیک باشد؛ پایگاه خودسازی، انسان‌سازی، تعمیر دل و تعمیر دنیا و مقابله‌ی با دشمن و زمینه‌سازی برای ایجاد تمدّن اسلامی و بصیرت‌افزاییِ افراد؛ و مسجد یک چنین جایگاهی است».
ایسنا نوشت:بر این اساس مساجد در این روزهایی که دشمن تلاش می‌کند جوانان را از طریق فضای مجازی و اقدامات فرهنگی از مسیر دین منحرف کند، بهترین مکان برای جذب جوانان و اجرای برنامه‌هایی برای مقابله با اقدامات دشمن است.
به همین منظور مساجدی که دارای ظرفیت‌های بالایی برای جذب جوانان هستند را روز به روز باید مجهزتر کرد. یکی از این مساجدی که دارای ظرفیت‌های فرهنگی، ورزشی، تفریحی و حتی اقتصادی است «مسجد جامع انصار المهدی (عج)» تهران واقع در منطقه جنت‌آباد شمالی است؛ مسجدی که از سال‌های قبل با همت مردم این منطقه و با زحمات فراوان ساخته شد تا بخشی از دغدغه‌های اهالی این محله به ویژه برای فعالیت‌های فرهنگی و دینی کودکان و نوجوانان را برطرف کند.
این مسجد در دهه 90 توانست بخش عمده‌ای از بنای خود را به پایان برساند. نکته قابل تمایز این مسجد با سایر مساجد استان تهران در منابع درآمدی این مسجد است که از ابتدا با برنامه‌ریزی درست اهالی محله، تعدادی واحد تجاری در بنای این مسجد در نظر گرفته شد تا از یک سو منابع درآمدی حاصل از آن برای رفع نیازهای مسجد هزینه و از سوی دیگر کمبودهای محله برای استقرار مشاغل مختلف و رفع نیازهای مردم تامین شود. با این وجود بخش پایانی و بسیار مهم این مسجد که مربوط به مراکز ورزشی و فرهنگی به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان است از سال 1396 تا به امروز با وجود تامین تمامی تجهیزات مربوط به ساخت و اتمام پروژه به صورت نیمه‌کاره باقی مانده است.
طبق گفته اهالی محل، یکی از بخش‌های دیگر این مسجد که بسیار مورد استفاده اهالی محله بوده است درمانگاه مسجد بود که به گفته سازندگان این مسجد برای گرفتن مجوزهای مربوط به این درمانگاه و همچنین تامین تجهیزات آن زحمات بسیاری را کشیدند اما این درمانگاه از بین رفته و مکان آن به یک رستوران اجاره داده شده است که پیگیری‌ها ایسنا درباره اینکه که چه کسی مجوز تخریب درمانگاه و تغییر کاربری آن به رستوران را داده، به نتیجه‌ای نرسید!
با توجه به شرایطی که این مسجد دارد و همچنین چند تماس از اهالی مسجد با خبرگزاری، خبرنگار ایسنا موضوع را پیگیری کرده تا دلیل نیمه کاره بودن پروژه‌های مسجد جامع انصارالمهدی (عج) را جویا شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که طبق قانون، هر مسجدی که دارای رَقَبات (به ملک و زمینی اطلاق شده که به کسی داده می‌شود تا عمر دارد از آن بهره‌مند شود) یا موقوفات باشد باید با سازمان اوقاف و امور خیریه هماهنگ کند تا تمامی رقبات و موقوفات آن مسجد ثبت قانونی شود. همچنین باید برای این منابع درآمدی نیز یک امین موقوفه نیز در نظر گرفته شود تا منابع حاصل از آن در مسیر درست و برای همان مسجد هزینه شود.
ثبت رقبات مساجد در سامانه سازمان اوقاف الزامی است
به همین منظور برای روشن شدن بهتر قواعد مربوط به مساجدی که دارای رقبات و موقوفات هستند با حجت‌الاسلام محمد نوروزپور -مدیرکل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف و امور خیریه- به گفت‌وگو نشستیم تا بیشتر با چارچوب این موضوع آشنا شویم.
حجت‌الاسلام نوروزپور در مورد مساجدی که دارای رقبات هستند، اظهار کرد: مسجد اصالتا موقوفه است، وقتی تصمیم گرفته می‌شود که یک مکانی به عنوان مسجد استفاده شود، آن مکان وقف محسوب می‌شود و برای آن صیغه وقف جاری و حکم مسجد را پیدا می‌کند، در این میان برخی مساجد موقوفات و رقباتی را دارند که از طریق آنها هزینه‌های مسجد تامین شود. بر این اساس رقباتی که ساخته شده یا حتی پس از ساخت مسجد به آن اضافه می‌شود، توسط واقفین یا متولی آنها وقف مسجد می‌شود تا هزینه‌های جاری مسجد از عواید آن تامین شود. در اینجا ما سامانه‌ای در ادارات کل اوقاف و امور خیریه داریم که این رقبات باید در داخل آن ثبت شود.
وی ادامه داد: روال به این شکل است که واقف یا اهالی آن مسجد باید به اداره کل اوقاف و امور خیریه محل خود مراجعه و مشخصات مربوط به رقبات را اعلام کنند. سپس وقف‌نامه مربوط به آن رقبات صادر و به دفترخانه ارجاع داده می‌شود تا آن رقبات علاوه بر سازمان اوقاف و امور خیریه در سیستم سازمان ثبت اسناد نیز به عنوان رقبات آن مسجد ثبت و ضبط شود. این کار به خاطر این است که یک وقت رقبات به نام شخص خاصی ثبت نشود و به این شکل منابع آن برای مسجد محفوظ بماند. متاسفانه مواردی را داشتیم که افرادی آمدند موقوفات و رقباتی را ایجاد کردند اما در سازمان اوقاف و امور خیریه و سازمان اسناد ثبت نکردند و به نام اشخاص باقی مانده است و مشکلاتی را به وجود آورده است. مواردی را داشته‌ایم که وراث واقفین مراجعه کردند و در خصوص زمین یک مسجد یا حسینیه ادعای مالکیت و درخواست بازپس‌گیری ملک را داشتند.
مدیرکل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف با بیان اینکه برای حفظ و حراست موقوفات و رقبات در طول تاریخ باید آنها با عنوان وقف‌نامه ثبت شوند، خاطرنشان کرد: ما یک سامانه در سازمان اوقاف و امور خیریه به نام «سامانه جامع موقوفات و بقاع متبرکه» داریم که وقف‌نامه در آن ثبت می‌شود. البته علاوه بر این سامانه، سازمان اوقاف نامه‌ای به دفترخانه رسمی برای ثبت موقوفه ارسال می‌کند که این به دو دلیل انجام می‌شود، ابتدا اینکه ثبت دقیق و رسمی موقوفه اتفاق بیافتد و دوم اینکه اصلاح سند جدید بر این اساس محقق شود زیرا ممکن است یک ملک در آن مسجد یا حسینیه ساخته یا رقباتی همچون ملک یا مغازه‌ای نیز به آن اضافه شود. در این شرایط تمامی رقبات و اسناد جدید در طول تاریخ باقی خواهند ماند.
حجت‌الاسلام نوروزپور در مورد نحوه استفاده از عواید موقوفات و رقبات نیز ابراز کرد: بهره‌برداری از منابع این موقوفات و رقبات به دو صورت است، از یک سو واقف می‌تواند برای مسجد و رقبات آن متولی مشخص کند که این متولی وظیفه دارد رقبات را احیا کند و سازمان اوقاف و امور خیریه هم در این موارد حکم تولیت را برای فرد مذکور صادر می‌کند. از سوی دیگر ممکن است واقف برای یک مسجد، حسینیه یا مکان مذهبی متولی مشخص نکرده و آن را در اختیار سازمان اوقاف گذاشته باشد که در این شرایط سازمان اوقاف هم از بین مردم، متدینین و مومنین یک نفر را به عنوان امین موقوفه انتخاب می‌کند. براساس قانون یکی از وظایف سازمان اوقاف این است که برای مدیریت امور امکان مذهبی یک امین یا هیات امنا منصوب کند و تمامی اماکن مذهبی از جمله امامزادگان، بقاع متبرکه، مساجد و... هم به همین ترتیب است.
وی یادآور شد: جدای از این قانون در استان تهران طبق تفاهم‌نامه‌ای که بین سازمان اوقاف و امور خیریه و مرکز رسیدگی به امور مساجد به امضا رسیده است، مقرر شد امام جماعت هر مسجد هیات امنا را مشخص و به مرکز رسیدگی به امور مساجد معرفی کند و حکم هیات امنا را مرکز رسیدگی به امور مساجد بزند و برای اداره امور رقبات نیز امام جماعت به عنوان امین موقوفه به سازمان اوقاف معرفی و ما حکم آن را نیز خواهیم زد.
مدیرکل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف در خصوص چگونگی صرف شدن درآمد رقبات برای مسجد نیز تاکید کرد: براساس این شکلی که در مورد امین موقوفه مطرح کردیم هر مسجد باید یک حساب دو امضا نزد یکی از بانک‌های کشور داشته باشند که یک امضا برای امام جماعت و دو امضا هم برای اعضای هیات امنا باشد، البته در این شرایط هیات امنا می‌تواند یک مدیر مالی را هم انتخاب کند.
حجت‌الاسلام نوروزپور تصریح کرد: البته مساجدی که موقوفات آنها متولی خاص دارد متولی می‌تواند در یکی از بانک‌های کشور حساب باز کند و امور مربوط به رقبات را مدیریت کند اما موقوفاتی که مدیر مالی یا متولی خاصی ندارند باید گردش مالی و حساب‌های آنها در «سامانه جامع موقوفات و بقاع متبرکه» بارگذاری شود، در واقع مستاجرین موقوفات پول خود را به حساب مسجد می‌ریزند که در سامانه سازمان اوقاف ثبت می‌شود، در این شرایط چک از مناسبات بانکی حذف و کارها با حواله انجام می‌شود.
وی در پایان گفت: ما در «سامانه جامع موقوفات و بقاع متبرکه» از گردش مالی رقبات مساجد اطلاع داریم و از این طریق می‌توانیم متوجه شویم هر مسجدی چقدر درآمد دارد و این درآمد در کجا هزینه می‌شود، اسناد هزینه هم به اداره کل اوقاف محله ارسال و پس از تایید در آنجا به صورت حواله صادر و از بانک قابل نقد شدن است، در این شرایط هرگونه تخلفی هم صورت بگیرد سازمان اوقاف نظارت خواهد داشت. البته هرکسی نیز تخلفی را مشاهده کند می‌تواند به بخش بازرسی سازمان اوقاف و امور خیریه مراجعه و تخلف اتفاق افتاده را اعلام کند و ما نیز مرجع رسیدگی به تخلف هستیم.
تناقض در مورد وضعیت رقبات مسجد جامع انصارالمهدی(عج)
باتوجه به آنچه در این گفت‌وگو به آن اشاره شد یک مسجد باید متولی یا امین موقوفه داشته باشد و بر اساس یک حساب بانکی که در «سامانه جامع موقوفات و بقاع متبرکه» اطلاعات آن ثبت شده است، گردش مالی و هزینه‌های صرف شده برای آن مشخص شود. اما پیگیری‌های خبرگزاری ایسنا از هیات امنای سابق مسجد جامع انصارالمهدی (عج) نشان می‌دهد که این مسجد، در حال حاضر دارای هیات امنا نیست. همچنین امام جماعت مسجد در ادوار مختلف متولی یا امین موقوفه هم نبوده است.
برای روشن شدن صحت این ادعا به سراغ مرکز رسیدگی به امور مساجد رفتیم و دفتر حقوقی این مرکز در حال حاضر دارای مدیر نبوده و پاسخی دریافت نشد اما با پیگیری از یکی از مدیران اسبق این مرکز متوجه شدیم که فردی از سوی مرکز رسیدگی به امور مساجد به عنوان امین موقوفه در این مسجد حضور دارد.
البته با استعلام از دفتر «سامانه جامع موقوفات و بقاع متبرکه» سازمان اوقاف متوجه شدیم مسجد جامع انصار المهدی(عج) تنها به عنوان یک موقوفه در این سامانه ثبت است و اطلاعاتی از رَقبات آن وجود ندارد.
با این وجود، با رجوع به اداره‌کل اوقاف شمال غرب استان تهران اطلاعات متفاوت و البته متناقضی به دست آمد. حجت‌الاسلام مهدی زین‌الدینی -رئیس اوقاف شمال‌غرب استان تهران- در گفت‌وگو با ایسنا در مورد رقبات این مسجد بیان کرد: رقبات این مسجد چندین سال است که به ما اعلام شده و در داخل «سامانه جامع موقوفات و بقاع متبرکه» هم ثبت شده است و حتی مزایده‌های مربوط به این رقبات نیز در اداره‌کل شمال غرب اوقاف برگزار می‌شود.
وی ادامه داد: سرقفلی این مغازه‌ها در اختیار ما است و امین موقوفه هم ندارد و اداره‌کل اوقاف شمال‌غرب مدیریت آنها را برعهده دارد. این اداره چندین سال است رقبات این مسجد را برعهده داشته تا شفافیت مالی داشته باشد و چنانچه امین موقوفه هم برای آن مشخص شود با اختیارات مشخص و تحت نظارت این اداره‌کل امور انجام خواهد شد.
رئیس اوقاف شمال‌غرب استان تهران در پاسخ به این سوال که آیا عواید حاصل از رقبات این مسجد باید طبق اساسنامه برای همین مسجد هزینه شود، گفت: تمامی عواید حاصل از این رقبات باید در همین مسجد هزینه شود و انشاءالله بخش نیمه‌کاره مسجد را هم تکمیل خواهیم کرد.
عدم پیگیری برخی تشریفات اداری، باعث شده است که وضعیت عمرانی این مسجد در مدت 7 سال گذشته با تعطیلی روبرو شود و یا با کندی زیاد جلو رفته است. به هرحال این مسجد جامع دارای ظرفیت‌های بسیار بالایی در بخش‌های مختلف فرهنگی و دینی است که می‌تواند جدای از جذب جوانان، بخشی از نیازهای فرهنگی و ورزشی این محله پرجمعیت را تامین کند؛ مسجدی که به گفته اهالی محل، از زمان ساخت مورد استقبال بوده و جدای از توقف بخش عمرانی مسجد؛ یکی از گله‌های آنها این است که دوره خدمت امامان جماعت این مسجد هم کوتاه است و با تغییرات مکرر امامان جماعت این مسجد فرصت آشنایی چهره به چهره با اهالی محل از بین می‌رود.
