بصره نخستین شهر اسلامی ساخته شده در عراق در سال 14 ه.است.این شهر تاریخ اسلامی کهن دارد و نقش مهمی در تاریخ و علوم اسلامی ایفا کرده و مرکز یکی از مدارس مهم فقه و کلام و زبان عربی به شمار می رفته است.
مراکز دیدنی بصره:
1- مسجد جامع بصره
که به «مسجد الامام علی علیه السلام »شهرت دارد و نخستین مسجد ساخته شده در عراق است.حضرت علی،امیر المؤمنین علیه السلام پس از واقعه جمل در این مسجد نماز گزارد و در باره آن پیش گویی نمود که صدها سال بعد به وقوع پیوست و جزو غیب گوییهای آن حضرت شمرده می شود.امروزه از این مسجد،تنها قسمتی از گلدسته و باروی آن باقی مانده است.
2-آرامگاه زید بن صوحان
او از یاران با وفای امیر المؤمنین علیه السلام بود که در سال 36 ه.در جنگ جمل به شهادت رسید.آرامگاهش در«کوت الزین »بصره قرار دارد.
3-قبر حسن بصری
او از تابعین و مشایخ مشهور صوفیه است که در سال 21 ه.در مدینه متولد گردید و درسال 110 ه.در بصره در گذشت و بر گور او ساختمانی کهن از قرن هفتم با گنبدی مخروطی قرار دارد.
4- ملا صدرای شیرازی
در یکی از اتاقهای پیرامون قبر حسن بصری،آرامگاه فیلسوف شهیر ملا صدرای شیرازی قرار دارد که در سفر حج در گذشت و در این بقعه دفن گردید.
5- قبر زبیر بن عوام او عمه زاده پیامبر صلی الله علیه و آله که در جنگ جمل شرکت فعال داشت لیکن در میانه جنگ پشیمان گردید و در هنگام فرار از میدان جنگ به دست مردی به نام «ابن الجرموز»به هلاکت رسید.حکومت عثمانی برای گور او که در بیابان بود،ساختمانی ساخت که پیرامون آن،امروزه شهری است به نام «الزبیر»که در 30 کیلو متری بصره قرار دارد.
افزون بر آنچه گذشت،سر زمین عراق،که مهد یکی از کهن ترین تمدنهای بشری و از پایگاههای نخستین اسلام و تشیع بشمار می رود،صدها اثر تاریخی و بویژه آرامگاههای امام زادگان والا مقام و علما و سادات را در خود جای داده است. شاید کمتر روستایی در عراق باشد که در داخل یا پیرامون آن،زیارتگاهی وجود نداشته باشد که بخش عظیمی از آنها صحیح النسب و دارای تاریخی کهن می باشند.