شهر بغداد مشهورترین شهر جهان اسلام و پایتخت خلافت عباسیان بوده که پنج قرن بر بخش عظیمی از جهان اسلام حکمرانی نموده است.این شهر حوادث مهمی را به خود دیده و امروزه از میان ساختمانها و مساجد و مدارس و مقابر،تنها بخش اندکی از آن عظمت کهن را می توان دید که از سیلابها و آتش سوزیها و جنگ و غارتها جان سالم به در برده است.
مراکز زیارتی و دیدنی بغداد:
1- آرامگاه نواب اربعه
اینان چهار تن از بزرگان و معتمدان شیعه در بغدادند که طی هفتاد سال دوران غیبت صغری،عهده دار ارتباط میان امام زمان علیه السلام و شیعیان بوده اند و اموال و نامه های شیعیان را به امام و پاسخ آن حضرت را به آنها منتقل می نمودند.
این چهار تن عبارتند از:
عثمان بن سعید عمری. (اواخر قرن سوم)
محمد بن عثمان بن سعید عمری، (در سال 305 ه.در گذشت) .
آرامگاه این پدر و پسر در یکی از میادین مهم و مرکزی شهر بغداد به نام «ساحه الخلانی »،درون مسجدی به نام «جامع الخلانی »قرار دارد.بر روی قبر آن دو،ضریحی نقره ای و گنبدی بلند با کاشیهای سبز بر قرار است.
حسین بن روح (متوفای سال 326 ه.) .
آرامگاه او در میان بازار کهن و قدیمی بغداد،معروف به «سوق العطارین »قرار دارد و دارای صحن و سرا و گنبد و ضریح است و زیارتگاه شیعیان می باشد.
علی بن محمد سیمری (در سال 329 ه.در گذشت) .
آرامگاه او درون بازار مشهور به «سوق الخفافین »کمی پایین تر از مدرسه المستنصریه قرار دارد.
2- آرامگاه شیخ کلینی
وی بزرگترین محدث و روایت نگار شیعی بشمار می رود و کتاب «الکافی »او یکی از چهار کتب روایی شیعه می باشد.وی در سال 329 ه.در بغداد در گذشت،امروزه مشهور میان مردم آن است که قبر وی در مسجد صفوی مشهور به تکیه مولوی خانه،در شرق بغداد (رصافه) و در نزدیکی پل شهدا می باشد.
3- سلمان پاک (مدائن)
شهری است در چهل کیلومتری جنوب بغداد که نام آن بر گرفته از نام جناب سلمان فارسی است که در سال 36 یا 37 ه.و هنگامی که امیر مدائن بود،در آنجا در گذشت و هم اکنون دارای آرامگاه باشکوهی است.در کنار وی،حذیفة بن الیمان، (یکی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله) نیز مدفون است.گفتنی است در فاصله کوتاهی از این بقعه،ایوان کسری قرار دارد.
4- آرامگاه ادریس الحسنی
وی نواده حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام است و امام زاده جلیل القدری است.قبر او در محله کراده واقع شده و دارای بقعه و بارگاه است و مردم بدو اعتقاد فراوانی دارند.
5- قبر بشر حافی
وی از اعیان متصوفه است و بنا به نقل مورخان،مردی فاسق بود که لحظاتی چند شرف حضور امام کاظم علیه السلام را درک نمود و هدایت گردید.آرامگاهش در محله اعظمیه بغداد است.
6- قبر بهلول
او پسر عموی هارون الرشید و از شیعیان پاک و وفادار بود و داستانهای او با منحرفین مشهور است.آرامگاهش در محله کرخ در نزدیکی قبر مشهور به «ست زبیده »می باشد.
7- قبر سید سلطان علی
او علی بن اسماعیل فرزند امام صادق علیه السلام است و به گفته روایات،کسی است که سعادت عمویش حضرت موسی بن جعفر علیه السلام را نزد هارون کرد لیکن بزودی به نفرین حضرت گرفتار آمد و به هلاکت رسید،گور او در«محلة الفضل »در شارع الرشید بغداد است و سنیان برای او و برادرش محمد،مزاری ساخته اند.
8- قبر قنبر علی
گفته می شود او خادم امام دهم علیه السلام بود.امروزه آرامگاهش در شرق بغداد در محله «قنبر علی »است.
همان گونه که پیشتر گذشت بغداد علاوه بر زیارتگاههایی که از آنها نام بردیم، دارای مراکز دیدنی و تاریخی دیگری است که برخی از آنها عبارتند از:
مدرسه مستنصریه
دانشگاهی است جهت تدریس علوم دینی مذاهب چهارگانه اهل سنت که به دستور مستنصر بالله عباسی در سال 631 ه.ساخته شد و ساختمان آن تا کنون باقی است.این مدرسه نمایانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظیم و بزرگ و شبستانها و اتاقهای تدریس فراوان برخوردار است.امروزه این مدرسه در سمت شرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافین،در نزدیکی پل الشهدا قرار دارد.
جامع الصفویه
که امروزه به نام الآصفیة شهرت دارد و پیشتر به نام «دار القرآن المستنصریه »مشهور بوده و همزمان با مدرسه المستنصریه ساخته شده است.این بنا در فاصله کوتاهی از مدرسه مستنصریه قرار دارد.در یکی از اتاقهای این مسجد که پنجره آن به بازار باز می شود،آرامگاه مرحوم شیخ کلینی و قاضی ابو الفتح کراچکی ازبزرگان امامیه و متوفای سال 449 ه.قرار دارد.
قصر عباسی
و آن یکی از کاخهای دوره اخیر عباسیان در بغداد است که در سمت شرق بغداد و در نزدیکی رودخانه دجله قرار دارد.این کاخ دارای تالارها و ایوانهایی است با گچ بریهای زیبا و دیدنی.
جامع الخفافین
مسجدی است باقیمانده از دوره عباسیان که در سال 599 ه.به دستور زمرد خاتون ساخته شد.این مسجد در مجاورت مدرسه مشهور نظامیه است که توسط نظام الملک طوسی ساخته شده و هم اکنون اثری از آن باقی نمانده است.
جامع الخلفا
این مسجد در میانه مشهورترین خیابان بغداد،که شارع الرشید نام دارد،قرار گرفته است.اصل ساختمان کهن آن،که به دستور المکتفی بالله عباسی در سال 290 ه. ساخته شده بود،از میان رفته است و تنها گلدسته آجری زیبای آن باقی مانده و ساختمان کنونی به سبک معماری آن دوره ساخته شده است.
مسجد جامع الخلفا
مسجد رسمی خلفای عباسی بوده است که در آن مراسم نصب خلفا و خواندن فرمانهای مهم عزل و نصب و تشییع بزرگان کشور انجام می پذیرفته است.
قبر ابو حنیفه
که پیشوای مذهب حنفی است.او نعمان بن ثابت کوفی است که جد او از مردم کابل بوده و در دوره ای،از شاگردان امام صادق علیه السلام بشمار می آمده است.وی در سال 150 ه.در گذشت و در مقبره ای مشهوربه «مقبره خیزران »که در شمال سمت شرقی دجله است دفن گردید.امروزه قبرش در نزدیکی پلی است که بغداد را به شهر کاظمین وصل می کند و خلفای عثمانی صحن و سرا برای او ساخته اند.
قبر عبد القادر گیلانی
وی مؤسس یکی از فرقه های تصوف است که در گیلان به دنیا آمد و در بغداد به تحصیل پرداخت و در سال 561 ه.در گذشت و در یکی از مدارس بغداد دفن گردید.بعدها صوفیان معجزات و خرق عاداتی بدو نسبت داده و قبر او را توسعه و ترمیم نمودند.امروزه آرامگاه او در محله ای به نام «باب الشیخ »قرار دارد.
قبر شیخ عمر سهروردی
وی نیز یکی از صوفیان شافعی مذهب بود که در سال 539 ه.متولد و در سال 632 ه.در گذشت و در یکی از گورستانهای عمومی بغداد دفن گردید.معجزاتی به وی نسبت داده اند و عوام الناس برای او صحن و سرایی ساختند.قبر وی امروزه در محله ای به نام «شیخ عمر»در شرق بغداد واقع است.
قبر زبیده خاتون
در سمت غرب دجله «کرخ »گوری است منسوب به زبیده خاتون همسر هارون الرشید،گو این که برخی از محققان آن را از آن زمرد خاتون دانسته اند که همسر خلیفه و مادر خلیفه عباسی الناصر لدین الله عباسی بوده است.
قبر شیخ معروف کرخی
(متوفای سال 200 ه.) ،وی از بزرگان متصوفه بغداد بوده است.آرامگاه او درنزدیکی قبر زبیده خاتون در محله کرخ می باشد.
باب الطلسم
تنها دروازه باقیمانده از برج و باروی کهن بغداد است که در سمت شرق دجله (رصافه) می باشد.
در شمال بغداد و در میانه بزرگراه بغداد-سامرا دو زیارتگاه وجود دارد که عبارتند از:
حرم حضرت سید محمد
که در شهر بلد در 80کیلومتری شمال بغداد واقع است.و آن امام زاده عظیم الشان فرزند امام دهم حضرت علی الهادی علیه السلام است.مرتبه و مقام وی بگونه ای بود که تمامی شیعیان او را جانشین پدر بزرگوارش در امامت می دانستند،لیکن وی در سال 252 ه.وفات یافت و در این بقعه مدفون گردید.امروزه صحن و سرای وسیع و گنبد و گلدسته و حجره هایی،بقعه او را تشکیل می دهد.وی از احترام ویژه ای نزد مردم عراق برخوردار است،به گونه ای که کسی جرات سوگند دروغ خوردن به نام او ندارد.
آرامگاه ابراهیم اشتر
وی فرزند مالک اشتر سردار رشید اسلام است.خود ابراهیم نیز از سرداران شجاع امیر المؤمنین و امام حسن علیهما السلام بود و در تمامی جنگها و پیکارها شرکت داشت و در جریان قیام مختار جنگ سختی با شامیان داشت و ابن زیاد را به هلاکت رساند.آرامگاه وی در سمت چپ بزرگراه بغداد-سامرا،پیش از شهر بلد قرار دارد و گنبد آبی بر افراشته کاشی کاری او از دور قابل رؤیت است.