شکاف در هسته تورم

محاسبات «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد تورم نقطه‌ای هسته در شهریورماه به 29.2درصد رسیده است؛ رقمی که دست‌کم در 3.5سال اخیر بی سابقه است. براساس داده‌ها، نرخ تورم کل نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه امسال برابر با 31.2درصد بوده است. به نظر می‌رسد تورم هسته بالاخره پس از مدت‌ها از سد 30درصدی گذشته است و وارد کانال 20درصد شده است. هدف‌گذاری بانک مرکزی در سال 1403، رسیدن به کانال 20درصدی است.در صورت گام برداشتن تورم هسته به این سمت، می‌توان امیدوار بود تورم کل نیز به همین ارقام نزدیک شود؛ با‌این‌حال، ریسک‌های زیادی وضعیت تورم را تا آخر سال تهدید می‌کنند.

تفاوت تورم کل و تورم هسته

تورم کل یا تورم عمومی، تغییرات کلی در سطح قیمت‌ها در یک اقتصاد را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص شامل تمامی کالاها و خدمات مصرفی است که در سبد مصرفی خانوارها قرار دارند. تورم کل معمولا توسط شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) اندازه‌گیری می‌شود و نشان‌دهنده تغییرات قیمت در طول زمان است. این شاخص به دلیل شمولیت تمامی کالاها و خدمات، تصویر جامعی از تغییرات قیمت‌ها در اقتصاد ارائه می‌دهد.

تورم هسته یا تورم پایه، نوعی از تورم است که نوسانات قیمت‌های پرنوسان مانند غذا و انرژی را حذف می‌کند. این شاخص به دلیل نوسانات زیاد قیمت این اقلام، که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تغییرات فصلی، شوک‌های عرضه و تقاضا و تغییرات جهانی در قیمت‌ها رخ دهد، مورد توجه قرار می‌گیرد. تورم هسته معمولا پایداری بیشتری دارد و تغییرات ساختاری در اقتصاد را بهتر نشان می‌دهد. تورم هسته و تورم کل هر دو شاخص‌های مهمی در اقتصاد هستند که هر کدام نقش و اهمیت خاص خود را دارند.

تورم کل تصویر کلی از تغییرات قیمت‌ها در اقتصاد را نشان می‌دهد، در‌حالی‌که تورم هسته به دلیل حذف نوسانات قیمت‌های پرنوسان، تصویر دقیق‌تری از روندهای بلندمدت تورم ارائه می‌دهد. سیاستگذاران اقتصادی از هر دو شاخص برای تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کنند، اما تورم هسته به دلیل پایداری بیشتر، ابزار بهتری برای پیش‌بینی و کنترل تورم است.

روند کلی تورم

بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم نقطه‌ای هسته در شهریورماه امسال به 29.2درصد رسیده است که حاکی از کاهش 0.8واحد درصدی تورم هسته‌ در مقایسه با ماه قبل است. همچنین تورم ماهانه هسته به رقمی حدود 1.6درصد رسیده است و کاهشی 0.4واحد درصدی را در مقایسه با ماه قبل ثبت کرده است. محاسبات «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد تورم هسته پس از رسیدن به اوج 55درصدی در فروردین‌ماه سال 1402، روندی کاهشی را به خود گرفت. مهم‌ترین عواملی را که در کاهش نرخ تورم موثر بوده‌اند می‌توان کاهش نرخ رشد نقدینگی و ثبات نسبی نرخ ارز در این سال دانست. با‌این‌حال، با رسیدن تورم هسته به حدود 30درصد، این نرخ، سرعت کاهش خود را از دست داد و در کانال 30درصد در جا زد.

تورم کل نیز روندی مشابه با تورم هسته طی کرد و با رسیدن به کانال 30درصد متوقف شد. «دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «اکران تورم هسته» به بررسی روند تورم کل و تورم هسته و پویایی‌های اثرگذاری این دو متغیر بر یکدیگر پرداخت. براساس این گزارش بخش‌های کم‌نوسان، مانند بخش خدمات و کالاهای غیرخوراکی، شاکله اصلی تورم هسته را تشکیل می‌دهند و هرچند تورم کل از شهریور سال گذشته 9واحد درصد کاهش داشته اما تورم هسته (که از تلاطم‌های کوتاه‌مدت در اقلام پرنوسان مانند خوراکی‌ها و ... کمتر متاثر می‌شود) در همین بازه زمانی در حدود 30درصد ثابت باقی مانده است. روند کاهشی تورم کل با رسیدن مقدار آن به محدوده 30درصد و برخورد با تورم هسته، از اردیبهشت‌ماه سال جاری تقریبا متوقف شده و تورم کل در حوالی رقم 30درصد باقی مانده است که البته این خبر خوبی برای بانک مرکزی نیست و نشان از مقاومت تورم هسته در مقابل سیاست‌های انقباضی دارد.

بانک مرکزی چه می‌تواند بکند؟

اگرچه کنترل تورم با توجه به اهمیت شیوه تامین مخارج دولت، ماموریتی نیست که بانک مرکزی به‌تنهایی بتواند آن را محقق کند، با‌این‌حال موفقیت بانک مرکزی برای کاهش بیشتر تورم نیازمند کاهش تورم هسته است که شامل بخش‌های غیرخوراکی و خدمات به‌خصوص بخش مسکن می‌شود. به نظر می‌رسد تورم بالای بخش مسکن تا اندازه‌ زیادی تحت‌تاثیر انتظارات تورمی افراد جامعه شکل گرفته باشد.

امیدکم به بهبود روابط خارجی و لغو تحریم‌ها از یک سو و تنش‌های منطقه‌ای از سوی دیگر سبب شده‌اند که فعالان اقتصادی نسبت به کاهش تورم خوشبین نباشند و همچنان تورم‌های بالاتری برای آینده متصور باشند که این موضوع خود را در ثابت ماندن تورم هسته به خوبی نشان داده است. اینکه به‌‌رغم سیاست‌های انقباضی انجام‌شده برای 10ماه متوالی، تورم هسته روی رقم 30درصد ثابت باقی مانده است، بیانگر کاهش نیافتن انتظارات تورمی و عدم چشم‌انداز مناسب در مورد شرایط اقتصادی و عدم اطمینان در خصوص توانایی دولت و بانک مرکزی برای مدیریت مناسب اقتصاد در شرایط کنونی است.

رسیدن به تورم هدف، یعنی کاهش تورم به سطح زیر 30درصد، در حوزه تورم هسته اتفاق افتاده است؛ با‌این‌حال، ادامه روند کاهشی تورم هسته و اثرگذاری آن بر تورم کل، همچنان با ابهام‌هایی روبه‌روست. کاهش تورم کل به زیر 30درصد هدف‌گذاری اصلی است که بانک مرکزی برای آن برنامه‌ریزی کرده است و به نظر می‌رسد با توجه به ریسک‌های مختلف موثر بر نرخ تورم در نیمه پایانی سال، با دشواری‌های مختلفی روبه‌رو خواهد بود. مهم‌ترین اقداماتی که در این راستا، از سوی بانک مرکزی و دولت می‌تواند انجام شود، تلاش برای کنترل مخارج دولت، تشدید نظارت‌ها بر شبکه بانکی، گام برداشتن در راستای رفع دائمی تحریم‌ها و کنترل انتظارات تورمی است.