پارادایم‌شیفت صنعتی آرژانتین

فاطمه صالحی:  آرژانتین در سال‌های اخیر با چالش‌های متنوعی روبه‌رو بوده و برخی از این چالش‌ها تا به امروز نیز ادامه یافته است. عقبگرد صنعتی‌سازی و وابستگی زیاد به صادرات کالاهای کشاورزی و خام، این کشور را در برابر نوسانات اقتصادی بین‌الملل آسیب‌پذیر کرده است. از طرفی نیز نرخ فقر و شکاف درآمدی میان طبقات مختلف افزایش یافته است. درآمد فقیرترین قشر جامعه (10‌درصد پایین) بیشترین کاهش را تجربه کرده است. در چنین شرایطی جذب سرمایه خارجی نیازمند به‌کار‌گیری برخی سیاست‌های صنعتی است و آرژانتین در این زمینه به ارائه مشوق‌های مالی و ارزی روی آورده است.

آرژانتین، کشوری با پتانسیل‌‌‌های اقتصادی و چالش‌‌‌های متعدد، اکنون گامی جسورانه برداشته است. سامانه تشویق سرمایه‌گذاری بزرگ‌‌‌مقیاس (RIGI)، طرحی متفاوت است که توسط دولتی با گرایش‌‌‌های «آنارکوکاپیتالیستی» ارائه شده است و قصد دارد 47میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند. این طرح با ارائه مشوق‌‌‌های مالیاتی و ارزی چشمگیر، از جمله کاهش نرخ مالیات بر درآمد به 25‌درصد و تضمین ثبات اقتصادی برای 30سال، سعی در جلب نظر سرمایه‌گذاران بزرگ دارد. اما آیا این اقدام می‌‌‌تواند آرژانتین را از بحران اقتصادی نجات دهد؟ با توجه به تاریخ پرتلاطم این کشور و چالش‌‌‌های موجود مانند تورم بالا و بی‌‌‌ثباتی سیاسی، RIGI  با موانع جدی روبه‌روست. از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود تنها بخش نفت و گاز آرژانتین تا سال 2030 به 30میلیارد دلار صادرات سالانه برسد. آیا این طرح جسورانه می‌‌‌تواند نقطه‌عطفی در تاریخ اقتصادی آرژانتین باشد یا سرنوشتی مشابه سیاست‌‌‌های ناکام گذشته خواهد داشت؟ آرژانتین با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت اقتصاد خود، اخیرا سیاست صنعتی جدیدی را تحت عنوان «سامانه تشویق سرمایه‌گذاری بزرگ‌‌‌مقیاس» (RIGI) معرفی کرده است. این طرح که بخشی از قانون اصلاحات اقتصادی کشور محسوب می‌شود، در 22 اوت سال میلادی جاری به صورت حکم صادر شده و پیامدهای مالیاتی قابل‌توجهی برای صنایع مختلف به همراه دارد. RIGI به‌عنوان یک سیستم مشوق برای سرمایه‌گذاری‌‌‌های بزرگ طراحی شده است. این طرح به سرمایه‌گذاری‌‌‌هایی که ارزش آنها بیش از 200میلیون دلار باشد، مشوق‌‌‌های مالیاتی، گمرکی و ارزی اختصاص می‌دهد. یکی از ویژگی‌‌‌های کلیدی این اقدام، تضمین ثبات برای یک دوره 30ساله است که شامل مشوق‌‌‌های مالیاتی، گمرکی، حقوقی و نظارتی می‌شود. اگرچه هنوز برای ارزیابی دقیق تاثیر RIGI بر اقتصاد آرژانتین، بازار کار و توسعه پروژه‌‌‌های بزرگ زود است، اما این طرح مزایای قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی واجد شرایط فراهم می‌کند. این مزایا شامل مشوق‌‌‌های متعددی است که حتی به نفع شرکت‌هایی از کشورهایی مانند ایالات‌متحده که با آرژانتین پیمان مالیات مضاعف ندارند، عمل می‌کند.

برای درک بهتر اهمیت RIGI، باید به شرایط اقتصادی آرژانتین توجه کرد. این کشور برای آزاد کردن پتانسیل کامل خود در جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های بزرگ، نیازمند مجموعه‌‌‌ای از عوامل است. این عوامل شامل مقررات باثبات، سیاست‌‌‌های مالیاتی معقول، سیستم ساده‌‌‌شده برای صادرات و واردات، دسترسی به بازار ارز خارجی برای بازگرداندن سود سهام و پرداخت بدهی‌‌‌ها، ارز باثبات با تورم پایین و کاهش ریسک کشور برای کاهش هزینه‌‌‌های تامین مالی می‌شود. RIGI با هدف سازمان‌دهی و بهبود بسیاری از این چالش‌‌‌ها طراحی شده است. مشوق‌‌‌های مالیاتی RIGI شامل موارد متعددی است که می‌‌‌تواند برای سرمایه‌گذاران بسیار جذاب باشد. از جمله این مشوق‌‌‌ها می‌‌‌توان به کاهش نرخ مالیات بر درآمد به 25‌درصد و کاهش نرخ مالیات تکلیفی بر سود سهام از 7‌درصد به 3.5‌درصد اشاره کرد. علاوه بر این،RIGI  استهلاک دارایی‌‌‌ها را تسریع می‌کند، اجازه می‌دهد زیان‌‌‌های مالیاتی بدون محدودیت زمانی به جلو منتقل شوند، حسابداری به دلار آمریکا را مجاز کرده و دارایی‌‌‌های سرمایه‌‌‌ای وارداتی را از عوارض گمرکی معاف می‌کند. یکی از جنبه‌‌‌های قابل‌توجه RIGI، ایجاد ثبات در رژیم ارز است. تمام پروژه‌‌‌های تاییدشده تحت این طرح به‌تدریج از محدودیت‌های پول خارجی معاف خواهند شد و این معافیت‌‌‌ها برای مدت 30سال غیرقابل بازگشت خواهند بود. این موضوع، دسترسی به پول خارجی برای بازگرداندن سود سهام و تامین مالی پروژه‌‌‌هایی را که با صادرات در ساختارهای وثیقه برون‌‌‌مرزی تضمین شده‌‌‌اند تسهیل می‌کند.

آرژانتین با داشتن یکی از ذخایر بزرگ گاز غیرمتعارف در جهان و منابع معدنی قابل‌توجه که هنوز به طور کامل مورد بهره‌‌‌برداری قرار نگرفته‌‌‌اند، پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه‌گذاری دارد. RIGI فرصت‌‌‌های سرمایه‌گذاری متعددی را در زمینه‌‌‌های نفت، گاز و معدن فراهم می‌کند. علاوه بر این، زیرساخت‌‌‌های لازم برای تولید در این بخش‌‌‌ها، از جمله جاده‌‌‌ها، خطوط لوله، بنادر و تولید برق و همچنین خدمات مرتبط با این صنایع نیز در قالب این طرح مورد توجه قرار گرفته‌‌‌اند. با این حال، یکی از نقاط ضعف RIGI این است که فعالیت‌‌‌های کسب‌وکار کشاورزی را که در آرژانتین فرصت‌‌‌های صادراتی قابل‌توجهی ایجاد می‌کنند، از این طرح مستثنی کرده است. این موضوع می‌‌‌تواند باعث نارضایتی در بخش کشاورزی شود که یکی از بخش‌‌‌های اقتصادی مهم آرژانتین محسوب می‌شود. ایالات‌متحده به‌عنوان یکی از شرکای تجاری مهم آرژانتین، مدت‌‌‌هاست بیشترین سهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را در این کشور دارد و آمارها نشان می‌دهد که این کشور، 19‌درصد از کل سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی در آرژانتین را به خود اختصاص داده است. این سرمایه‌گذاری‌‌‌ها به طور خاص در صنایع نفت و گاز و معدن (38درصد)، فعالیت‌‌‌های تولیدی (20درصد) و خدمات فناوری و مخابرات (10درصد) متمرکز شده‌‌‌اند.

RIGI می‌‌‌تواند تاثیر مثبتی بر سرمایه‌گذاری‌‌‌های مستقیم بسیاری از شرکت‌های آمریکایی در آرژانتین داشته باشد. این تاثیر نه‌تنها شامل پروژه‌‌‌های جدید می‌شود، بلکه پروژه‌‌‌های موجودی که می‌‌‌توانند با RIGI هم‌‌‌راستا شوند نیز از این مزایا بهره‌‌‌مند خواهند شد. علاوه بر این، شرکت‌هایی که خدمات مرتبط با پروژه‌‌‌های RIGI ارائه می‌دهند نیز می‌‌‌توانند از این فرصت استفاده کنند. به‌عنوان مثال، یک شرکت آمریکایی که پروژه‌‌‌ای تحت RIGI  برای تولید کالاهای قابل صدور دارد، می‌‌‌تواند از نرخ مالیات بر درآمد کاهش‌یافته (25درصد) و نرخ کاهش‌یافته مالیات تکلیفی بر سود سهام پس از سال هفتم (3.5درصد) بهره‌‌‌مند شود. علاوه بر این، تمام پرداخت‌‌‌هایی که توسط این پروژه به هر نهاد خارجی در قالب مهندسی، تدارکات و ساخت انجام می‌شود، از کسر مالیات بر درآمد معاف خواهد بود. یکی دیگر از مزایای قابل‌توجه RIGI این است که پرداخت‌‌‌هایی که به نهادهای خارجی برای هر نوع خدمات، حق امتیاز، بهره و مشاوره فنی انجام می‌شود، مشمول کسر مالیات حداکثر 10.5درصدی خواهد بود. این نرخ در مقایسه با آنچه در معاهدات مالیات مضاعف منعقدشده توسط آرژانتین در نظر گرفته شده، مزیت مالیاتی بیشتری ارائه می‌دهد. با در نظر گرفتن معافیت از عوارض گمرکی برای واردات و صادرات، یک پروژه RIGI که به طور کارآمد ساختاربندی شده باشد، می‌‌‌تواند درآمدهای قابل‌توجهی را با هزینه مالیاتی پایین تضمین کند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاران آمریکایی از مزایای دیگری نیز بهره‌‌‌مند خواهند شد. این مزایا شامل لغو محدودیت‌های ارز برای بازگرداندن سرمایه، دسترسی آزاد به بازار برای پرداخت سود سهام و واردات و امکان نگهداری عواید حاصل از صادرات کالاها و خدمات در خارج از کشور می‌شود. تاکنون، سرمایه‌گذاری‌‌‌هایی به ارزش تقریبی 47میلیارد دلار برای توسعه‌‌‌های نفت، گاز، معدن و زیرساخت‌‌‌های مرتبط با این پروژه‌‌‌ها در چارچوب RIGI اعلام شده است. این پروژه‌‌‌ها در حال حاضر در مرحله ارزیابی قرار دارند و انتظار می‌رود به‌زودی تحت RIGI تایید شوند. این حجم از سرمایه‌گذاری نشان‌‌‌دهنده اعتماد اولیه سرمایه‌گذاران به این طرح است. بخش‌‌‌های مورد هدف RIGI ظرفیت گسترش قابل‌توجه با پتانسیل صادراتی آرژانتین را دارند. به‌عنوان مثال، برخی کارشناسان محلی پیش‌بینی می‌کنند که تنها در بخش نفت و گاز، میزان صادرات خالص سالانه می‌‌‌تواند تا سال 2030 به 30میلیارد دلار برسد. این رقم نشان‌‌‌دهنده پتانسیل عظیم اقتصادی است که RIGI قصد دارد آن را آزاد کند.

دولت آرژانتین با اجرای RIGI دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: اول، بازیابی اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی که در سال‌های اخیر به دلیل بی‌‌‌ثباتی اقتصادی و سیاسی کاهش یافته است؛ دوم، محافظت از پروژه‌‌‌های جدید در برابر تصمیمات سیاسی و اقتصادی متغیر که یکی از چالش‌‌‌های اصلی سرمایه‌گذاری در آرژانتین بوده است. با این حال، باید توجه کرد که اجرای موفق RIGI و تبدیل اعلام سرمایه‌گذاری‌‌‌های جدید به واقعیت، زمان و تلاش قابل‌توجهی می‌‌‌طلبد. موفقیت این طرح به عوامل متعددی از جمله ثبات سیاسی، مدیریت اقتصادی کارآمد و همکاری بین بخش‌های خصوصی و دولتی بستگی دارد. یکی از نکات قابل‌توجه در مورد RIGI این است که این طرح توسط دولتی اجرا می‌شود که رئیس‌‌‌جمهور آن به‌عنوان رئیس‌‌‌جمهوری با گرایش‌‌‌های «آنارکوکاپیتالیستی» شناخته می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد حتی دولت‌‌‌هایی که به طور سنتی مخالف دخالت دولت در اقتصاد هستند، در شرایط خاص ممکن است به اجرای نوعی سیاست صنعتی روی آورند. با این حال، این دولت ترجیح می‌دهد از عبارت «سیاست صنعتی» استفاده نکند و به جای آن، این اقدامات را به‌عنوان مشوق‌‌‌های سرمایه‌گذاری معرفی می‌کند.

RIGI با ایجاد تمایز بین سرمایه‌گذاری‌‌‌های بزرگ و کوچک، نوعی سیاست انتخابی را در پیش گرفته است. این طرح امتیازات ویژه‌‌‌ای را برای سرمایه‌گذاری‌‌‌های بزرگ (بیش از 200میلیون دلار) در نظر می‌گیرد، در حالی که سرمایه‌گذاری‌‌‌های کوچک و متوسط از این امتیازات محروم می‌‌‌مانند. این رویکرد می‌‌‌تواند باعث ایجاد نابرابری در فضای کسب‌وکار شود و انتقاداتی را به همراه داشته باشد. یکی از ویژگی‌‌‌های جالب توجه  RIGI، ساختار تدریجی آن است. به‌عنوان مثال، در سال اول اجرای طرح، سرمایه‌گذار ملزم است 80‌درصد از ارز حاصل از صادراتش را در بازار رسمی ارز به فروش برساند. این الزام در سال دوم به 60‌درصد کاهش می‌‌‌یابد و در سال‌های بعد به‌تدریج به صفر می‌‌‌رسد. این ساختار تدریجی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا به‌تدریج با شرایط جدید سازگار شوند و در عین حال، به دولت فرصت می‌دهد تا بر جریان ارزی کشور کنترل داشته باشد. مشوق‌‌‌های مالیاتی RIGI نیز از همین الگوی تدریجی پیروی می‌کنند. به‌عنوان مثال، در سال اول، 7‌درصد مالیات بر سود تقسیمی سرمایه‌گذار (dividend) اعمال می‌شود، اما پس از سه‌سال این نرخ به صفر می‌‌‌رسد. این رویکرد تدریجی می‌‌‌تواند به‌عنوان یک مکانیزم تشویقی عمل کرده و سرمایه‌گذاران را ترغیب کند تا در بلندمدت به فعالیت خود در آرژانتین ادامه دهند.یکی از چالش‌‌‌های اصلی که RIGI با آن روبه‌روست، اعتبار بلندمدت آن است. اگرچه این طرح ثبات را برای دوره 30ساله تضمین می‌کند، اما تاریخ اقتصادی و سیاسی آرژانتین نشان داده است که تغییرات سیاسی می‌‌‌توانند به‌سرعت سیاست‌‌‌های اقتصادی را تغییر دهند. بنابراین، سرمایه‌گذاران باید با احتیاط عمل کنند و ریسک‌‌‌های سیاسی را نیز در محاسبات خود در نظر بگیرند. علاوه بر این، موفقیت RIGI به‌شدت به توانایی دولت در کنترل تورم و ثبات ارزی بستگی دارد. آرژانتین در سال‌های اخیر با نرخ تورم بالا و بی‌‌‌ثباتی ارزی مواجه بوده است. اگر دولت نتواند این مشکلات را حل کند، ممکن است مزایای RIGI تحت‌الشعاع این مسائل قرار گیرد. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه در مورد RIGI، تاثیر آن بر روابط تجاری آرژانتین با سایر کشورهاست. با توجه به اینکه این طرح مزایای ویژه‌‌‌ای را برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر می‌گیرد، ممکن است باعث تقویت روابط اقتصادی آرژانتین با کشورهایی شود که شرکت‌های آنها از این مزایا بهره‌‌‌مند می‌‌‌شوند. این موضوع می‌‌‌تواند به‌ویژه در مورد ایالات‌متحده صادق باشد، زیرا شرکت‌های آمریکایی از سرمایه‌گذاران خارجی بزرگ در آرژانتین هستند.

با این حال،RIGI  می‌‌‌تواند چالش‌‌‌هایی را نیز در روابط تجاری آرژانتین ایجاد کند. کشورهایی که شرکت‌های آنها از این مزایا بهره‌‌‌مند نمی‌‌‌شوند، ممکن است احساس کنند در موقعیت نابرابری قرار گرفته‌‌‌اند که این موضوع امکان دارد موجب بروز تنش‌‌‌های تجاری یا درخواست برای مذاکرات مجدد در مورد توافق‌نامه‌‌‌های تجاری شود. در نهایت، موفقیت RIGI به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل شامل ثبات سیاسی و اقتصادی آرژانتین، توانایی دولت در اجرای موثر این طرح، واکنش سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و شرایط اقتصاد جهانی می‌شود. اگر این طرح موفق شود، می‌‌‌تواند نقطه عطفی در توسعه اقتصادی آرژانتین باشد و این کشور را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری‌‌‌های بزرگ تبدیل کند. با این حال، باید توجه کرد که RIGI تنها یک بخش از پازل بزرگ‌تر توسعه اقتصادی است. برای دستیابی به رشد پایدار و بلندمدت، این کشور همچنان به اصلاحات ساختاری گسترده‌‌‌تر، بهبود زیرساخت‌‌‌ها، سرمایه‌گذاری در آموزش و تحقیق و توسعه و ایجاد محیط کسب‌وکار پویا و رقابتی نیاز دارد.