منبع: نیویورک‌تایمز
تاریخ انتشار: 12 اکتبر 2024
نویسنده: نیکلاس کریستوف
مترجم: لیلا احمدی
➖➖➖➖➖➖➖➖➖
«نیکلاس کریستوف»، روزنامه‌نگار و مفسر سیاسی آمریکایی است که در سال 2001، ستون‌نویس تایمز شد و تاکنون 2 بار برندۀ جایزۀ پولیتزر شده است. مجموعۀ خاطرات حرفه‌ای‌اش با عنوان «در جستجوی امید: حیات گزارشگر» به‌تازگی منتشر شده است.
نیکلاس کریستوف/ روزنامه‌نگار آمریکایی
کریستوف با سی‌ان‌ان نیز همکاری می‌کند. او در مقدمۀ همین مقاله که روایتگر جنگ سودان است، چنین نوشته است: «پس از سفر به مرز چاد و سودان، مشاهدۀ فجایع این بخش از جهان و بازتاب آن همه کشتار، تجاوز و قحطی که سودان را به تباهی کشانده، با سیلِ نظرات و پرسش‌های قابل‌تأملِ خوانندگان مواجه گشتم و بر آن شدم تا در مقاله‌ای جداگانه به طرح برخی نظرات در قالب پرسش و پاسخ بپردازم که شاید به یاری خوانندگان بتوانیم دلایل اصلی این منازعۀ ویرانگرانه را دریابیم.»
شایان ذکر است که مقالات ترجمه‌شده در این بخش، صرفاً بازتاب دیدگاه نویسنده و در راستای بررسی مطبوعات جهان است.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖
عصر ایران/ ترجمه: سودان در شمال شرقی آفریقا قرار دارد و پایتخت‌اش خارطوم است. در گذشته «بلاد السودان» نام داشت که معنای آن، «سرزمین سیاهان» است. این کشور در شمال با مصر، در شمال غربی با لیبی، در غرب با چاد، در جنوب غربی با آفریقای مرکزی، در جنوب با سودان جنوبی، درجنوب شرقی با اتیوپی و در شرق با اریتره، مرز مشترک دارد. سودان از شرق به دریای سرخ متصل است و با عربستان سعودی مرز آبی دارد. طبق آخرین سرشماری، 49 میلیون نفر جمعیت دارد و بیش از 97 درصدِ مردم، مسلمان هستند
سودان سومین کشور بزرگ آفریقا و دومین کشور بزرگِ جهان عرب پس از الجزایر است، در سال 1956 استقلال یافت و به استثنای یک دورۀ 10 ساله در خلال سال‌های 1972 و 1983 میلادی، همواره دستخوش تلاطم سیاسی و جنگ داخلی بود. در گذشته با دو جنگ داخلی و «جنگ دارفور» مواجه شد و کماکان با پاک‌سازی قومی و برده‌داری دست به گریبان است. سودان، در گذشته بزرگ‌ترین کشور آفریقا و بزرگ‌ترین کشور جهان عرب بود تا این‌که در سال 2011، «سودان جنوبی» در پی برگزاری همه‌پرسی از آن جدا شد. طبق «شاخص ادراک فساد»، یکی از فاسدترین کشورهای جهان از نظر میزان فساد اداری و سیاسی است و بر پایۀ «شاخص گرسنگی جهانی» نیز، پنجمین کشور جهان است و وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد.
پس از انتشار سلسله مقالاتِ گزارشی در باب مصائبِ سودانِ جنگ‌زده، به‌ویژه با انعکاسِ «بحران گرسنگی» در این منطقه، تصمیم گرفتم مقالۀ مستقلی را به درج برخی نظرات و پرسش‌های خوانندگان اختصاص دهم. پاسخ‌های من نیز در پی آمده‌اند.
دیوید وود از جانسون‌سیتی در ایالت تنسی: شاید بتوانید در فهم نزاع حاکم بر سودان به من کمک کنید. می‌خواهم بدانم جدالِ دو جناح متخاصم، مبنای دینی و عقیدتی دارد یا بحث دیگری در میان است؟
نیکلاس کریستوف: دو جناح متخاصم، «ارتش سودان» و شبه‌نظامیانی موسوم به «نیروهای پشتیبانی سریع» هستند که درگیر جنگ داخلی شده‌اند. تصور کنید ارتش ایالات متحده و نیروی نظامیِ «کوکلوکس‌کلان» به یکدیگر ملحق شوند تا برای براندازیِ دولت منتخبِ ایالات‌متحده، کودتا کنند. برآیند این وضع هم حکمرانیِ ظالمانه بشود و عاقبت طرفین به جان هم بیفتند تا جنگی خونین به بهای گرسنگی، ویرانی و قتل‌عام غیرنظامیان درگیرد. این همان شمای کلی و تقریبی از ماجرایی است که در سودان می‌گذرد.
[م. «نیروهای پشتیبانی سریع موسوم به RSF» (به عربی: قوات الدعم السریع) گروهی شبه‌نظامی است که در گذشته زیر نظر دولت سودان بود. RSF متشکل از مبارزانی است که در طول جنگ دارفور برای دولت سودان جنگیدند و مسئول جنایات علیه غیرنظامیان هستند. به گزارش «دیده‌بان حقوق بشر»، اقدامات آن‌ها در دارفور، «جنایت علیه بشریت» است.]
[م. کوکلوکس‌کلان T(KKK، گروه خشونت‌محور و نژادپرستِ سفیدپوست است که در پی جنگ داخلی در ایالات متحده (در سال 1865) روی کار آمد. این گروه در جنوب در واکنشی به دورۀ بازسازی شکل گرفت، زمانی که آفریقایی‌آمریکایی‌ها، حقوق و آزادی‌های جدیدی به دست آورده بودند. هدف این گروه، بازگرداندن سلطۀ سفیدپوستان و حفظ جداسازی نژادی با ارعاب، خشونت و ترور بود.کوکلوکس‌کلان به استفاده از تاکتیک‌های خشن و رعب‌آور، از جمله اعدام‌های غیرقانونی، آتش‌سوزی و حملات فیزیکی علیه آفریقایی‌آمریکایی‌ها و دیگر گروه‌های اقلیت مشهور است. اعضای این گروه معمولاً لباس سفید و کلاه پوشیده‌ای داشتند که هویتشان پنهان و رمزآلود بماند.آن‌ها تجمعات و رژه‌هایی برگزار می‌کردند که ایدئولوژی برتری سفیدپوستان و پاکی نژادی را ترویج می‌کرد. معتقد بودند که آمریکا باید کشوری برای سفیدپوستان باشد و حقوق آفریقایی‌آمریکایی‌ها، مهاجران و دیگر جوامع اهمیتی نداشته باشد.]
«نیروهای پشتیبانی سریع»، مسئول قتل‌عام‌ها و تجاوزهایی هستند که در سلسله مقالات سودان شرح داده‌ام. نوشته‌ها، ناظر بر نسل‌کُشیِ دارفور در دو دهۀ گذشته‌اند.
در دارفور، شکاف مذهبی وجود ندارد، چون تقریباً همۀ مردم مسلمان و سنی هستند. نزاع سیاسی در 3 جبهه جریان دارد:
1- نزاع اعراب و اقوام غیرعرب
2- نزاع سفیدپوستان و سیاه‌پوستان
3- نزاع عشایر و یکجانشینان
توجه کنید که نیروهای پشتیبانی سریع، عرب هستند و با گروه‌های قومیِ غیرعرب مبارزه می‌کنند. مهاجمان عرب، پوست روشن‌تری دارند و سیاه‌پوستان آفریقایی را هدف نزاع قرار می‌دهند؛ چنان‌که آن‌ها را برده و کیسه‌زبالۀ سیاه خطاب می‌کنند. گروه‌های عرب غالباً در زمرۀ گله‌داران و عشایراند، درحالی‌که قبایل آفریقایی کشاورز و یکجانشین هستند. این وضعیت به درگیری بر سر دسترسی به آب و حقوقِ چراگاه منجر شده و با تغییرات آب‌و‌‌هوایی نیز تشدید شده است.
دنیل براونشتاین از برکلی در ایالت کالیفرنیا: چگونه می‌توانیم با قحطی و بحران کمبود مواد غذایی در سودان مقابله کنیم؟ آیا بسته‌های هواییِ غذا یا رسیدگی به جوامع کشاورزیِ محلی می‌تواند کمکی به مردم باشد؟
نیکلاس کریستوف: در سودان وضعیت اضطراری اعلام شده و برخی کارشناسان نگرانند که قحطیِ ناشی از جنگ داخلی، به یکی از بدترین موارد در تاریخ مبدل شود و قحطیِ سال 1984 در اتیوپی و سایر کشورها را تحت‌الشعاع قرار دهد. مشاهدۀ کودکان گرسنه جگرخراش است. آن‌قدر بی‌جان‌اند که حتی نمی‌توانند اشک بریزند و غذا طلب کنند. خاموش شده‌اند. بدن نحیفشان رو به مرگ است و فقط برای زنده‌نگه‌داشتنِ اندام‌های اصلی، انرژی صرف می‌کند.
بهترین راه برای جلوگیری از استمرار قحطی شدید در سودان، خاتمه‌دادن به جنگ است؛ اما اگر جنگ به‌هرنحو ادامه یابد، دست‌کم باید طرفین درگیر را در مضیقه قرار داد تا اجازۀ دسترسی بیشتر به کمک‌های بشردوستانه را بدهند. این بدان معناست که کامیون‌ها اجازه داشته باشند برای مردمی که گرسنه مانده‌اند، غذا بیاورند. پزشکان بدون مرز گزارش می‌دهند که مجبور شده‌اند جیرۀ غذایی پنج هزار کودکِ مبتلا به سوء‌تغذیه را قطع کنند، زیرا طرفین متخاصم مانع از تلاش برای تأمین مجدد مواد غذایی شده‌اند.
بیشتر کشورهای جهان، اعتنایی به گرسنگی مردم در شرایط خاص ندارند. کودکان در شرایط جنگی از بقیۀ گروه‌ها آسیب‌پذیرتراند. در سودان نیز چنین است. جنگ‌سالاران، کودکان را به گرسنگی و نیستی می‌کشانند. ایالات متحده باید از منابع اطلاعاتی برای نظارت بر جنایات و نشر فجایع استفاده کند تا طرفینِ متخاصم را پاسخگو سازد و به معافیت از مجازات پایان دهد.
کشورهای امدادرسان هم باید به همین سیاق پیش بروند و از کارگروه‌هایی نظیر «برنامۀ جهانی غذای سازمان ملل» حمایت کنند. درحال‌حاضر فقط نیمی از درخواست‌های سازمان ملل برای کمک به سودان برآورده شده و هنوز نیازمند کمک‌های جهانی هستیم.
[م. «برنامۀ جهانی غذای سازمان ملل» ((World Food Programme (WFP)، شاخۀ کمک‌های غذایی سازمان ملل متحد و بزرگ‌ترین نهاد بشریِ جهان در زمینۀ امنیت غذایی و رفع گرسنگی است. دفتر مرکزی‌اش در رُم قرار دارد و بیش از 80 دفتر در کشورهای دیگر دارد. این سازمان برای کمک به مردمی که قادر به تأمین غذا برای خانوادۀ خود نیستند، تلاش می‌کند و در این راستا با کمبود ریزمغذی‌های ضروری مقابله می‌کند، سعی در کاهش مرگ و میر کودکان و بهبود سلامت مادران دارد، با بیماری‌هایی مثل اچ‌آی‌وی مبارزه می‌کند و پروژه‌های غذا در ازای کار را در دستور کار قرار می‌دهد. برنامۀ جهانی غذا در سال 2020 به دلیل تلاش‌های این سازمان برای کمک در مناطق همه‌گیریِ ویروس کرونا (کووید 19) برندۀ جایزۀ نوبل صلح شد. برنامۀ جهانی غذا، 5 هدف استراتژیک دارد که عبارت‌اند از : 1- نجات جان افراد و حمایت از امرار معاش در مواقع اضطراری 2-جلوگیری از گرسنگی حاد و سرمایه‌گذاری برای آمادگی در مقابل بلایای طبیعی و کاهش اثرات آن 3- بازگرداندن و بازسازی زندگی و امرار معاش پس از جنگ و بلایای طبیعی یا در شرایط گذار 4- کاهش گرسنگی مزمن و سوء‌تغذیه 5- تقویت توانایی ملت‌ها برای مهار گرسنگی با سیاست‌های واگذاری و خرید محلی]
دیل باودن از بویزی در ایالت آیداهو: به نظرم ما به قدر کافی در حیاط خلوت خودمان مشکل داریم. دیگر لازم نیست به مسائل آفریقا سرک بکشیم.
نیکلاس کریستوف: آمریکا در در دهۀ 1930 و اوایل دهۀ 40، با مشکلات داخلی زیادی دست‌به‌گریبان بود، اما آیا آن زمان، حق داشتیم هولوکاست را نادیده بگیریم؟ چندین دهه بعد «بیل کلینتون» گفت: «انفعال در قبال نسل‌کشیِ رواندا، از بزرگ‌ترین پشیمانی‌های دوران ریاست‌جمهوری‌ام بوده است». حرف من این است که ما این ظرفیت را داریم که بتوانیم مشکلاتمان را در خانه حل کنیم و در سودان هم تفاوت ایجاد کنیم. این که نمی‌توانیم همۀ اقدامات لازم را در سودان انجام دهیم، به این معنی نیست که باید منفعل و نظاره‌گر باشیم.
[م. «نسل‌کشی رواندا» در سال 1994 در پی سقوط هواپیمای حامل «جووینال هابیاریمانا» (رئیس‌جمهور وقت رواندا) در حوالی کیگالی (پایتخت این کشور) به وقوع پیوست. «قوم هوتو» این جنایت را به «قوم توتسی» نسبت داد. همین امر در جامعۀ بی‌حکومت، آغاز درگیری‌های شدید میان این دو قوم شد. در جریان نسل‌کشی روآندا که از آن با عنوان تاریک‌ترین فاجعۀ انسانیِ نیم سدهٔ گذشته یاد می‌شود، علاوه بر کشته‌شدن 800 هزار مرد، زن و کودک، به 200 تا 500 هزار زن تجاوز جنسی شد. سازمان ملل در آغاز از پذیرش این رویداد به عنوان نسل‌کشی خودداری کرد و به‌شدت مورد انتقاد رسانه‌های جمعی قرار گرفت. این واقعه منجر به بحث‌هایی برای تغییر در ساختار سازمان ملل به منظور برخورد سریع و قاطعِ جامعۀ بین‌الملل با نسل‌کشی شد. با آغاز نسل‌کشیِ سازمان یافته که 100 روز طول کشید، 800 هزار نفر (طبق آمار سازمان ملل) یا 1٬071٬000 نفر (طبق آمار دولت رواندا) از قوم توتسی و هوتوهای میانه‌رو کشته شدند.]
تروور فرگوسن، از شهر ویکتوریا در ایالت بریتیش کلمبیا : آیا واکنش نظامیِ سازمان ملل یا ایالات متحده می‌تواند کشتار را کاهش دهد و فرایند دریافت و توزیع غذا را بهبود بخشد؟
نیکلاس کریستوف: نه، اقدام نظامی چارۀ کار نیست. برخی از «نیروی بین‌المللیِ حافظ صلح» صحبت می‌کنند، همان نیرویی که به خاتمۀ نسل‌کشیِ دارفور کمک کرد؛ اما فکر نمی‌کنم امروزه ارادۀ سیاسی برای ایجاد چنین نیرویی وجود داشته باشد. صلحی هم در کار نیست که بتوان از آن حفاظت کرد. البته این حرف‌ها نباید مأیوس‌کننده باشد.
امارات متحدۀ عربی با تسلیح و حمایت از نیروهای پشتیبانی سریع به جنایات دامن می‌زند. می‌توان امارات را وادار به عقب‌نشینی کرد. می‌توان کاری کرد که به خاطر همدستی در جنایات جنگی شرم‌سار شود، دقیقاً به همان نحو که پنج سال پیش با عقب‌نشینی از جنگ وحشیانۀ یمن، سرافکنده شد. نیروهای مسلح سودان را هم می‌توان شرمگین و وادار به غذارسانی به مناطقی کرد که مردم را در آن‌ها به گرسنگی کشانده‌اند.
ایده‌آل‌ترین حالت این است که این دو عقربِ زهرآگین، اطمینان یابند که دیگری قدرت را به دست نمی‌گیرد. آن‌وقت توافق می‌کنند به پادگان‌هایشان عقب بنشینند تا دوباره در سودان، حکومت غیرنظامی برقرار شود. نیل به این هدف، مستلزم تحریم، فشار، توجه و شرمساری در سطحی بسیار بالاتر از وضعیت کنونی است. این اتفاق نمی‌افتد، مگر این‌که آمریکا و انگلیس پیشاهنگ باشند.
پیت سامر از شهر ردوود در ایالت کالیفرنیا: وحشتناک‌تر از همه امارات است که با ارسال سلاح از خشونت‌ِ و جنگ‌طلبیِ R.S.F (نیروهای پشتیبانی سریع) در قبالِ قبایل سیاه‌پوست آفریقایی حمایت می‌کند؛ ولی حدس می‌زنم ایالات متحده به خاطر وجود پایگاه آمریکایی در امارات و مناسباتِ فیمابین به دولت امارات وابسته باشد، بنابراین نمی‌توانیم این کشور را در مضیقه قرار دهیم تا فشار بر سودان را کاهش دهد.
نیکلاس کریستوف: بازیگران دولتی و خصوصی می‌توانند از نقاط نفوذ بر رهبریِ امارات از جمله تجارت طلای حاصل از مناطق جنگی، منافع مالی این کشور در تیم‌ها و لیگ‌های ورزشی، خرید تسلیحات آمریکایی و اتکای آن به لابی‌های واشنگتن، استفاده کنند. اگر ابوظبی با فشار کافی مواجه شود، ممکن است به این نتیجه برسد که حمایتش از نیروهای واکنش سریع، به این همه دردسر نمی‌ارزد.
[م. نویسندگان در مقالۀ «جنگ پنهان امارات در سودان: چگونه فشارهای بین‌المللی می‌تواند مانع نسل‌کشی شود» که در وب‌سایت فارن‌افرز منتشر شده، ضمن بررسی فاجعۀ انسانی در سودان بر اثر جنگ داخلی، علت اصلی استمرار جنگ را نقش امارات متحدۀ عربی و منفعت عظیم آن از طلای سودان دانسته و معتقداند که برای توقف جنگ باید فشار مدنی بر ابوظبی وارد شود. در قیاس با جنگ‌های سایر مناطق جهان، هیچ جنگ مشابهی با چنین شدت و دامنۀ درگیری وجود ندارد. از زمان آغاز جنگ داخلی در آوریل 2023، 10 میلیون سودانی خانه‌های خود را ترک کرده‌اند. از هر هشت آوارۀ داخلی در جهان، یک نفر سودانی است و کودکان بیش از هر جای دیگری از دنیا در سودان از خانه‌های خود آواره شده‌اند.]
نیکلاس کریستوف: سر در نمی‌آورم که چرا «بایدن» این‌قدر برای امارات متحدۀ عربی احترام قائل شده و در برابر اقداماتش کوتاه آمده است. ما اهرم‌های زیادی برای فشار بر امارات داریم. بایدن به‌درستی از رئیس‌جمهور «جورج دبلیو بوش» انتقاد کرد که چرا در جریان نسل‌کشی دارفور، اقدام لازم را انجام نداد، ولی بوش آن‌موقع، بسیار فعال‌تر از بایدن بود. اگر میلیون‌ها نفر از قحطیِ قابل اجتناب در سودان جان خود را از دست بدهند، لکۀ ننگی بر میراث بایدن خواهد نشست.
بسکتبالیست‌ها، سهام‌داران و هواداران ورزشی باید همکاریِ «ان‌بی‌ای» با امارات را زیر سؤال ببرند. عدم همکاری، جهان بسکتبال را خدشه‌دار می‌کند. برنامه‌گذاران باید رویدادهای امارات متحدۀ عربی را لغو کنند و از هنرمند رپ، «مَکِل‌مور» الگو بگیرند که در اعتراض به کشتار فلسطینیان گفت: «همۀ ما رسانۀ اجتماعی داریم. لطفاً در حمایت از فلسطین چیزی بگویید و شریک این نسل‌کشی نشوید». حتی بحث در مورد چنین تحریمی، هزینه را برای امارات متحدۀ عربی افزایش می‌دهد و منجر به تغییر سیاست‌های این کشور خواهد شد.
[م. اتحادیۀ ملی بسکتبال (National Basketball Association) یا ان‌بی‌ای (NBA)، لیگ حرفه‌ای بسکتبال بزرگسالان آمریکا و معتبرترین لیگ بسکتبال در جهان است.]
دیوید مارگولیس از شهر رازوِل در ایالت نیومکزیکو: شما گفت‌و‌گوهای زیادی با رهبران شبه‌نظامی داشته‌اید و در مقالاتشان به شرح جنایاتی پرداخته‌اید که آن‌ها مرتکب شده‌اند. مایلم بدانم که این آدم‌ها چگونه می‌توانند این وقایع را برای خود وخانواده‌هایشان توجیه کنند؟
نیکلاس کریستوف: البته اخیراً نتوانستم وارد دارفور شوم و به‌تازگی با هیچ‌یک از رهبران جنگی و نیروهای مسلح عادی که مسئول جنایات هستند، گفت‌و‌گو نکرده‌ام، اما در گذشته این کار را انجام داده‌ام.
واقعاً جالب است. آن‌ها حق‌به‌جانب‌اند و خود را خیرخواه و درستکار می‌دانند. می‌گویند در جنایاتی که به آن‌ها نسبت داده‌اند، اغراق شده و طرف مقابل نیز به گروهی از اعراب حمله‌ور شده است. آن‌ها می‌گویند سیاهان آفریقا متجاوز هستند و در گله‌داری و دامداری اختلال ایجاد می‌کنند. معتقداند که بومی‌ها چاه‌های آب را تخلیه می‌کنند و حیوانات اهلی را می‌ربایند؛ درنتیجه ادعایشان این است که صرفاً از قلمروشان دفاع می‌کنند.
اعراب با سیاه‌پوستانِ آفریقایی، غیرانسانی رفتار می‌کنند و آن‌ها را رعیت خطاب می‌کنند تا کشتار و تجاوز آسان‌تر شود. مبارزان، زنان را غنیمت و ابزار جنگی قلمداد می‌کنند. تجاوز جنسی به زنان پیامدهای غیرقابل‌تصوری دارد. تجاوز عموماً دسته‌جمعی است و در این حالت، جنایتی هولناک و تمام‌عیار شکل می‌گیرد که سیاه‌پوستان آفریقایی را به وحشت می‌اندازد و مردم را سراسیمه و گریزان می‌کند. رهبران قبیله نیز به‌دلیل ناکامی در محافظت از زنان، سرشکسته و بدنام می‌شوند. چنین وقایعی عموماً گزارش نمی‌شود و مهاجمان را به دردسر نمی‌اندازد.
بانی دیلون از شهر فورت‌وُرث در ایالت تگزاس: من خانه‌دار هستم و در تگزاس زندگی می‌کنم. شرایط مردم جنگ‌زدۀ سودان واقعاً دل‌خراش است. چه‌طور می‌توانم به مردم این منطقه کمک کنم؟ دلم می‌خواهد کاری کنم و سهمی در کاهش مشکلاتشان داشته باشم.
نیکلاس کریستوف: اگر می‌خواهید سهمی در تلاش‌های امدادگرانه داشته باشید، می‌توانید به کارزار حمایت از تلاش‌های مردمِ محلی سودان در سایت MutualAidSudan.org بپیوندید که در سال جاری، نامزد دریافت جایزۀ نوبل صلح شده است. من «پزشکان بدون مرز» را که در سودان و چاد فعالیت می‌کنند، از صمیم دل تحسین می‌کنم. آن‌ها جسارتی ناب و قلبی رئوف دارند که در آن شرایط پرهول، رنج مردم را التیام می‌بخشند. گروه‌های حمایتی دیگری هم وجود دارند. یکی از آن‌ها، paema.ngo است؛ سازمانی خلاقانه، کوچک و مردم‌نهاد برای پیشگیری از جنگ و پایان‌دادن به خشونت‌های جمعی.
«دیده‌بان حقوق بشر» تحقیقات مفصلی در مورد بحران سودان انجام داده. «پل سیمون» سناتور سابقِ ایالت ایلینویز می‌گوید: اگر هر یک از اعضای کنگره، فقط 100 نامۀ دادخواهانه از مردم دریافت می‌کرد که در جریان نسل‌کشی رواندا خواهان اقدام عملی بودند، دولت ایالات متحده، دست به کار می شد.
جنگ، سودان را متضرر خواهد کرد، اما میزان تلفاتِ ناشی از قحطی، تا حدی به ما بستگی دارد. آمار کشته‌ها می‌تواند 500 هزار یا 12 میلیون نفر باشد. ما برای نجات جان میلیون‌ها نفر فرصت داریم و ازطرفی می‌توانیم بگوییم سرمان شلوغ است، این موضوع پیچیده است و بهتر است موضوع به خودشان واگذار شود.
این‌ها را می‌گویم و به یاد زنی می‌افتم که «مریم سلیمان» نام داشت. نیروهای پشتیبانی سریع، پنج برادرش را اعدام کرده بودند و قصد تجاوز به او را داشتند. رو به من کرد و گفت: «مگر ما انسان نیستیم؟» همۀ ما باید تأمل کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم.
[م. جنگ سودان، رخدادی خونین و دامنه‌دار بین دو بخش رقیب در دولت نظامی سودان است؛ از یک سو، ارتش سودان به رهبری «عبدالفتاح البرهان» و از سوی دیگر، نیروهای پشتیبانی سریع (آراس‌اف) به فرماندهی «محمد حمدان دقلو (حمیدتی)». جنگ داخلی فقط به این دو گروه محدود نیست. 3 گروه کوچک‌تر هم وارد میدان شده‌اند؛ نیروی حفاظت مشترک دارفور، گروه عبدالوحید النور از جنبش آزادی‌بخش سودان و گروه عبدالعزیز الحلو از جنبش خلق آزادی‌بخش سودان شمالی. خارطوم، به‌سرعت به کانون اصلی درگیری‌ها مبدل شد و نبردهای سنگینی در این شهر و دارفور رخ داد. کشورهای جهان برای برقراری آتش‌بس کوشیده‌اند. در ماه مه 2023 نیز پیمان جده به امضا رسید، اما نتوانست جلوی جنگ را بگیرد.]
