سوغات مهاجرانی که با فتحعلی‌شاه به تهران آمدند

به گزارش همشهری آنلاین، وقتی آقامحمدخان، بنیانگذار سلسله قاجار، در قفقاز کشته شد، فتحعلی‌شاه در مقام ولیعهدی از شیراز به تهران آمد تا بر تخت پادشاهی بنشیند. او در این سفر پرماجرا تعدادی از شیرازی‌ها را با خودش به پایتخت آورد و این گونه بود که نخستین گروه شیرازی‌ها به تهران مهاجرت کردند.

آنطور که در منابع مکتوب تاریخی آمده، شیرازی ها در بدو ورود به پایتخت در دو محله متفاوت سکونت پیدا می کنند و با گذشت سده های طولانی هنوز رد پای آنها در این دو محله دیده می شود. داریوش شهبازی، تهران‌پژوه، در باره روال مهاجرت شیرازی ها به تهران می گوید: «مدل مهاجرت به تهران که از دوره قاجار رواج پیدا کرد این گونه بود که مهاجران معمولا در رکاب پادشاه به تهران می آمدند تا در رتق و فتق امور دربار مشارکت کنند. شیرازی ها با چنین رویکردی و همراه فتحعلی‌شاه حد فاصل سال‌های 1211 تا 1213 شمسی به تهران آمدند. در نقشه موسیو کرشیش می بینیم که کوچه ای در محله سنگلج و کوچه دیگری در چال میدان به نام شیرازی ها ثبت شده که جمعیت قابل اعتنای شیرازی ها در تهران قدیم را نشان می دهد.»

جمعیت شیرازی های مقیم تهران تا سال 1237 به حدی رسید که در پایتخت صاحب محله و هویت شدند و نام برخی از آنها در نخستین های تهران هم به چشم می خورد. شهبازی در این باره می گوید: «آمدن جمعیتی از شیرازی ها به تهران در دوره فتحعلی‌شاه اوج گرفت اما مهاجرت از شیراز به تهران در دوره آقامحمدخان در برخی منابع مکتوب ثبت شده است. میرزا صالح شیرازی که برای تحصیل به اروپا رفت و در بازگشت به ایران روزنامه کاغذ اخبار، نخستین روزنامه ایران، را منتشر کرد یکی از شیرازی هایی بود که در همان دوره به تهران آمد و گروهی دیگر از شیرازی ها را برای اداره امور این روزنامه به تهران آورد.»

شیرازی های مقیم تهران منشاء کارهای مختلفی در پایتخت بودند، اما به‌طور مشخص می‌توان گفت موسیقی را هم آنها در تهران آموزش و رواج دادند. شهبازی در این باره می گوید: «در دوره فتحعلی‌شاه دو بانوی شیرازی به نام های استاد مینا و استاد زهره که از شاگردان رستم یهودی، موسیقیدان شیرازی، بودند مسئولیت آموزش موسیقی به درباری ها را بر عهده داشتند و نقل است که در دوره ناصری هم کنسرت‌هایی برای درباری ها برپا می کردند. آنها ردیف های موسیقی را ابداع کردند و پایه گذار مکتب موسیقی فاخر ایرانی شدند که از دل آن مکتب، میرزا علی اکبر فراهانی، یکی از برجسته‌ترین نوازندگان تاریخ موسیقی‌ ایران متولد شد.»