صنعت حمل‌ونقل هوایی طی دهه‌های اخیر تحولات شگرفی را تجربه کرده است. با پیشرفت فناوری و افزایش تقاضا برای سفرهای هوایی، این صنعت به‌سرعت در حال توسعه و گسترش است و فرودگاه‌ها به مراکزی تبدیل شده‌اند که علاوه‌بر نقش مهمی که در جابه‌جایی مسافران و بارها دارند، به‌عنوان کانون‌هایی از نوآوری و فناوری در خدمت به جامعه به‌شمار می‌آیند.
به گزارش ایمنا، صنعت حمل‌ونقل هوایی در حال حاضر شاهد تحولات فناوری شگرفی از جمله ظهور پهپادها و هواپیماهای عمودپرواز الکتریکی (eVTOL) است که به شکل‌گیری حمل‌ونقل هوایی شهری کمک می‌کنند و انتظار می‌رود که به انواع جدیدی از زیرساخت‌ها کمک کند. در این شرایط، فرودگاه‌ها به‌تدریج به محیط‌های هوشمندی تبدیل می‌شوند که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، تجربه‌ای راحت‌تر و کارآمدتر برای مسافران رقم می‌زنند.
فرودگاه‌های هوشمند
به دنبال رشد روزافزون فناوری در شهرها، فرودگاه‌ها ضمن حفظ روابط قدیمی خود با شهرها، در پی پیشرفت به سمت مفهوم فرودگاه‌های هوشمند هستند و برای رسیدن به این هدف، بر هوشمندسازی عملیات اصلی خود، همچنین پایداری تمرکز می‌کنند. به همین دلیل است که مفهوم فرودگاه‌ها به‌عنوان شهرهای کوچک با جریان‌های اقتصادی و اجتماعی مخصوص خود، به‌طور فزاینده‌ای رایج شده است.
تحولات ایجادشده در فرودگاه‌ها به مسافران این امکان را می‌دهد که از زیرساخت‌ها و فناوری‌های جدیدی بهره‌مند شوند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در فرودگاه کار کنند، قرار ملاقات تعیین کنند، به استراحت بپردازند یا از انجام فعالیت‌های تفریحی لذت ببرند. این مفهوم در حال حاضر به‌عنوان یک حوزه کسب و کار بسیار امیدوارکننده شناخته می‌شود که نرخ رشد سالانه 10.5 درصد برای آن پیش‌بینی شده است.
واقعیت امر این است که فرودگاه‌ها وظایف شهری بی‌شماری از جمله حمل‌ونقل، پارکینگ، خدمات بهداشتی، تدارکات، لجستیک، زنجیره تأمین، همچنین وظایف عملیاتی، تجاری و امنیتی را انجام می‌دهند. فرودگاه‌ها باید علاوه بر کارآمد بودن، کاربرپسند باشند و زمان صرف‌شده در هر فرایند را به حداقل برسانند و به‌طور ایده‌آل نیاز به رویه‌های کنترل دستی را حذف کنند.
تحول دیجیتال در فرودگاه‌ها به خودکارسازی فرایندهای کنترلی کمک می‌کند و منجر به کارایی و دقت بیشتر و در عین حال به حداقل رساندن خطا می‌شود. این امر به لطف پیشرفت‌های مبتنی‌بر فناوری به‌ویژه در زمینه اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی و رباتیک امکان‌پذیر شده است. در ادامه به بعضی از کاربردهای کلیدی تحول دیجیتال در فرودگاه‌های هوشمند اشاره می‌شود.
بهینه‌سازی عملیات
استفاده از هوش مصنوعی زمان مورد نیاز را برای حضور در فرودگاه قبل از پرواز به میزان قابل‌توجهی کاهش داده است. فرودگاه بین‌المللی حمد در دوحه دارای کیوسک‌های خودکار برای ثبت و بررسی اطلاعات و سیستم تحویل چمدان مجهز به فناوری بیومتریک است که زمان انتظار مسافران را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده است. به‌طور تخمینی مسافران می‌توانند فرایند تحویل چمدان را در کمتر از 50 ثانیه تکمیل کنند.
سیستم خودکار ثبت اطلاعات (self-check-in system) به مسافران این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه به قسمت پذیرش شرکت‌های هواپیمایی، مراحل ثبت‌نام را انجام دهند و با وارد کردن اطلاعات پرواز خود همچون شماره پرواز و بارکد بلیت، به‌سادگی به صفحه ثبت‌نام دسترسی پیدا کنند.
سیستم خودکار تحویل چمدان (self-bag-drop system) نیز یکی از نوآوری‌های مهم در صنعت حمل‌ونقل هوایی است که به مسافران اجازه می‌دهد تا به‌صورت خودکار چمدان‌های خود را در فرودگاه تحویل دهند و پس از تأیید اطلاعات با کمک فناوری‌های پیشرفته نظیر اسکن بارکد و تشخیص چهره سریع‌تر به دیگر مراحل فرودگاهی بپردازند.
تجربه کاربری در فرودگاه بین‌المللی دبی نیز با معرفی بلاک‌چین پرداخت دبی بهبود یافته است. این سیستم به مسافران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به پول نقد یا کارت، پرداخت‌ها و تراکنش‌های خود را انجام دهند که ضمن کاهش زمان صرف‌شده برای پرداخت‌ها و تراکنش‌ها، راحتی و رضایت کلی کاربر را افزایش می‌دهد.
استقرار ربات‌ها برای کارهایی همچون نظافت، امنیت و خدمات مشتری نمونه بارز دیگری از تحول دیجیتالی است که فرودگاه‌های هوشمند را شکل می‌دهد. این ربات‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کارایی عملیات فرودگاه‌ها را افزایش دهند و تجربه مسافران را بهبود ببخشند.
ربات‌ها می‌توانند به‌عنوان چشم‌های اضافی در فرودگاه‌ها عمل کنند و به پرسنل امنیتی در شناسایی تهدیدات بالقوه کمک کنند و با استفاده از سنسورها و فناوری یادگیری عمیق، به‌صورت مداوم مناطق مختلف فرودگاه را رصد کنند و در صورت شناسایی هرگونه فعالیت مشکوک، به کارکنان امنیتی هشدار دهند.
فرودگاه مونیخ که یکی از پیشرفته‌ترین فرودگاه‌های جهان محسوب می‌شود، استفاده از ربات‌ها را در حوزه مدیریت بار در ترمینال‌های باربری به‌طور آزمایشی آغاز کرده است. این ربات‌ها چمدان‌ها را به‌صورت خودکار حمل‌ونقل می‌کنند که به کاهش زمان انتظار و افزایش دقت در انتقال بار منجر می‌شود و به مسافران این امکان را می‌دهد که پس از تحویل چمدان‌های خود، به‌سرعت و بدون نگرانی از بابت وضعیت بار به دیگر مراحل سفر بپردازند.
افزایش امنیت
فناوری بیومتریک امکانات جدیدی را برای بهینه‌سازی کنترل مسافران ارائه می‌دهد که نمونه بارز آن استفاده از گیت‌های ورود خودکار بیومتریک و کنترل‌های خودکار مرزی است. فرودگاه دبی دارای یک تونل هوشمند است که کنترل مسافران را تنها در 15 ثانیه انجام می‌دهد و نیاز به دخالت انسان را به‌طور کامل از میان برداشته است. فرودگاه شنژن در چین نیز از یک سیستم تشخیص چهره برای بررسی هوشمند اطلاعات پرواز استفاده می‌کند که زمان فرایندهای کنترلی را به‌شدت کاهش داده است.
فرودگاه‌های پایدار
پایداری یکی از زمینه‌های مهمی است که در فرودگاه‌های هوشمند بهبود یافته است؛ با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی و نیاز به کاهش اثرات منفی فعالیت‌های انسانی در دنیای امروز، فرودگاه‌ها به‌عنوان نقاط کلیدی در صنعت حمل‌ونقل هوایی به سمت راه‌حل‌های پایدار حرکت کرده‌اند.
استفاده از سنسورها و دستگاه‌های متصل به یک پلتفرم یکپارچه منجر به بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌شود و به‌طور قابل‌توجهی کارایی انرژی و پایداری را در فرودگاه‌های هوشمند افزایش می‌دهد. استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر همچون پنل‌های خورشیدی و طراحی پایدار زیرساخت‌های فرودگاهی همچون روشنایی خودکار LED و سیستم‌های بهینه‌سازی مصرف آب که به‌صورت دیجیتالی کنترل می‌شوند، رسیدن به اهداف پایداری را در فرودگاه‌ها آسان می‌کند.
اندازه‌گیری دما و سنجش کیفیت هوا به منظور کنترل سیستم‌های تهویه به‌صورت لحظه‌ای نیز به بهینه‌سازی انرژی در فرودگاه‌ها کمک می‌کند و این امکان را فراهم می‌کند که سیستم‌های تهویه به‌سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان دهند و شرایط را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که هم‌زمان راحتی مسافران و مصرف انرژی بهینه شود.
فرودگاه چانگی در سنگاپور در حال نصب یک سیستم خورشیدی فتوولتائیک روی بام ساختمان‌های خود است که انتشار کربن را به میزان 20 هزار تن در سال کاهش می‌دهد. این اقدام که به کاهش اثرات زیست‌محیطی فرودگاه کمک می‌کند، می‌تواند به‌عنوان یک الگوی مثبت برای دیگر فرودگاه‌ها و صنایع مختلف در زمینه پایداری مطرح شود.
سیستم‌های ارتباطی پیشرفته
سیستم‌های ارتباطی پیشرفته ارتباط بین مسافران، کارکنان فرودگاه و پرسنل خطوط هوایی را تسهیل می‌کند و نقش مهمی در بهبود تجربه مسافران و افزایش کارایی عملیات فرودگاهی دارد. برنامه‌های تلفن همراه اعلان‌های بی‌درنگ را در مورد وضعیت پرواز، گیت‌های سوار شدن، تأخیر در پرواز و سایر به‌روزرسانی‌های مهم به مسافران ارائه می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی بهتر و تجربه بهتری از سفر داشته باشند.
سیستم‌های مدیریت دستگاه متصل (CDM) هماهنگی میان خطوط هوایی، کنترل ترافیک هوایی و خدمات زمینی را افزایش می‌دهد که منجر به عملیات پروازی کارآمدتر و تأخیرهای کمتر می‌شود و در نتیجه مسافران آرامش بیشتری در سفرهای خود خواهند داشت و از خدمات بهتری بهره‌مند می‌شوند.
از دیدگاه یک مسافر، بعضی از این نوآوری‌ها بیشتر قابل مشاهده است و تأثیر بیشتری بر بهبود تجربه سفر می‌گذارد؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها به سیستم‌های تشخیص چهره مربوط می‌شود که زمان انتظار برای گذراندن بررسی‌های امنیتی را کاهش می‌دهد.
ایالات متحده آمریکا در 25 فرودگاه از فناوری تشخیص چهره استفاده می‌کند، اما به دلیل افزایش معضل امنیت و حریم خصوصی استفاده از این سیستم برای مسافران اختیاری است. موضوع حریم خصوصی یک بحث جهانی است و در فرودگاه‌های چین نیز که در اجرای این فناوری از دنیا جلوتر است، به‌تازگی مطرح شده است.
پیامدهای فرودگاه‌های جدید در شهرها
در یک بافت شهری گسترده، پیامدهای تحول فناوری در فرودگاه‌های هوشمند برای شهرها پیچیده و چندبعدی است. در برخی مناطق جهان، این روندها در حال اجرا است و فرودگاه‌ها را به مرکزی برای فعالیت‌های شهری تبدیل کرده است. برای مثال این مفهوم در بعضی شهرهای هند به‌طور عملی پیاده‌سازی شده است و فرودگاه‌ها به منبعی قوی برای رشد اقتصادی و هدایت جمعیت انبوه این کشور تبدیل شده‌اند.
اهمیت ویژه فرودگاه‌ها از نظر اقتصادی، اجتماعی و جنبه‌های پایداری در جغرافیای شهری در حال افزایش است و بسیاری از شهرها با چالش بازنگری در زیرساخت‌های خود روبه‌رو خواهند شد. مطالعه‌ای که وضعیت فرودگاه‌های لندن را به‌عنوان مکان‌هایی برای ارتقای عدالت اجتماعی و اکولوژیکی بررسی می‌کند، به‌خوبی این چالش‌ها را بیان می‌کند. این چالش‌ها منجر به تحولاتی می‌شود که نه‌تنها بهبود کیفیت زندگی در شهرها را به دنبال دارد، بلکه می‌تواند منجر به افزایش پایداری و راه‌اندازی پروژه‌های جدید اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی شود.
