جنگنده F-4 Phantom II ساخت مک دانل داگلاس، یک جت جنگنده افسانه ای که در چندین شاخه از ارتش ایالات متحده خدمت می کرد، در نسخه های مختلفی برای انجام مأموریت های مختلف، از برتری هوایی گرفته تا حمله زمینی و شناسایی، تولید شد. هر کدام از این نسخه ها، قابلیت‌های منحصربه‌فردی را به میدان نبرد می‌آورد که با نیازهای در حال تکامل جنگ هوایی در دوران جنگ سرد و جنگ ویتنام سازگار می‌شد.
به گزارش روزیاتو، بر اساس گزارش موزه ملی نیروی هوایی ایالات متحده بین سال های 1958 تا 1979، بیش از 5000 فروند فانتوم II تولید شد. در این میان، تعداد برخی نسخه های ساخته شده بیش از نسخه های دیگر بود، مانند پنج موردی که در این مقاله به آنها پرداخته شده است. در زیر به تفکیک این نسخه ها، از کمترین تا بیشترین واحدهای ساخته شده رتبه بندی شده است.
5- F-4J
تعداد فروندهای ساخته شده: 522 فروند
F-4J یک نسخه دریایی از فانتوم بود که به طور خاص برای عملیات های مبتنی بر ناو برای نیروی دریایی و تفنگداران دریایی ایالات متحده طراحی شده بود. به ادعای Valiant Air Command، جنگنده F-4J برای اولین بار در می 1966 پرواز کرد و با روزآمدسازی های راداری و آویونیک عرضه شد که آن را در نبردهای هوا به هوا و نقش های حمله زمینی در مقایسه با پیشینیان خود توانمندتر می کرد.
ویژگی های کلیدی:
- سال معرفی: 1966
- برد: 3,241 کیلومتر
- فروندهای ساخته شده: 522 فروند
مجهز به رادار ارتقا یافته، بهبود عملکرد موشک هوا به هوا، و ارابه فرود تقویت شده برای عملیات های مبتنی بر ناو. F-4J دارای کابین بهبود یافته برای دید و مانور بهتر بود. تطبیق پذیری این نسخه در هر دو ماموریت های پشتیبانی زمینی و دفاع هوایی به خوبی به نمایش گذاشته شد.
4- F-4C
تعداد فروندهای ساخته شده: 583 فروند
F-4C یکی از اولین نسخه های نیروی هوایی ایالات متحده بود که در اصل از مدل F-4B نیروی دریایی مشتق شده اما برای عملیات های زمینی به کار گرفته شد. این نوع نقش مهمی در ویتنام ایفا کرد و قابلیت های چند نقشی فانتوم را به نمایش گذاشت.
ویژگی های کلیدی:
- سال معرفی: 1963
- برد: 2,991 کیلومتر
- فروندهای ساخته شده: 583 فروند
F-4C که اولین بار با بکارگیری در جنگ ویتنام شناخته شد، یکی از اولین جنگنده هایی بود که قابلیت حمله زمینی را با قابلیت های رزمی برتر هوا به هوا ترکیب می کرد. این هواپیما مجهز به موشک های هدایت شونده راداری و مادون قرمز بود که به آن برتری قابل توجهی در درگیری های فراتر از برد بصری می داد.
3- F-4B
تعداد فروندهای ساخته شده: 649 فروند
به عنوان اولین نسخه تولیدی فانتوم، F-4B به عنوان یک جنگنده ناونشین برای نیروی دریایی ایالات متحده طراحی شد و در اوایل دهه 1960 وارد خدمت شد. این نسخه پایه و اساس نسخه های بعدی را گذاشت و در جنگ ویتنام به شدت مورد استفاده قرار گرفت. قابل ذکر است که این هواپیما 15 رکورد جهانی را برای عملکرد حین پرواز از جمله رکورد سرعت مطلق و رکورد ارتفاع مطلق را به نام خود به ثبت رسانده است.
ویژگی های کلیدی:
- سال معرفی: 1960
- برد: 3,241 کیلومتر
- فروندهای ساخته شده: 649 فروند
به ادعای موزه هوانوردی Hickory، نسخه F-4B بخش مهمی از عملیات هوایی نیروی دریایی ایالات متحده بود و در دفاع از ناوگان، حمله زمینی و نقش های شناسایی بسیار بی نقص عمل می کرد. این نسخه می تواند انواع مهمات هوا به هوا و هوا به زمین از جمله موشک های اسپارو و سایدوایندر و همچنین بمب ها را حمل کند. رادار قدرتمند F-4B امکان دستیابی به اهداف دوربرد را فراهم می کرد که آن را به یکی از تواناترین جنگنده های زمان خود تبدیل می کرد.
2- F-4D
تعداد فروندهای ساخته شده: 825 فروند
به ادعای موزه هوانوردی، F-4D که نسخه بهبود یافته ای نسبت به F-4C است، برای نیروی هوایی ایالات متحده و با سیستم های آویونیک پیشرفته و دقت بمباران پیشرفته بهینه سازی شده بود. این جنگنده یک دارایی ارزشمند در هر دو نقش برتری هوایی و تهاجنی، به ویژه در طول جنگ ویتنام بود.
ویژگی های کلیدی:
- سال معرفی: 1966
- برد: 2,991 کیلومتر
- فروندهای ساخته شده: 825 فروند
F-4D مجهز به سیستم های حمله زمینی بهبود یافته بود، از جمله سیستم بمباران دقیق تر، که آن را به یک جنگنده بمب افکن قوی تبدیل می کرد. همچنین این نسخه به سیستم های هدف گیری مادون قرمز و رادار پیشرفته برای عملکرد بهتر در ماموریت های هوا به هوا و هوا به زمین مجهز بود. این نسخه از فانتوم در طول جنگ ویتنام شاهد نبردهای مهمی بود و به تسلط هوایی ایالات متحده کمک کرد.
1- F-4E
تعداد فروندهای ساخته شده: 1,370 فروند
در صدر لیست به عنوان پرتولیدترین نوع F-4 Phantom II، نسخه F-4E قرار دارد، نسخه ارتقا یافته ای نسبت به F-4D که یک توپ داخلی M61 Vulcan را به این جنگنده معرفی کرد، سلاحی که توانایی های رزمی آن را در برد نزدیک افزایش داد. این نسخه در طول دهه 1970 و پس از آن به ستون فقرات ناوگان جنگنده نیروی هوایی ایالات متحده تبدیل شد.
ویژگی های کلیدی:
- سال معرفی: 1967
- برد: 2991 کیلومتر
- فروندهای ساخته شده: 1,370 فروند
طبق ادعای انجمن نیروی هوایی سلطنتی استرالیا، F-4E یک جنگنده چند منظوره واقعی بود که در مأموریت های حمله هوایی و زمینی عالی عمل می کرد. مهم ترین ارتقاء آن افزودن یک توپ داخلی 20 میلی متری بود که کارایی هواپیما را در جنگ های تن به تن بهبود می بخشید. همچنین F-4E دارای سیستم های آویونیک پیشرفته تر، سیستم های راداری و دقت بمباران بهتر بود که آن را به یک نیروی غالب در ویتنام و سایر درگیری های دوران جنگ سرد تبدیل می کرد.
میراث ماندگار F-4 Phantom II در ارتش ایالات متحده به چند منظوره بودن و سازگاری آن در انواع مختلفش گره خورده است. از F-4J نیروی دریایی طراحی شده برای عملیات روی ناوها گرفته تا F-4E به شدت مسلح، این هواپیماها بارها و بارها خود را در میدان نبرد ثابت کردند.
هر کدام از انواع فانتوم نقش مهمی در شکل‌دهی به تاکتیک‌ها و قابلیت‌های نبرد هوایی در طول جنگ سرد و پس از آن داشتند و تعداد بالای تولید آنها نشان‌دهنده اهمیت آن‌هاست. امروزه از فانتوم به عنوان یکی از موفق ترین جنگنده های تاریخ هوانوردی یاد می شود که نسخه هایی از آن همچنان در نیروی هوایی چندین کشور در سراسر جهان خدمت می کنند.
